ძვირფასო თანამემამულენო!
აფხაზთა და ქართველთა ