საქართველოს დღევანდელი მდგომარეობა საზოგადოებრივი თუ კულტურული ცხოვრების თითქმის ყველა სფეროში დიდ ძალისხმევას ნოითხოვს მისი ცივილიზებულ სამყაროში უკვე დამკვიდრებული ნორმები ს ფარგლებში მოსაქცევად. ამ კატაკლიზმების მიღმა, რომელიც ქვეყანამ ამ ბოლო წლებში გადაიტანა, არც ქართული სალიტერატურო ენის მდგომარეობა დარჩენილა.
ქართული ენის დღევანდელი მდგომარეობის შესახებ პროფესორ გიორგი გოგოლაშვილს ვესაუბრე.
დალი ქვირია: სახელმწიფო ენაზე ზრუნვის თვალსაზრისით, ხომ არ შეგიძლიათ რომელიმე ცივილიზებული ქვეყნის მაგალითის დასახელება?
გიორგი გოგოლაშვილი:---რა თქმა უნდა, შემიძლია, მაგ. საფრანგეთში ენის კანონი მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების მიერ ენობრივი ნორმების დარღვევისას ითვალისწინეს არა მარტო საჯარიმო სანქციებს, არამედ ამას შეიძლება მათი ფუნქციონირების დროებითი შეჩერებაც მოჰყვეს.ინგლისში კი, არსებობს „ინგლისურად მოლაპარაკეთა კაცშირი“ რომლის სათავეში ინგლისის დედოფალია, მოადგილე კი ერთ-ერთი ლორდი..ეს კეთდება ამ კავშირის პრესტიჟის ამაღლებისათვის, დ,ა ცხადია, ინგლისის დედოფალი კავშირის სხდომების ხშირი სტუმარი არ არის. ამ შემთხვევაშიც დიდი მუშაობა ტარდება ინგლისური ენის შესწავლის თვალსაზრისით..
დ.ქ.:--საფრანგეთთან დაკავშირებით მეც მომაგონდა ამასწინათ წაკითხული ინფორმაცია იმის თაობაზე,რომ საფრანგეთში ძალიან სერიოზული მუშაობა ტარდება ფრანგული ენის შესწავლის მეთოდოლოგიაზე, ყოველწლიურად გამოდის ახალ-ახალი სახელმძღვანელოები, ასევე ყოველწლიურად გამოდის სხვადასხვა სახის ლექსიკონები (ორთოგრაფიული, განმარტებითი, ტერმინოლოგიური, სინონიმური და სხვა.) რა კეთდება დღევანდელ საქარველოში ქართულ ენაზე ზრუნვის თვალსაზრისით?
გ. გ.:--სამწუხაროდ,,საზოგადოების ნაწილს არ ესმის, რომ ენასაც შეიძლება ჰქონდეს პრობლემები, რომ საჭიროა ამ პრობლემებზე მუშაობა და სპეციალური კანონმდებლობის შექმნა. დღეს პრობლემები ქართულ სალიტერატურო ენას ნამდვილად აქვს.და ეს პრობლემები საზოგადოებისა და სახელმწიფოსაგან ყურადღებას მოითხოვს.
დ.ქ.:მე-19-ე საუკუნეში რომ ქართველ მოღვაწეებს ქართული ენისათვის ზრუნვა არ დაუკლიათ, ეს საყოველთაოდ ცნობილია. მე-20-ე საუკუნეში რა ხდებოდა ამ თვალსაზრისით?
გ.გ.:- ჯერ კიდევ 20-იანი წლებში ქართველი მწერლებისა და მეცნიერების--მიხეილ ჯავახიშვილის, აკაკი შანიძის, ვარლამ თოფურიას, გიორგი ახვლედიანის, ივანე ჯავახიშვილისა და სხვათა ინიციატივით შეიქმნა სამეცნიერო ტერმინოლოგიის კომისია, რომელმაც დიდი მუშაობა ჩაატარა ამ მიმართებით.1930 წლიდან კი ამოქმედდა ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დამდგენი კომისია, რომელმაც წინა კომისიის ფუნქციებიც შეითავსა.. ამ კომისიამაც დიდი სამუშაო ჩაატარა ქართული სალტერატურო ენის დახვეწისა და ნორმირებისათვის.
თუმცა ეს კომისიები საბჭოთა საბჭოთა პერიოდში ფუნქციონირებდა, მე არ ვიტყოდი, რომ ეს იყო საბჭოთა სტრუქტურა. ისინი არ შექმნილან კომუნისტების ინიციატივით. და ასეთი კომისიები არც ერთ სხვა საბჭოთა რესპუბლიკაში არ ფუნქციონირებდა
ქართული ენის ნორმების შემუშავება ხდებოდა ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ბაზაზე, კომისიაზე კი ხდებოდა განხილვა და დამტკიცება ამ ნორმებისა.
დ.ქ.-კომისია თუ ატარებდა საგამომცემლო საქმიანობას?.
გ.გ.:--ამ კომისიის მუშაობის შედეგად 70-იან წლებში გამოიცა თანამედროვე ქართული სალიტერატურო ნორმების პირველი კრებული, 20-იან წლებში კი ამავე დასახელების 3 ბიულეტენი. უკვე შემუშავებული ნორმების საფუძველზე გამოიც ა’“ქართული ენის ორთოგრაფიული ლექსიკონი“ ვ, თოფურიასა და ივ.გიგინეიშვილის რედაქტორობით. 40-იან წლებში კი გამოიცა სასკოლო ორთოგრაფიული ლექსიკონი. 1998 წელს ვ. თოფურიასა და ივ. გოგინეიშვილის ლექსიკონი განმეორებით გამოიცა...ასე რომ, ქართულ ენაზე ზრუნვ ს სისტემატური ხასიათი ჰქონდა.
დ.ქ.--როგორი მდგომარეობაა ქართულ ენაზე ზრუნვის თვალსაძრისით 90-იანი წლებიდან და შემდგომ პერიოდში?
გ.გ.:-90-იანი წლებიდან ამ მხრივ დიდი ჩავარდნა გვაქვს. თუმცა კი არსებობდა სახელმწიფო კომისია პრეზიდენტის ხელმძღვანელობით, და ენის სახ. პალატაც, მაგრამ პირველი იშვიათად იკრიბებოდა ,მეორემ კი ვერ შესძლო საჭირო დონეზე ფუნქციონირება საკანონმდებლო ბაზის უქონლობის გამო.
დ.ქ.:აისახა თუ არა ყოველივე ეს ენაზე, რომლითავ გვესაუბრება ტელევიზია, ენაზე, რომელზეც წერენ გაზეთები და ენაზე, რომლითაც მეტყველებენ ქართველები?
გ.გ.:- გარკვეულწილად , რა თქმა უნდა,აისახა.იყო დრო როდესაც უხეირო ქართულის ეთერში გაშვებისათვის ჟურნალისტი ან რედქტორი კიდევაც ისჯებოდა. გაზეთებს ჰყავდათ სტილისტები და ჟურნალისტები მიცემულ შენიშვნებს ითვალისწინებდნენ .და იმახსოვრებდნენ.. ცნობილია, რომ იაკობ გოგებაშვილი თავის „ბუნების კარს“ ქართულის კარგად მცოდნე ქალაქის თავს აკითხებდა ხოლმე, ხოლო ვინც მის სახელმძღვანელოში შეცდომას იპოვიდა, მას 5 კაპიკით აჯილდოვებდა. (სახელმძღვანელო სულ 10 კაპიკი ღირდა).
დ.ქ.:დღეს რა მდგომარეობაა ამ მხრივ?.
გ.გ.: დღეს ზოგიერთ გაზეთში დაშვებულ შეცდომას სათვალავი არა აქვს.ისეთი გაზეთებიც არსებობენ, ქართული ენის მცოდნე ერთი ჟურნალისტიც რომ არა ჰყავთ. გაზეთსა და ტელევიზიაში დაშვებულ ყოველ შეცდომას კი დიდი გავლენა აქვს მოსახლეობაზე. როდესაც ერთ-ერთი სატელევიზიო არხის საინფორმაციო პროგრამის წამყვანს მაყურებელმა შეცდომაზე მიუთითა, მან ასე უპასუხა’ „მე როდესაც ვსაუბრობ, მაგაზე არ ვფიქრობ, მთავარია რომ იგებენ, რას ვამბობო“ (პასუხიც ასეთი უნდა დ. ქ.) “ ე. ი. მაყურებელი იგებს, ქართული ენა კი აგებს.
დ.ქ.:_ყველაზე დახვეწილი ქართული ალბათ სცენიდან ისმის?
გ.გ.:-- აკადემიურ თეატრებს, ცხადია, არ შევეხები. მაგრამ ისეთი თეატრებიც მომრავლდა, რომელთა სცენიდანაც ჟარგონული ენა, ქუჩური მეტყველაბა და ბილწსიტყვაობაც კი გვესმის.. ხომ გახსოვთ, ილიამ თეატრალური საზოგადოების თავმჯდომარეობა აკაკის შესთავაზა, რომ ქართული ენა სცენაზე არ დაზარალებულიყო.,ჩვენ ხომ ვიცით,,რა დიდი გავლენა აქვს სპექტაკლებისა და კინოფილმების ენას, როგორ ვიმახსოვრებთ ხოლმე იქ გაგონილ მთელ ფრაზებს.
დ.ქ.:--რატომ არის, რომ საზოგადოების ნაწილი ძალინ ადვილად იტაცებს უცხო სიტყვებს და ქართულად საუბრისას ამ სიტყვებით ანაცვლებს მათ შესატყვის ქართულს.?
გ.გ.:-არ არსებობს მსოფლიოში არცერთი ენა, რომელშიც არ შედის უცხო ლექსიკა. როდესაც ახალი ტერმინი შემოდის, როგორ მოერგება ის ქართულ ენას, ეს სპეციალისტებმა უნდა განსაზღცვრონ,, უნდა შეიქმნას ტერმინოლოგიური კომისია.
დ.ქ.:-რა მდგომარეობაა გამომცემლობებში? როგორი ქართულით იბეჭდება წიგნები?
გ.გ.:--მდგომარეობა აქაც არასახარბიელოა გამომცემელი გამოსცემს ტერმინოლოგიურ ლექსიკონს, სპეციალისტებთან ყოველგვარი კონტაქტის გარეშე.
ენათმეცნიერების ინსტიტუტში არსებობს ტერმინოლოგიური, მეტყველების კულტურის, ლექსიკოლოგიური განყოფილებები, და ეს არ უნდა დაგვავიწყდეს.
რაც შეეხება საზოგადოების იმ ნაწილს, რომელიც ყოველგვარი კონტროლისა და პასუხისმგებლობის გარეშე ჩაანაცვლებს ქართულ სიტყვებს უცხოთი, ეს ცხადია, მისი განათლებისა და კულტურის მაღალი დონის მაჩვენებელი ვერაფრით ვერ იქნება. მაგალითად, ცეკვის სახელმწიფო ანსაბლის მიერ შემოტანილი „ასა-ფართი“ გამართული ქართულით მოსაუბრე სკოლის მოსწავლის გასაკრიტიკებელიც კი გახდა.“ფართი“ ინგლისურად წვეულებას ნიშნავს. ენისადმი ასეთი მიდგომა გულგრილობაზეც მიუთითებს.
დ.ქ.:--როგორც ჩანს ასეთი ტენდენცია უკვე გამოკვეთილია.
გ.გ.:--სამწუხაროდ ასეა. ძალინა ხშირად გვესმის „თინეიჯერი“, , სულხან-- საბას კი „ნინველი’“ აქვს. განა ეს უფრო კეთილხმოვანი სიტყვა არ არის? განა არ გვაქვს შესანიშნავი სიტვები: ყრმა, ყმაწვილი, ჭაბუკი,და სხვა უამრავი. .თუ ჩვენ უცხოური სიტყვებით ჩვენს ევროპულობას ვამტკიცებთ, ეს მხოლოდ ღიმილის მომგვრელია.
ჩვენ მაღალ დონეზე უნდა ვისწავლოთ უცხო ენები და არა ცალკეული უცხო სიტყვების ხმარებით თავი სასაცილო მდგომარეობაში ჩავიგდოთ.
დ.ქ.:-- რეკლამის ენაზე რას გვეტყვით?
გ.გ.:--რეკლამის კანონი არსებობს და ამის მუშაობაზე ანტიმონოპოლიური სამსახური იყო პასუხისმგებელი, , მაგრამ ეს კანონიც არ მუშაობს.
დ.ქ.:--როგორია პარლამენტის მიერ მიღებული კანონების ენა?
გ.გ.:-ამ მხრივ სიტუაცია ძალიან მძიმეა .წინა ორი მოწვევის პარლამენტში არსებობდა ქართული ენის ქვეკომიტეტი,რომელიც დღეს გაუქმებულია .კომიტეტის ფუნქცია იყო კანონების ენობრივად გამართვა. დღეს პარლამენტის მიერ მიღებული კანონების ენა არის ცუდი ქართული. როგორც პროფესორი გიორგი წიბახაშვილიწერს :“ დღეს ქართულ ენას უჭირს. როგორც ყველაფერ ქართულს“
ქართული ენისათვის ერთ-ერთი მტკივნეულ ადგილია კანონების , ოფიციალური დოკუმენტების ენა,, რომელიც სავსეა უცხოენოვანი კალკებით ჩემი აზრით , ოფიციალური დოკუმენტების,, კონკრეტულად კანონების ქართულის ასეთი დაბალი დონე გამოწვეულია იმით, რომ ისინი ძირითადად სხვა ენებიდან ითარგმნებიან..მაგრამ თარგმნისათვის რომ მხოლოდ დედანის ენის ცოდნა არ არის საკმარისი, და ის ენაც უნდა იცოდე, რომელზედაც თარგმნი, ეს ტრივიალურია.(მე მაგონდება რა დაბალი დონის ქართულით იყო გამოქვეყნებული პირველად „კანონი უმაღლესი განათლების შესახებ“დ.ქ.) მით უმეტეს, ძნელია ამის შეგუება ქართველბისთვის, რომლებსაც თარგმნის 15-20 საკუნოვანი კულტურა გაგვაჩნია..
დ.ქ.:-სახელმძღვნელოები როგორი ქართულით იწერება, ნუთუ აქაც ისეთივე მდგომარეობაა?
გ.გ.:-:-ქართულ ენას აქაც უჭირს. ბავშვს კარგი ქართული მხოლოდ ქართულის გაკვეთილზე კი არ უნდა ესმოდეს, არამედ ყველა სხვა გაკვეთილზეც და ყველა სხვა სახელმძღვანელო კარგი ქართულით უნდა იყოს დაწერილი.
დ.ქ.:_.ლექსიკონების გამოცემაზე რა იტყვით?
გ.გ.:--ერთადერთი ლექსიკონი,რომელიც ამ ბოლო დროს გამოვიდა, , ზემოთ დავასახელეთ--1998წ. ივ. გიგინეიშვილისა და ვ. თოფურიას რედაქტორობით.
დ.ქ.“-.ქართულ ენას, არც განათლების ახალი კანონი სწყალობს, როგორც ვიცით.
გ.გ.:-.დიახ. განათლების ახალ კანონში (მუხლი 4) ქართულ ენასთან, როგორც სწავლების ენასთან, ნებისმიერი სხვა ენაა გათანაბრებული. პროგრამის წამყვანისა და მსურველის არსებობის შემთხვევაში. აქ დაზარალებულია ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსი.
დ.ქ.:--ყოველივე ზემოთ თქმულიდან ჩანს, რომ მდგომარეობა საკმაოდ რთულია. რა გზებს ხედავთ ამ ჩიხიდან გამოსასვლელად?
გ.გ.:-ქართული ენის მცოდნეთა დეფიციტი საქართველოში არ არის, არის მხოლოდ ადამიანთა არასწორი დასაქმების ბევრი შემთხვევა. მე ვერ ვიტყვი, რომ ქართულ ენას პატრონი არ ჰყავს. ქართული ენის პატრონია ქართველი ხალხი.რომელსაც მას ისე შეინახავს, როგორც აქამდე ინახავდა.მაგრამ იმისათვის რომ ბევრი პრობლემა შვილებს არ გადავულოცოთ,. დღესვე უნდა მივიღოთ საჭირო ზომები. და ამაზე როგორც თითოეულმა მოქალაქემ, ისე სახელმწიფომ უნდა იზრუნოს. უნდა აღდგეს ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დამდგენი კომისია, .ქართულ ენის სახ. კომისია პრეზიდენტთან, უნდა აღდგეს სტილისტის პროფესია, გამოიცეს კარგი სახელმძღვანელოები და ლექსიკონები, არ უნდა შემცირდეს ქართული ენის გაკვეთილები სკოლაში და რაც მთავარია „‘პური მეპურემ უნდა გამოაცხოს“
ენაზე ზრუნვა არ განეკუთვნება იმ საკითხებს, , რომლებიც შეიძლება გადაიდოს . ჯერ ეკონომიკა ავაყვავოთ, ჯერ პოლიტიკურ საკითხებს მივხედოთ, და მერე ენასო.--ეს სწორი არ არის..ეკონომიკა შეიძლება რყევებს განიცდიდეს, , ქართული ენა კი ყოველდღე და მუდამ უნდა წარმოადგენდეს ყოველი ჩვენთაგანისა და სახელმწიფოს ზრუნვის საგანს. და თუ ასე მოგვწონს ევროპელობა, მივბაძოთ ფრანგებს ენაზე ზრუნვის საკითხში..,
გაზეთი“რეზონანში’(ბასტა) 13 02 05 წ.
вторник, 22 февраля 2011 г.
пятница, 18 февраля 2011 г.
წერილი კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდან
2006 წლის 1 მარტს კანზასიდან თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში წერილი მოვიდა. მე მის შინაარსს გაგაცნობთ.
პატივცემულო რუსუდამ ლორთქიფანიძე
კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის დეპარტამენტს წილად ხვდა ბედნიერება, თავის რიგებში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რამდენიმე კურსდამთავრებული ჰყავდეს. ამ ადამიანებს დიდი წვლილი შეაქვთ ჩვენ ღონისძიებებსა და კვლევებში ფიზიკის დარგში. ჩვენთან მუშაობს ორი პიროვნება, რომელთაც სადოქტორო დისერტაციები ჩვენს უნივერსიტეტში აქვთ დაცული.: დოქტორი თინა კახნიაშვილი--მოწვეული ასოცირებული მკვლერვარი პროფესორი და დოქტორი გიორგი ვეშაპიძე--ასოცირებული მკვლევარი. ორივე ეს ფიზიკოსი მუშაობს ჩვენ ფაკუ;ლტეტზე და აწარმოებს უმაღლესი ხარისხის კვლევებს.
ჩვენს დეპარტამენტს ცოტა ხნის წინ შეემატა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული სამი სტუდენტი. ესენი:ა ქეთი ქააძე, მაია მაგრაქველიძე და ლადო სამუშია.. მათ გარდა, მოველით ირაკლი ჩაკაბერიასა და ირაკლი სვინტრაძის ჩამოსვლას. ორივემ მიიღო მაგისტრის წოდება თბილისის სახელმწიფო უნივესიტეტისაგან და 2006 წლიდან შეუდგებიან თავიანთ სადოქტორო ნაშრომებზე მიუშაობას. კანზასის უნივერსიტეტში. ყველა ეს სტუდენტი და თანამშრომელი კარგად არის მომზადებული თეორიულ ფიზიკასა და მათემათიკაში..ეს მომზადება მეტყველებს იმაზე, რომ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თეორიული ფიზიკის კათედრა გამორჩეულად კარგად ამზადებს მათ თეორიული კვლევებისათვის. ამ კარგი მომზადების წყალობით ისინი ძალიან მალე ჩვენი დეპარტამენტის ნაყოფიერ თანამშრომლებად იქცნენ.
ლადო სამუშია არის ძლიერი მომზადების ერთ-ერთი მაგალითი.ის შეუერთდა ჩვენს დეპარტამენტს 2004 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ბაკალავრიატისა და მაგისტრატურის დამთავრების შემდეგ. თეორიული და მათემატიკური ფიზიკის ცოდნის წყალობით, რომელიც მან შეიძინა თეორიული ფიზიკის განყოფილებაში. სწავლის დროს, იგი სწრაფად მოექცა ჩვენთან შემოსული სტუდენტების კლასის სათავეში კარგი მომზადების გამო, მას არ მოეთხოვებოდა ყველა ჩვეულებრივი სტუდენტისათვის სავალდებულო კურსის გავლა. მან დაამტკიცა, რომ გააჩნია ღრმა ცოდნა ელექტროდინამიკაში ,ქვანტურ მექანიკაში , სპეციალურ დინამიკასა და მათემატიკური ფიზიკის მეთოდებში, რომელიც მან მიიღო თქვენს უნივერსიტეტში. მისი აქ ყოფნის პირველივე სემესტრის ბოლოს მან ჩააბარა დოქტორანტის წინასწარი გამოცდა. სტუდენტების უმრავლესობა ვერ გადის ამ გამოცდაზე სრული სასწავლო წლის გასრულების შემდეგაც კი. შემდეგ ის შეუერთდა ჩვენს მაღალი ენერგიებისა და კოსმოლოგიის ჯგუფს მკვლევარი ასისტენტის რანგში...
ჩვენმა მრჩეველმა სტუდენტების საკითხებში, პროფესორმა ოძრშიმ მაღალი შეფასება მისცა ლადოს მომზადებას და დაასკვნა, რომ კარგი იქნებოდა მისი კურსის კრედიტების გადმოტანა თბილისის სახელმწიფო უნივრსიტეტიდან კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტში. ჩვენს გამოცდილებას თქვენს სტუდენტებთან და კურსდამთავრებულებთნ მუშაობისა, მივყავართ დასკვნამდე, რომ განათლების სტანდარტები თქვენს თეორიული ფიზიკის განყოფილებაში გათანაბრებულია ანალოგიურ მაჩვენებლებთან შეერთებული შტატების უნივერსიტეტებში. აშკარაა, რომ თბილსის სახემწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის ფაკულტეტი, გამოჩეულად კი თეორიული ფიზიკის კათედრა, უზრუნველჰყოფს განათლების მაღალ დონეს, და მყარ თანამედროვეობის ადექვატურ ცოდნას თეორიულ ფიზიკასა და მათემატიკის დარგში, რომელიც აუცილებელია ახალგაზრდა მეცნიერებისათვის მაღალი დონის კვლევების საწარმოებლად.
იმედი მაქვს, რომ განათლების მაღალი დონე შენარჩუნდება და ჩვენ გვექნება ხანგრძლივი და ნაყოფიერი თანამშრომლობა თქვენს უნივერსიტეტთან. ჩვენ მოხარულნი ვიქნებით, თუ გვეყოლება სხვა სტუდენტებიც, რომლებიც ასეთივე დონეზე სწავლობენ და მუშაობენ თბილისის სახელმწიფო უნივესიტეტში და გავაგრძელებთ მუშაობას თქვენს სამეცნიერო ხარისხის მქონე ფიზიკოსებთან.
პატივისცემით, კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი ზოლმანი
ამ პერიოდში თბილიის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულეტის თეორიული ფიზიკის კათედრის გამგე გახლდათ საქართველოს მეცნიერებათ ააკადემიის წევრი, პროფესორი ანზორ ხელაშვილი.
პატივცემულო რუსუდამ ლორთქიფანიძე
კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის დეპარტამენტს წილად ხვდა ბედნიერება, თავის რიგებში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რამდენიმე კურსდამთავრებული ჰყავდეს. ამ ადამიანებს დიდი წვლილი შეაქვთ ჩვენ ღონისძიებებსა და კვლევებში ფიზიკის დარგში. ჩვენთან მუშაობს ორი პიროვნება, რომელთაც სადოქტორო დისერტაციები ჩვენს უნივერსიტეტში აქვთ დაცული.: დოქტორი თინა კახნიაშვილი--მოწვეული ასოცირებული მკვლერვარი პროფესორი და დოქტორი გიორგი ვეშაპიძე--ასოცირებული მკვლევარი. ორივე ეს ფიზიკოსი მუშაობს ჩვენ ფაკუ;ლტეტზე და აწარმოებს უმაღლესი ხარისხის კვლევებს.
ჩვენს დეპარტამენტს ცოტა ხნის წინ შეემატა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული სამი სტუდენტი. ესენი:ა ქეთი ქააძე, მაია მაგრაქველიძე და ლადო სამუშია.. მათ გარდა, მოველით ირაკლი ჩაკაბერიასა და ირაკლი სვინტრაძის ჩამოსვლას. ორივემ მიიღო მაგისტრის წოდება თბილისის სახელმწიფო უნივესიტეტისაგან და 2006 წლიდან შეუდგებიან თავიანთ სადოქტორო ნაშრომებზე მიუშაობას. კანზასის უნივერსიტეტში. ყველა ეს სტუდენტი და თანამშრომელი კარგად არის მომზადებული თეორიულ ფიზიკასა და მათემათიკაში..ეს მომზადება მეტყველებს იმაზე, რომ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თეორიული ფიზიკის კათედრა გამორჩეულად კარგად ამზადებს მათ თეორიული კვლევებისათვის. ამ კარგი მომზადების წყალობით ისინი ძალიან მალე ჩვენი დეპარტამენტის ნაყოფიერ თანამშრომლებად იქცნენ.
ლადო სამუშია არის ძლიერი მომზადების ერთ-ერთი მაგალითი.ის შეუერთდა ჩვენს დეპარტამენტს 2004 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ბაკალავრიატისა და მაგისტრატურის დამთავრების შემდეგ. თეორიული და მათემატიკური ფიზიკის ცოდნის წყალობით, რომელიც მან შეიძინა თეორიული ფიზიკის განყოფილებაში. სწავლის დროს, იგი სწრაფად მოექცა ჩვენთან შემოსული სტუდენტების კლასის სათავეში კარგი მომზადების გამო, მას არ მოეთხოვებოდა ყველა ჩვეულებრივი სტუდენტისათვის სავალდებულო კურსის გავლა. მან დაამტკიცა, რომ გააჩნია ღრმა ცოდნა ელექტროდინამიკაში ,ქვანტურ მექანიკაში , სპეციალურ დინამიკასა და მათემატიკური ფიზიკის მეთოდებში, რომელიც მან მიიღო თქვენს უნივერსიტეტში. მისი აქ ყოფნის პირველივე სემესტრის ბოლოს მან ჩააბარა დოქტორანტის წინასწარი გამოცდა. სტუდენტების უმრავლესობა ვერ გადის ამ გამოცდაზე სრული სასწავლო წლის გასრულების შემდეგაც კი. შემდეგ ის შეუერთდა ჩვენს მაღალი ენერგიებისა და კოსმოლოგიის ჯგუფს მკვლევარი ასისტენტის რანგში...
ჩვენმა მრჩეველმა სტუდენტების საკითხებში, პროფესორმა ოძრშიმ მაღალი შეფასება მისცა ლადოს მომზადებას და დაასკვნა, რომ კარგი იქნებოდა მისი კურსის კრედიტების გადმოტანა თბილისის სახელმწიფო უნივრსიტეტიდან კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტში. ჩვენს გამოცდილებას თქვენს სტუდენტებთან და კურსდამთავრებულებთნ მუშაობისა, მივყავართ დასკვნამდე, რომ განათლების სტანდარტები თქვენს თეორიული ფიზიკის განყოფილებაში გათანაბრებულია ანალოგიურ მაჩვენებლებთან შეერთებული შტატების უნივერსიტეტებში. აშკარაა, რომ თბილსის სახემწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის ფაკულტეტი, გამოჩეულად კი თეორიული ფიზიკის კათედრა, უზრუნველჰყოფს განათლების მაღალ დონეს, და მყარ თანამედროვეობის ადექვატურ ცოდნას თეორიულ ფიზიკასა და მათემატიკის დარგში, რომელიც აუცილებელია ახალგაზრდა მეცნიერებისათვის მაღალი დონის კვლევების საწარმოებლად.
იმედი მაქვს, რომ განათლების მაღალი დონე შენარჩუნდება და ჩვენ გვექნება ხანგრძლივი და ნაყოფიერი თანამშრომლობა თქვენს უნივერსიტეტთან. ჩვენ მოხარულნი ვიქნებით, თუ გვეყოლება სხვა სტუდენტებიც, რომლებიც ასეთივე დონეზე სწავლობენ და მუშაობენ თბილისის სახელმწიფო უნივესიტეტში და გავაგრძელებთ მუშაობას თქვენს სამეცნიერო ხარისხის მქონე ფიზიკოსებთან.
პატივისცემით, კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი ზოლმანი
ამ პერიოდში თბილიის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულეტის თეორიული ფიზიკის კათედრის გამგე გახლდათ საქართველოს მეცნიერებათ ააკადემიის წევრი, პროფესორი ანზორ ხელაშვილი.
вторник, 15 февраля 2011 г.
დალი ქვირია --საკანონმდებლო მუშაობა ეროვნულ უმაღლეს საბჭოში
თავისუფალი არჩევანის შესაძლებლობა
ინტერვიუ უზენაესი საბჭოს კანონმდებლობისა და კანონის დაცვის კომისიის მდივანთან გიორგი გულბანთან.
--ბატონო გიორგი, არსებობდა თუ არა თქვენი კომისიის ანალოგიური კომისია ძველ უზენაეს საბჭოსთან და თუ არსებობდა, რა ინფორმაცია გაქვთ მისი მუშაობის შესახებ?
ძველ უზენაეს საბჭოსთან არსებობდა საკანონმდებლო განზრახულობათა კომისია, მაგრამ მაშინდელი უზენაესი საბჭო მუდმივადმოქმედი ორგანო არ იყო და შესაბამისად კომისიაც მხოლოდ სამ თვეში ერთხელ იკრიბებოდა ძირითად საკანოდებლო საქმიანობას ასრულებდა უზენაესი საბჭოს აპარატი, იურიდიული განყოფილება. კომისია კი განიხილავდა ამ განყოფილების მიერ მომზადებულ წინადადებებს და ფაქტობრივად მის მუშაობას ფორმალური ხასიათი ჰქონდა.. ეს ყველაფერი გამომდინარეობდა უზენაესი საბჭოს მაშინდელი სტრუქტურებიდან და მაშინდელი პოლიტიკური ვითარებიდან..
--როგრი ათქვენი კომისიის სტრუქტურა?
მუდმივ კომისიაში 10 კაცია, გვაქვს 2 ქვეკომისია,-საკანონმდებლო განზრახულობათა და კანონიერების დაცვის. სულ ჩვენ კომისიაში და ქვეკომისიებში 15 დეპუტატი და 5-6 არადეპუტატია გაერთიანებული. კონსულტანტების სტატუსით. ჩვენი კომისიის წევრთა ნაწილს უზენაესი საბჭოს გარეთ სამსახურეობრივი საქმიანობა არ შეუწყვეტია და სამუშაოთა დიდი მოცულობის გამო, ეს ფაქტი ართულებს მდომარეობას..დიდ დახმარებას გვიწევს უზენაესი საბჭოს სამდივნოს იურიდიული განყოფილება ბატონი ირაკლი ჩიქოვანის ხემძღვანელობით.
--აქვს თუ არა კომისიას ნორმალური მუშაობისათვის საჭირო პირობები?
კომისია უმძიმეს პირობებში მუშაობს. სულ ერთი ოთახი გვაქვს.აქ ხდება კანონპროექტებზე მუშაობა და მომჩივანთა მიღებაც.. ამის მიზეზი ის გახლავთ, რომ კომპარტიამ დააგვიანა ცეკას შენობის ჩვენთვის გადმოცემა,
--თუ შეიძლება ვრცლად გვესაუბრეთ კომისიის ფუნქციის შესახებ.
კომისიას ორი ფუნქცია აქვს. ერთი გახლავთ წმინდა საკანომდებლო შემოქმედება-- კანონების შემუშავება და წარდგენა უზენაეს საბჭოში დასამტკიცებლდ და მეორე მიღებული კანონების შესრულების კონტროლი. კომტროლის ცნება ადრე, შეიძლება ითქვას, შერყვნილი იყო..ჩვენ შემთხვევაში კონტროლი გულსხმობს ინფორმაციის შეგროვებას იმის შესახებ, თუ როგორ სრულდება უზენაესი საბჭოს მიერ მიღებული კანონები
კომისიის ფუნქციაში არ შედის ბრძანების გაცემა მიღებული კანონების შესრულებისათვის. თუ შეგროვილი ინფორმაციის საფუძველზე დადგინდა, რომ რომელიმე კანონი არ სრულდება, ჩვენი კომისია რეაგირებისათვის მიმართავს შესაბამის ორგანოებს..
--როგორია თქვენი ურთიერთობა სხვა კომისიებთან? .
სხვა კომისიების მიერ შემუშავებულმა კანონ-პროექტებმა ვიზირება აქ უნდა და გაიარონ. ეს ვითარება კიდევ ყფრო საპასუხისმგებლოს ქმნის ჩვენს საქმიანობას.მართალია, ეკონომიკურ საკითხებზე შემოსული კანონ-პროექტების ვიზირება ჩვენი კომპენტენცია არ არის, მაგრამ სახელმწიფო პოლიტიკისა და ზოგადი კანონიერების კუთხით, ჩვენ ამ საკითხებსაც შევისწავლით და შემდეგ შეგვაქვს წინადადებები კომისიაში დასამუშავებლად. ანალოგიურად ჩვენი ურთიერთობის ფორმები სხვა კომისიებთან, ამ თვალსაზრისით, ურთიერთთანამშრომლობის ხასიათისაა და არა იმპერატიული.
--რა არის თქვენ მიერ შემუშავებული კანონების ძირითადი მიზანდასახულობა?
--ჩვენს მიერ შემუშავებული კანონების ძირითადი მიზანია იურიდიული საფუძვლების მომზადება საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენისათვის.აქ ერთი დეტალია ყურადსაღები: კარგი საკანონმდებლო აქტების სისტემის შექმნა არცერთ მცოდნე იურისტს არ გაუჭირდება. ეს მხოლოდ დროის ამბავია. ჩვენი მიზანია, რომ ჩვენ მიერ შექმნილი კანონები რეალობას შეეფერებოდეს და არ შეიქმნას ისეთი კანონები, რომელთაც სიცოცხლე არ ეწერება. ჩვენს მიერ შექმნილი კანონი შეიძლება ვითარების შეცვლის შედეგად შეიცვალოს, რაც რეალურს ხდის ჩვენს კანონთა სისტემას და აგვაშორებს ექცესებს. ასეთი ფრთხილი ევოლუციური გზით მოხდება სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა მინიმალური დანახარჯებით, თუმცა ვერც იმას ვიტყვით, რომ საქართველოში ექსცესების ალბათობა გამორიცხულია, ჩვენ ვცდილობთ მინიმუმამდე დავიყვანოთ დაპირისპირება.
--რა სახის დაპირისპირება გაქვთ მხედველბაში?
ნებისმიერი სახის.. ავიღოთ თუნდაც ეკონომიკური სფერო. სოციალისტური სისტემა არანორმალური ეკონომიკური სისტემაა. იგი მყარად არის დაფუძნებული ადმიანთა ცნობიერებაშიც კი. ეკონომიკის ახალ რელსებზე გადასვლა უეჭველად დიდი წინააღმდეგობების გზით წავა.. პოლიტიკაში გაცილებით "გაბედული ნაბიჯების"გადადგმა შეიძლება, თუმცა პოლიტიკურ გაბედულებას თან ახლავს ცენტრის მიერ ინსპირირებული ეთნოკონფლიქტები, სადამსჯელო ოპერეციები ცენტრისა საქართველოს წინააღმდეგ.
--ეცნობით თუ არა მსოფლიოს დემოკრატიული ქვეყნების გამოცდილებას ამ დარგში, და თუ იყენებთ მას?
დღეს ჩვენ არა გვაქვს საშუალება, რომ უზენაეს საბჭოსთან შეიქმნას ძლიერი სამეცნიერო ცენტრი ფინანსური და სხვა პრობლემების გამო, მაგრმ არცერთ ცნობილ იურისტს არ უთქვამს უარი ჩვენთან თანამშრომლობაზე. ასე რომ, აქ შემუშავებული კანონპროექტები მარტო ჩვენი მუშაობის შედეგს არ წარმოადგენს,.აქ ხდება ჩვენი საზოგადოების ამ დარგში "ერუდირებული სპეციალისტების“ მიერ მოწოდებული იდეების მისადაგება ჩვენ პოლიტიკურ რეალობასთან. დემოკრატიული ქვეყნების გამოცდილება ამ დარგში გაზიარებულია თუნდაც იმის გამოც, რომ ჩვენი სპეციალისტ-ექსპერტების იურიდიული განათლება დასავლეთის დემოკრატიულ სახემწიფოთა კანონმდებლობის ღრმა ცოდნაზეც არის დამყარებული. ახლახან ჩვენთან შეიქმნა კანონი ადგილობრივი მმართველობის შესახებ. ეს დასავლეთისათვის დამახასიათებელი ინსტტუტია. პრეფექტის ინსტუტუტი არსებობს იტალიაში, საფრანგეთში. არსებობდა 82 წლამდე და მთელ რიგ სხვა ქვეყნებში. საუბარი იმაზე, რომ ეს ინსტიტუტი არადემოკრატიულია, მხოლოდ მცირე ინფორმირებულობის ბრალია.საუბარი შეიძლება იყოს მხოლოდ დემოკრატიული წესწყობილების დროს ხელისუფლების სიძლიერესა თუ სისუსტეზე. რაც უფრო სუსტია ადგილობრივი თვითმმართველობის საფუძვლები, როგორც დღეს საქართველოშია, მით უფრო ძლიერი უნდა იყოს ცენტრალური ხელისუფლება, რომ შესძლოს სახელმწიფოს, როგორც მთლინის, პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტერესების დაცვა.. დროთა განმავობაში, როდესაც იქნება რეალური საფუძველი სრულ თვითმმართველობაზე გადასვლისა, ეს კანონი თავის დროს მოჭამს და ჩვენ სრული შესაძლებლობა გვექნება თვითმმართველობის ისეთ სისტემაზე გადავიდეთ, როგორიც ამერიკის შეერთებულ შტატბშია, სადაც თვითმმართველობა სრული სახით არის წარმოდგენილი.
--საკანონმდენლო მუშაობის დროს ხომ არ ითვალისწინებთ დემოკრატიული საქართელოს საკანონმდებლო აქტებსა და დოკუმენტებს?
ჩვენი კონსულტანტები, სწავლული იურისტები ბრწყივალედ იცნობენ დემოკრატიული საქართველოს კანონმდებლობას და საჭიროების შემთხვევაში ,რასკვირვრლია, ამ გამოცდილებასაც იზიარებენ.
--რა მოცულობის სამუშაოა შესრულებული კომისიაში შემუშავებული კანონ-პროექტების რაოდენობის თვალსაზრისით?
ჩვენ დაახლოვებით 50-მდე საკანონმდებლო აქტი შევიმუშავეთ. ეს ზოგიერთს შეიძლბა ცოტად მოეჩვენოს.. ჩვენ მზად გვაქვს რიგი კანონ-პროექტებისა, მაგრამ დღევანდელი პოლიტიკური ვითარება საქართველოში არ გვაძლევს მათი დღის წესრიგში დაყენების საშუალებას.
--ტარდება თუ არა თქვენს მუშაობაში საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების გამიჯვნის ტენდენცია?
საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და მართლმსაჯულების ხელისუფლების ერთმანთისაგან გამიჯვნა დემოკრატიული ხელისუფლების საუკეთესო ფორმაა. პირველი ნაბიჯები ამ თვალსაზრისით გადაგმულია. გამიჯნულია საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება. გამონაკლისს წარმოადგენს ის ფაქტი,რომ პრეფექტი შეიძლება იყოს უზენაესი საბჭოს წევრი, მაგრამ ამას სისტემატური ხასიათი არ აქვს და საერთო სურათს არ ცვლის. მართლმსაჯულების სრული გამიჯვნა კი უახლოეს ხანშია მოსალოდნელი.
--მიღებული საკანონმდებლო აქტებიდან რომელს გამოყოფდით თავისი მნიშვნელობის მიხედვით? ჩვენს მიერ მიღებული ყველა საკანონმდებლო აქტი ერთ სისტემას წარმოადგენს და ეფუძნება 14 ნოემბრის სესიაზე მიღებული გარდამავალი პერიოდის აქტს, რომელიც ერთჯერადი აქტია და ამრიგად არ შეიცავს ცხოვრების ყველა სფეროს.
ამ აქტის იდეები ფაქტობრივად განსაზღვრავს ძირითად პოლიტიკას--ევოლუციური გზით საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღდგენის პოლიტიკას. ჩვენს მიერ მიღებულო აქტებიდან უმნიშვნელოვანესია ის აქტები, რომლებიც აჩერებენ საბჭოთა კავშირის კანონებისა და დადგენილებების მოქმედებას საქართველოს ტერიტორიაზე..თუმცა ეს ხდება ნაწილობრივ ავტომატურად ჩვენი კონსტიტუციის 77-ე მუხლის საშუალებით.მიუხედვად ამისა, ჩვენ შევაჩერეთ საბჭოთა კავშირის რიგი საკანონმდებლო აქტებისა, რომლებიც უარყოფენ საქართველოს იმ შეზღუდულ სუვერენიტეტსაც კი, რომელიც მას გააჩნია. მეორე რიგი საკანონმდებლო აქტებისა ემსახურება საქართველოში ახალი სახელმწიფო სტრუქტურების შექმნას. ასეთ აქტებს განეკუთვნება კანონი ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ..ამ სტრუქტურების ამოქმედების შემდეგ შეიძლება მოველოდეთ სასიკეთო ცვლილებებს. 11 დეკემბერს ჩვენ შევაჩერეთ ადგილობრივი საბჭოების მოქმედება..ამჟამად არსებული აღმასრულებელი კომიტეტები, კი იციან რა, რომ ხვალ აღარ იარსებებენ, ფაქტობრივად არ ფუნქციონირებენ. ამრიგდ 31 მარტის არჩევენები უმნიშვნელოვანესი მოვლენაა ჩვენ ცხოვრებაში და მისი წარმატებით ჩატარებისათვის დიდი ძალისხმევაა საჭირო.ასევე განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია კანონი რეფერენდუმის შესახებ. ცენტრის იურიდიულ აგრესიას ჩვენ უნდა დავუპირისპიროთ იურიდიული წინააღმდეგობა. ამის გარდ ა რეფერენდუმი საშუალებს აძლევს მისახლეობას მონაწილეობა მიიღოს უნმნიშვნრელოვანესი სახელმწიფო საკითხების გადაწყვეტაში. ამ კანონის რეალიზაცია 31 მარტს მოხდება და ამ თვალსაზრისითაც 31 მარტი უმნიშვნელოვანესი თარიღია ჩვენი ხალხის ცხოვრებაში.
--რა აზრის ხართ 31 მარტის რეფერენდუმის კითხვაზე?
ჩვენი სარეფერენდუმო კითხვა აბსოლუტურად ცალსახაა და არ ბადებს არავითარ ეჭვს იმის თაობაზე, თუ რის გარკვევა სურს რეფერენდუმის მომწყობს. შესაბამისად პასუხი შეიძლება მხოლოდ ცალსახა იყოს.
--თქვენი აზრით, რიგორია არაქართელი მოსხლეობის პოზიცია რეფერენდუმის მიმართ?
თითქმის დარწმუნეული ვარ, რომ ჩვეულებრივი მოსახლეობა, მე მხედველობაში არ მაქვს ცენტრის მიერ შემოგზავნილი აგენტურა, დაინტერსებული უნდა იყოს საქართველოს დამოუკიდებლობით, რომლის გარეშეც მათი ყოფა იქნება ისეთივე უბადრუკი, როგორიც დღეს არის. დამოუკიდებლობა კი იძლვა თავისუვალი არჩევანის საშუალებას, გამოიყვანს საქართველოს დღვანდელი იზოლციის პირობებიდან და შექმნის კეთილდღეობის ყოველგვარ პირობებს.
--რომელ კანონ-პროექტზე იმუშავებთ მომავალში?
უახლოეს მომავლაში მიიღება ეკონომიკური ხასიათის საკანონმდებლო აქტები, ეკონომიკურ რეფორმის დაწყებისათვის სახელმწიფო სტრუქტურა არსებითად მომზადებულია. ამგვარად, უკვე დგება ეკონომიკური კომისიის ჯერი, ჩემი საუბრის ბოლოს მინდა გამოვთქვა ღრმა რწმენა იმის თაობაზე, რომ ქართველი ხალხი 31 მარტს გააკეთებს სწორ არჩევანს,-ადგილობრივი თვითმმართველობის-- საკრებულოების არჩევნებში და სარეფერენდუმო კითხვაზე დადებითი პასუხით ერთხელ კიდევ საქვეყნოდ გამოთქვამს და დოკუმენტებით დაადასტურებს საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის ურყევ ნებას.
'საქართველოს რესპუბლიკა“ 31 03 91 წ.
ინტერვიუ უზენაესი საბჭოს კანონმდებლობისა და კანონის დაცვის კომისიის მდივანთან გიორგი გულბანთან.
--ბატონო გიორგი, არსებობდა თუ არა თქვენი კომისიის ანალოგიური კომისია ძველ უზენაეს საბჭოსთან და თუ არსებობდა, რა ინფორმაცია გაქვთ მისი მუშაობის შესახებ?
ძველ უზენაეს საბჭოსთან არსებობდა საკანონმდებლო განზრახულობათა კომისია, მაგრამ მაშინდელი უზენაესი საბჭო მუდმივადმოქმედი ორგანო არ იყო და შესაბამისად კომისიაც მხოლოდ სამ თვეში ერთხელ იკრიბებოდა ძირითად საკანოდებლო საქმიანობას ასრულებდა უზენაესი საბჭოს აპარატი, იურიდიული განყოფილება. კომისია კი განიხილავდა ამ განყოფილების მიერ მომზადებულ წინადადებებს და ფაქტობრივად მის მუშაობას ფორმალური ხასიათი ჰქონდა.. ეს ყველაფერი გამომდინარეობდა უზენაესი საბჭოს მაშინდელი სტრუქტურებიდან და მაშინდელი პოლიტიკური ვითარებიდან..
--როგრი ათქვენი კომისიის სტრუქტურა?
მუდმივ კომისიაში 10 კაცია, გვაქვს 2 ქვეკომისია,-საკანონმდებლო განზრახულობათა და კანონიერების დაცვის. სულ ჩვენ კომისიაში და ქვეკომისიებში 15 დეპუტატი და 5-6 არადეპუტატია გაერთიანებული. კონსულტანტების სტატუსით. ჩვენი კომისიის წევრთა ნაწილს უზენაესი საბჭოს გარეთ სამსახურეობრივი საქმიანობა არ შეუწყვეტია და სამუშაოთა დიდი მოცულობის გამო, ეს ფაქტი ართულებს მდომარეობას..დიდ დახმარებას გვიწევს უზენაესი საბჭოს სამდივნოს იურიდიული განყოფილება ბატონი ირაკლი ჩიქოვანის ხემძღვანელობით.
--აქვს თუ არა კომისიას ნორმალური მუშაობისათვის საჭირო პირობები?
კომისია უმძიმეს პირობებში მუშაობს. სულ ერთი ოთახი გვაქვს.აქ ხდება კანონპროექტებზე მუშაობა და მომჩივანთა მიღებაც.. ამის მიზეზი ის გახლავთ, რომ კომპარტიამ დააგვიანა ცეკას შენობის ჩვენთვის გადმოცემა,
--თუ შეიძლება ვრცლად გვესაუბრეთ კომისიის ფუნქციის შესახებ.
კომისიას ორი ფუნქცია აქვს. ერთი გახლავთ წმინდა საკანომდებლო შემოქმედება-- კანონების შემუშავება და წარდგენა უზენაეს საბჭოში დასამტკიცებლდ და მეორე მიღებული კანონების შესრულების კონტროლი. კომტროლის ცნება ადრე, შეიძლება ითქვას, შერყვნილი იყო..ჩვენ შემთხვევაში კონტროლი გულსხმობს ინფორმაციის შეგროვებას იმის შესახებ, თუ როგორ სრულდება უზენაესი საბჭოს მიერ მიღებული კანონები
კომისიის ფუნქციაში არ შედის ბრძანების გაცემა მიღებული კანონების შესრულებისათვის. თუ შეგროვილი ინფორმაციის საფუძველზე დადგინდა, რომ რომელიმე კანონი არ სრულდება, ჩვენი კომისია რეაგირებისათვის მიმართავს შესაბამის ორგანოებს..
--როგორია თქვენი ურთიერთობა სხვა კომისიებთან? .
სხვა კომისიების მიერ შემუშავებულმა კანონ-პროექტებმა ვიზირება აქ უნდა და გაიარონ. ეს ვითარება კიდევ ყფრო საპასუხისმგებლოს ქმნის ჩვენს საქმიანობას.მართალია, ეკონომიკურ საკითხებზე შემოსული კანონ-პროექტების ვიზირება ჩვენი კომპენტენცია არ არის, მაგრამ სახელმწიფო პოლიტიკისა და ზოგადი კანონიერების კუთხით, ჩვენ ამ საკითხებსაც შევისწავლით და შემდეგ შეგვაქვს წინადადებები კომისიაში დასამუშავებლად. ანალოგიურად ჩვენი ურთიერთობის ფორმები სხვა კომისიებთან, ამ თვალსაზრისით, ურთიერთთანამშრომლობის ხასიათისაა და არა იმპერატიული.
--რა არის თქვენ მიერ შემუშავებული კანონების ძირითადი მიზანდასახულობა?
--ჩვენს მიერ შემუშავებული კანონების ძირითადი მიზანია იურიდიული საფუძვლების მომზადება საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენისათვის.აქ ერთი დეტალია ყურადსაღები: კარგი საკანონმდებლო აქტების სისტემის შექმნა არცერთ მცოდნე იურისტს არ გაუჭირდება. ეს მხოლოდ დროის ამბავია. ჩვენი მიზანია, რომ ჩვენ მიერ შექმნილი კანონები რეალობას შეეფერებოდეს და არ შეიქმნას ისეთი კანონები, რომელთაც სიცოცხლე არ ეწერება. ჩვენს მიერ შექმნილი კანონი შეიძლება ვითარების შეცვლის შედეგად შეიცვალოს, რაც რეალურს ხდის ჩვენს კანონთა სისტემას და აგვაშორებს ექცესებს. ასეთი ფრთხილი ევოლუციური გზით მოხდება სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა მინიმალური დანახარჯებით, თუმცა ვერც იმას ვიტყვით, რომ საქართველოში ექსცესების ალბათობა გამორიცხულია, ჩვენ ვცდილობთ მინიმუმამდე დავიყვანოთ დაპირისპირება.
--რა სახის დაპირისპირება გაქვთ მხედველბაში?
ნებისმიერი სახის.. ავიღოთ თუნდაც ეკონომიკური სფერო. სოციალისტური სისტემა არანორმალური ეკონომიკური სისტემაა. იგი მყარად არის დაფუძნებული ადმიანთა ცნობიერებაშიც კი. ეკონომიკის ახალ რელსებზე გადასვლა უეჭველად დიდი წინააღმდეგობების გზით წავა.. პოლიტიკაში გაცილებით "გაბედული ნაბიჯების"გადადგმა შეიძლება, თუმცა პოლიტიკურ გაბედულებას თან ახლავს ცენტრის მიერ ინსპირირებული ეთნოკონფლიქტები, სადამსჯელო ოპერეციები ცენტრისა საქართველოს წინააღმდეგ.
--ეცნობით თუ არა მსოფლიოს დემოკრატიული ქვეყნების გამოცდილებას ამ დარგში, და თუ იყენებთ მას?
დღეს ჩვენ არა გვაქვს საშუალება, რომ უზენაეს საბჭოსთან შეიქმნას ძლიერი სამეცნიერო ცენტრი ფინანსური და სხვა პრობლემების გამო, მაგრმ არცერთ ცნობილ იურისტს არ უთქვამს უარი ჩვენთან თანამშრომლობაზე. ასე რომ, აქ შემუშავებული კანონპროექტები მარტო ჩვენი მუშაობის შედეგს არ წარმოადგენს,.აქ ხდება ჩვენი საზოგადოების ამ დარგში "ერუდირებული სპეციალისტების“ მიერ მოწოდებული იდეების მისადაგება ჩვენ პოლიტიკურ რეალობასთან. დემოკრატიული ქვეყნების გამოცდილება ამ დარგში გაზიარებულია თუნდაც იმის გამოც, რომ ჩვენი სპეციალისტ-ექსპერტების იურიდიული განათლება დასავლეთის დემოკრატიულ სახემწიფოთა კანონმდებლობის ღრმა ცოდნაზეც არის დამყარებული. ახლახან ჩვენთან შეიქმნა კანონი ადგილობრივი მმართველობის შესახებ. ეს დასავლეთისათვის დამახასიათებელი ინსტტუტია. პრეფექტის ინსტუტუტი არსებობს იტალიაში, საფრანგეთში. არსებობდა 82 წლამდე და მთელ რიგ სხვა ქვეყნებში. საუბარი იმაზე, რომ ეს ინსტიტუტი არადემოკრატიულია, მხოლოდ მცირე ინფორმირებულობის ბრალია.საუბარი შეიძლება იყოს მხოლოდ დემოკრატიული წესწყობილების დროს ხელისუფლების სიძლიერესა თუ სისუსტეზე. რაც უფრო სუსტია ადგილობრივი თვითმმართველობის საფუძვლები, როგორც დღეს საქართველოშია, მით უფრო ძლიერი უნდა იყოს ცენტრალური ხელისუფლება, რომ შესძლოს სახელმწიფოს, როგორც მთლინის, პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტერესების დაცვა.. დროთა განმავობაში, როდესაც იქნება რეალური საფუძველი სრულ თვითმმართველობაზე გადასვლისა, ეს კანონი თავის დროს მოჭამს და ჩვენ სრული შესაძლებლობა გვექნება თვითმმართველობის ისეთ სისტემაზე გადავიდეთ, როგორიც ამერიკის შეერთებულ შტატბშია, სადაც თვითმმართველობა სრული სახით არის წარმოდგენილი.
--საკანონმდენლო მუშაობის დროს ხომ არ ითვალისწინებთ დემოკრატიული საქართელოს საკანონმდებლო აქტებსა და დოკუმენტებს?
ჩვენი კონსულტანტები, სწავლული იურისტები ბრწყივალედ იცნობენ დემოკრატიული საქართველოს კანონმდებლობას და საჭიროების შემთხვევაში ,რასკვირვრლია, ამ გამოცდილებასაც იზიარებენ.
--რა მოცულობის სამუშაოა შესრულებული კომისიაში შემუშავებული კანონ-პროექტების რაოდენობის თვალსაზრისით?
ჩვენ დაახლოვებით 50-მდე საკანონმდებლო აქტი შევიმუშავეთ. ეს ზოგიერთს შეიძლბა ცოტად მოეჩვენოს.. ჩვენ მზად გვაქვს რიგი კანონ-პროექტებისა, მაგრამ დღევანდელი პოლიტიკური ვითარება საქართველოში არ გვაძლევს მათი დღის წესრიგში დაყენების საშუალებას.
--ტარდება თუ არა თქვენს მუშაობაში საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების გამიჯვნის ტენდენცია?
საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და მართლმსაჯულების ხელისუფლების ერთმანთისაგან გამიჯვნა დემოკრატიული ხელისუფლების საუკეთესო ფორმაა. პირველი ნაბიჯები ამ თვალსაზრისით გადაგმულია. გამიჯნულია საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება. გამონაკლისს წარმოადგენს ის ფაქტი,რომ პრეფექტი შეიძლება იყოს უზენაესი საბჭოს წევრი, მაგრამ ამას სისტემატური ხასიათი არ აქვს და საერთო სურათს არ ცვლის. მართლმსაჯულების სრული გამიჯვნა კი უახლოეს ხანშია მოსალოდნელი.
--მიღებული საკანონმდებლო აქტებიდან რომელს გამოყოფდით თავისი მნიშვნელობის მიხედვით? ჩვენს მიერ მიღებული ყველა საკანონმდებლო აქტი ერთ სისტემას წარმოადგენს და ეფუძნება 14 ნოემბრის სესიაზე მიღებული გარდამავალი პერიოდის აქტს, რომელიც ერთჯერადი აქტია და ამრიგად არ შეიცავს ცხოვრების ყველა სფეროს.
ამ აქტის იდეები ფაქტობრივად განსაზღვრავს ძირითად პოლიტიკას--ევოლუციური გზით საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღდგენის პოლიტიკას. ჩვენს მიერ მიღებულო აქტებიდან უმნიშვნელოვანესია ის აქტები, რომლებიც აჩერებენ საბჭოთა კავშირის კანონებისა და დადგენილებების მოქმედებას საქართველოს ტერიტორიაზე..თუმცა ეს ხდება ნაწილობრივ ავტომატურად ჩვენი კონსტიტუციის 77-ე მუხლის საშუალებით.მიუხედვად ამისა, ჩვენ შევაჩერეთ საბჭოთა კავშირის რიგი საკანონმდებლო აქტებისა, რომლებიც უარყოფენ საქართველოს იმ შეზღუდულ სუვერენიტეტსაც კი, რომელიც მას გააჩნია. მეორე რიგი საკანონმდებლო აქტებისა ემსახურება საქართველოში ახალი სახელმწიფო სტრუქტურების შექმნას. ასეთ აქტებს განეკუთვნება კანონი ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ..ამ სტრუქტურების ამოქმედების შემდეგ შეიძლება მოველოდეთ სასიკეთო ცვლილებებს. 11 დეკემბერს ჩვენ შევაჩერეთ ადგილობრივი საბჭოების მოქმედება..ამჟამად არსებული აღმასრულებელი კომიტეტები, კი იციან რა, რომ ხვალ აღარ იარსებებენ, ფაქტობრივად არ ფუნქციონირებენ. ამრიგდ 31 მარტის არჩევენები უმნიშვნელოვანესი მოვლენაა ჩვენ ცხოვრებაში და მისი წარმატებით ჩატარებისათვის დიდი ძალისხმევაა საჭირო.ასევე განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია კანონი რეფერენდუმის შესახებ. ცენტრის იურიდიულ აგრესიას ჩვენ უნდა დავუპირისპიროთ იურიდიული წინააღმდეგობა. ამის გარდ ა რეფერენდუმი საშუალებს აძლევს მისახლეობას მონაწილეობა მიიღოს უნმნიშვნრელოვანესი სახელმწიფო საკითხების გადაწყვეტაში. ამ კანონის რეალიზაცია 31 მარტს მოხდება და ამ თვალსაზრისითაც 31 მარტი უმნიშვნელოვანესი თარიღია ჩვენი ხალხის ცხოვრებაში.
--რა აზრის ხართ 31 მარტის რეფერენდუმის კითხვაზე?
ჩვენი სარეფერენდუმო კითხვა აბსოლუტურად ცალსახაა და არ ბადებს არავითარ ეჭვს იმის თაობაზე, თუ რის გარკვევა სურს რეფერენდუმის მომწყობს. შესაბამისად პასუხი შეიძლება მხოლოდ ცალსახა იყოს.
--თქვენი აზრით, რიგორია არაქართელი მოსხლეობის პოზიცია რეფერენდუმის მიმართ?
თითქმის დარწმუნეული ვარ, რომ ჩვეულებრივი მოსახლეობა, მე მხედველობაში არ მაქვს ცენტრის მიერ შემოგზავნილი აგენტურა, დაინტერსებული უნდა იყოს საქართველოს დამოუკიდებლობით, რომლის გარეშეც მათი ყოფა იქნება ისეთივე უბადრუკი, როგორიც დღეს არის. დამოუკიდებლობა კი იძლვა თავისუვალი არჩევანის საშუალებას, გამოიყვანს საქართველოს დღვანდელი იზოლციის პირობებიდან და შექმნის კეთილდღეობის ყოველგვარ პირობებს.
--რომელ კანონ-პროექტზე იმუშავებთ მომავალში?
უახლოეს მომავლაში მიიღება ეკონომიკური ხასიათის საკანონმდებლო აქტები, ეკონომიკურ რეფორმის დაწყებისათვის სახელმწიფო სტრუქტურა არსებითად მომზადებულია. ამგვარად, უკვე დგება ეკონომიკური კომისიის ჯერი, ჩემი საუბრის ბოლოს მინდა გამოვთქვა ღრმა რწმენა იმის თაობაზე, რომ ქართველი ხალხი 31 მარტს გააკეთებს სწორ არჩევანს,-ადგილობრივი თვითმმართველობის-- საკრებულოების არჩევნებში და სარეფერენდუმო კითხვაზე დადებითი პასუხით ერთხელ კიდევ საქვეყნოდ გამოთქვამს და დოკუმენტებით დაადასტურებს საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის ურყევ ნებას.
'საქართველოს რესპუბლიკა“ 31 03 91 წ.
вторник, 1 февраля 2011 г.
საქართველოში მეცნიერება დახვრიტეს, საკონტროლო გასროლაღა დარჩა
„საქართველოში მეცნიერება დახვრიტეს,საკონტროლო გასროლაღა დარჩათ"—„ხვალ შეიძლება ვიღაცამ გვითხრას, შენობა დატოვეთო"-ეს სიტჯვები 2009 წლის აგვისტოში ჩემთვის მოცემული ინტერვიუდან არის ამოღებული და ისინი საქართველოს ეროვნული მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსს,რაზმაძის სახელობის მათემატიკის ინსტიტუტის ერთ-ერთი განყოფილების გამგეს, ბატონ ვანო კიღურაძეს ეკუთვნის სამწუხაროდ, დიდი მეცნიერის ამ წინასწარმეტყველების შესრულებას უკვე შეუდგნენ და მათემატიკის ინსტიტუტს პირველი და მესამე სართულების დაცლას თხოვენ.გავეცნოთ ინტერვიუს.
--ბატონო ვანო,რას იტყვით საქართველოში ჩატარებული მეცნიერების რეფორმაზე?
დღეს უკვე ნათელია,რომ „ვარდების რევოლუციით"მოსული ხელისუფლების მიზანი მეცნიერების ამოძირკვა და თავისუფალი აზრის მქონე პიროვნებების განადგურებაა. მათი ძირითადი სამიზნე ეროვნული კულტურის ორი უმნიშვნელოვანესი კერა-მეცნიერებათა აკადემია და სახელმწიფო უნივერსიტეტი გახდა.
ზურაბ ნოღაიდელის მთავრობის მიერ 2005 წლის 31 ოქტომბერს პარლამენტში შეტანილი კანონპროექტი-„მაცნიერების, ტექნოლოგიების და მათი განვითარების შესახებ საქართველოს კანონში ცვლილებებისა და დამატებების შესახებ",რომლის შემოქმედნიც არიან ქართული მეცნიერების ჯალათი ალექსანდრე ლომაია და მისი დამქაშები--გიგი თევზაძე და სხვები, ითვალისწინებდა მეცნიერებათა აკადემიის, როგორც კვლევითი დაწესებულებების ერთიანი სისტემის დაშლას და კლევითი ინსტიტუტების განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს დაქვემდებარებაში გადასვლას, ინსტიტუტებიდან 65 წელზე უფროსი ასაკის მეცნიერების გაძევებას, საბაზო დაფინანსების შეწყვეტას, რაც ერთად აღებული ნიშნავდა სამეცნიერო კვლევითი ცენტრების ლიკვიდაციისათვის საფუძვლის მომზადებას
--რა შედეგი მოიტანა მეცნიერთა ბრძოლამ ამ რეფორმის წინააღმდე?.
-- მეცნიერთა მოძრაობის „მეცნიერების გადარჩენისათვის" და მისი მხარდამჭერი პოლიტიკური ძალების(„მემარჯვენეები") ბრძოლით, პროექტიდან საბაზო დაფინანსების შეწყვეტისა და მეცნიერთა ასაკობრივი დისკრიმინაციის შესახებ პუნქტები ამოიღეს. ამ სამარცხვინო დადგენილებას(2006 წლიი 16 მარტი) ხელს აწერს ახლანდელი ოპოზიციონერი ზურაბ ნოღაიდელი. დადგენილებით აკადემიის ინსტიტუტებს ჩამოერთვათ უძრავი ქონება (რომელიც ადრე აკადემიისათვის უზურფრუქტის წესით იყო გადაცემული) და დარჩათ მხოლოდ მოძრავი ქონება. ასე რომ, ხვალ, შესაძლოა ,ვიღაცამ მოგთხოვოს , შენობა დატოვეთო და ჩვენ თავდაცვის იურიდიული საფუძველი არ გვექნება .დადგენილების ტექსტი ისე იყო შედგენილი,თითქოს მანამდე არარსებული,ახალი ინსტიტუტები იქმნებოდა. მაგალითად, ხელნაწერთა ინსტიტუტს ხელნაწერთა ცენტრი დაერქვა და მისი სახელწოდებიდან გაქრა ცნობილი მეცნიერისა და ეროვნული მოღვაწის, კორნელი კეკელიძის სახელი, რომელმაც დიდი სამეცნიერო სკოლა შექმნა და ფასდაუდებელი ღვაწლი დასდო მრავალსაუკუნოვანი ქართული ლიტერატურის შესწავლას. ბოლშევიკებმა მას შვილი დაუხვრიტეს, ნეობოლშევიკებს კი მისი სახელის ამოგლეჯა სურთ მეცნიერებიდან.
---რა მდგომარეობაში არიან დღეს სამეცნიერო -კვლევითი ინსტიტუტები?
მეცნიერება დახვრიტეს და საკომტროლო გასროლაღა დარჩათ.
სამეცნიერო დაწესებულებების თანამშრომელთა ხელფასი საარსებო მინიმუმზე ნაკლებია. ხელისუფლებამ ინსტიტუტების მომავლის საკითხი მიანდო კომისიას, რომელსაც ხელმძღვანრლობს აკადემიის ერთ-ერთი დამანგრეველი ფრიდონ თოდუა .კომისიის წევრი კი, ამ ნგრევის ერთ-ერთი იდეოლოგი გიგი თევზაძეა.თუ დღეს საქართველოში მეცნიერება არსებობს, ეს რომანტიკოსი ქართველი მეცნიერების დამსახურებაა.
-მათემატიკის ინსტიტუტის მუშაობაზე ხომ არაფერს იტყოდით?
მათემატიკის ინსტიტუტს სამეცნიერო პოზიციები არ დაუთმია. ინსტიტუტის 9 განყოფილებაში ინტენსიური კვლევები მიმდინარეობს.
--უცხოელ კოლეგებთან თუ გაქვთ კავშირი?
ინსტიტუტის თანამშრომელთა სამეცნიერო სტატიები და მონოგრაფიები იბეჭდება დასავლეთის ცნობილ სამეცნიერო ჟურნალებსა და გამომცემლობებში. ინსტიტუტში გამოდის სამი სამეცნიერო ჟურნალი, სამივე ინგლისურენოვანია, იბეჭდება მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყნის მეცნიერთა შრომები. ძნელია იმ ქვეყნის დასახელება, რომელთანაც არ გვაქვს სამეცნიერო ურთიერთობა. განსაკუთრებით აქტიურად ვთანამშრომლობთ ამერიკელ და ევროპელ მეცნიერებთან, რაც გამოიხატება ერთობლივი სამეცნიერო კვლევების შესრულებაში,სალექციო კურსების მიწვევით წაკითხვაში,სამეცნიერო ფორუმებში ძირითადი მომხსნებლის რანგით მონაწილეობაში.
--მოხდა თუ არა „ტვინების გადინება' თქვენი სფეროდან?
თაობა,რომელმაც უმაღლესი სასწავლებელი 2004 წლის შემდეგ დაამთავრა, დაკარგული თაობაა . სამეცნიერო კვლევით ინსტიტუტებს წაერთვათ ახალგაზრდა სამეცნიერო კადრების მომზადების ფუნქცია. ასპირანტურა გაუქმდა, დოქტურანტურა ფასიანია და არ დგას სათანადო დონეზე. ამის გამო ახალგაზრდობის ნაწილმა თავს უცხოეთში წასვლით უშველა, ნაწილი კი ჩამოშორდა მეცნიერებას. თუ ასე გაგრძელდა ,საქართველოი მეცნიერების ყველა დარგი ჩაკვდება..
--იქნებ დაგვისახელოთ უცხოეთში მოღვაწე ქართველი მეცნიერები.
უცხოეთში მოღვაწე ქართველ მეცნიერებს, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აქვთ დამთავრებული და სამეცნიერო ხარისხებიც აქ აქვთ მოპოვებული. აშშ-ში მოღვაწეობენ: იოსებ გუბელაძე,არჩილ გულისავილი,, ტარიელ კიღურაძე, გია კვერნაძე.ევროპულ უნივრსიტეტებში მოღვაწეობენ პროფესორები როსტომ გეწაძე, ალექსანდრე ლომთათიძე, თეიმურაზ ფირაშვილი,, ევგენი შავგოროდსკი და თეო შარია.. ახალ ზელანდიაში-ესტატე ხმალაძე,, სამხრეთ აფრიკაში-გიორგი ჯანელიძე.
---როგორ გესახებათ ქართული მეცნიერების განვითარების მომავალი?
მჯერა,რომ არც თუ შორეულ მომავალში ხელისუფლებაში ჯანსაღი პოლიტიკური ძალები მოვლენ, რომლებიც მეცნიერებთან მჭიდრო თანამშრომლობით შეძლებენ ქართული მეცნიერებისა და განათლების დღევანდელი მდგომარეობიდან გამოყვანას.
დალი ქვირია.
2009 წლის აგვისტო გაზეთი"ყველა სიახლე"
--ბატონო ვანო,რას იტყვით საქართველოში ჩატარებული მეცნიერების რეფორმაზე?
დღეს უკვე ნათელია,რომ „ვარდების რევოლუციით"მოსული ხელისუფლების მიზანი მეცნიერების ამოძირკვა და თავისუფალი აზრის მქონე პიროვნებების განადგურებაა. მათი ძირითადი სამიზნე ეროვნული კულტურის ორი უმნიშვნელოვანესი კერა-მეცნიერებათა აკადემია და სახელმწიფო უნივერსიტეტი გახდა.
ზურაბ ნოღაიდელის მთავრობის მიერ 2005 წლის 31 ოქტომბერს პარლამენტში შეტანილი კანონპროექტი-„მაცნიერების, ტექნოლოგიების და მათი განვითარების შესახებ საქართველოს კანონში ცვლილებებისა და დამატებების შესახებ",რომლის შემოქმედნიც არიან ქართული მეცნიერების ჯალათი ალექსანდრე ლომაია და მისი დამქაშები--გიგი თევზაძე და სხვები, ითვალისწინებდა მეცნიერებათა აკადემიის, როგორც კვლევითი დაწესებულებების ერთიანი სისტემის დაშლას და კლევითი ინსტიტუტების განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს დაქვემდებარებაში გადასვლას, ინსტიტუტებიდან 65 წელზე უფროსი ასაკის მეცნიერების გაძევებას, საბაზო დაფინანსების შეწყვეტას, რაც ერთად აღებული ნიშნავდა სამეცნიერო კვლევითი ცენტრების ლიკვიდაციისათვის საფუძვლის მომზადებას
--რა შედეგი მოიტანა მეცნიერთა ბრძოლამ ამ რეფორმის წინააღმდე?.
-- მეცნიერთა მოძრაობის „მეცნიერების გადარჩენისათვის" და მისი მხარდამჭერი პოლიტიკური ძალების(„მემარჯვენეები") ბრძოლით, პროექტიდან საბაზო დაფინანსების შეწყვეტისა და მეცნიერთა ასაკობრივი დისკრიმინაციის შესახებ პუნქტები ამოიღეს. ამ სამარცხვინო დადგენილებას(2006 წლიი 16 მარტი) ხელს აწერს ახლანდელი ოპოზიციონერი ზურაბ ნოღაიდელი. დადგენილებით აკადემიის ინსტიტუტებს ჩამოერთვათ უძრავი ქონება (რომელიც ადრე აკადემიისათვის უზურფრუქტის წესით იყო გადაცემული) და დარჩათ მხოლოდ მოძრავი ქონება. ასე რომ, ხვალ, შესაძლოა ,ვიღაცამ მოგთხოვოს , შენობა დატოვეთო და ჩვენ თავდაცვის იურიდიული საფუძველი არ გვექნება .დადგენილების ტექსტი ისე იყო შედგენილი,თითქოს მანამდე არარსებული,ახალი ინსტიტუტები იქმნებოდა. მაგალითად, ხელნაწერთა ინსტიტუტს ხელნაწერთა ცენტრი დაერქვა და მისი სახელწოდებიდან გაქრა ცნობილი მეცნიერისა და ეროვნული მოღვაწის, კორნელი კეკელიძის სახელი, რომელმაც დიდი სამეცნიერო სკოლა შექმნა და ფასდაუდებელი ღვაწლი დასდო მრავალსაუკუნოვანი ქართული ლიტერატურის შესწავლას. ბოლშევიკებმა მას შვილი დაუხვრიტეს, ნეობოლშევიკებს კი მისი სახელის ამოგლეჯა სურთ მეცნიერებიდან.
---რა მდგომარეობაში არიან დღეს სამეცნიერო -კვლევითი ინსტიტუტები?
მეცნიერება დახვრიტეს და საკომტროლო გასროლაღა დარჩათ.
სამეცნიერო დაწესებულებების თანამშრომელთა ხელფასი საარსებო მინიმუმზე ნაკლებია. ხელისუფლებამ ინსტიტუტების მომავლის საკითხი მიანდო კომისიას, რომელსაც ხელმძღვანრლობს აკადემიის ერთ-ერთი დამანგრეველი ფრიდონ თოდუა .კომისიის წევრი კი, ამ ნგრევის ერთ-ერთი იდეოლოგი გიგი თევზაძეა.თუ დღეს საქართველოში მეცნიერება არსებობს, ეს რომანტიკოსი ქართველი მეცნიერების დამსახურებაა.
-მათემატიკის ინსტიტუტის მუშაობაზე ხომ არაფერს იტყოდით?
მათემატიკის ინსტიტუტს სამეცნიერო პოზიციები არ დაუთმია. ინსტიტუტის 9 განყოფილებაში ინტენსიური კვლევები მიმდინარეობს.
--უცხოელ კოლეგებთან თუ გაქვთ კავშირი?
ინსტიტუტის თანამშრომელთა სამეცნიერო სტატიები და მონოგრაფიები იბეჭდება დასავლეთის ცნობილ სამეცნიერო ჟურნალებსა და გამომცემლობებში. ინსტიტუტში გამოდის სამი სამეცნიერო ჟურნალი, სამივე ინგლისურენოვანია, იბეჭდება მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყნის მეცნიერთა შრომები. ძნელია იმ ქვეყნის დასახელება, რომელთანაც არ გვაქვს სამეცნიერო ურთიერთობა. განსაკუთრებით აქტიურად ვთანამშრომლობთ ამერიკელ და ევროპელ მეცნიერებთან, რაც გამოიხატება ერთობლივი სამეცნიერო კვლევების შესრულებაში,სალექციო კურსების მიწვევით წაკითხვაში,სამეცნიერო ფორუმებში ძირითადი მომხსნებლის რანგით მონაწილეობაში.
--მოხდა თუ არა „ტვინების გადინება' თქვენი სფეროდან?
თაობა,რომელმაც უმაღლესი სასწავლებელი 2004 წლის შემდეგ დაამთავრა, დაკარგული თაობაა . სამეცნიერო კვლევით ინსტიტუტებს წაერთვათ ახალგაზრდა სამეცნიერო კადრების მომზადების ფუნქცია. ასპირანტურა გაუქმდა, დოქტურანტურა ფასიანია და არ დგას სათანადო დონეზე. ამის გამო ახალგაზრდობის ნაწილმა თავს უცხოეთში წასვლით უშველა, ნაწილი კი ჩამოშორდა მეცნიერებას. თუ ასე გაგრძელდა ,საქართველოი მეცნიერების ყველა დარგი ჩაკვდება..
--იქნებ დაგვისახელოთ უცხოეთში მოღვაწე ქართველი მეცნიერები.
უცხოეთში მოღვაწე ქართველ მეცნიერებს, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აქვთ დამთავრებული და სამეცნიერო ხარისხებიც აქ აქვთ მოპოვებული. აშშ-ში მოღვაწეობენ: იოსებ გუბელაძე,არჩილ გულისავილი,, ტარიელ კიღურაძე, გია კვერნაძე.ევროპულ უნივრსიტეტებში მოღვაწეობენ პროფესორები როსტომ გეწაძე, ალექსანდრე ლომთათიძე, თეიმურაზ ფირაშვილი,, ევგენი შავგოროდსკი და თეო შარია.. ახალ ზელანდიაში-ესტატე ხმალაძე,, სამხრეთ აფრიკაში-გიორგი ჯანელიძე.
---როგორ გესახებათ ქართული მეცნიერების განვითარების მომავალი?
მჯერა,რომ არც თუ შორეულ მომავალში ხელისუფლებაში ჯანსაღი პოლიტიკური ძალები მოვლენ, რომლებიც მეცნიერებთან მჭიდრო თანამშრომლობით შეძლებენ ქართული მეცნიერებისა და განათლების დღევანდელი მდგომარეობიდან გამოყვანას.
დალი ქვირია.
2009 წლის აგვისტო გაზეთი"ყველა სიახლე"
Подписаться на:
Сообщения (Atom)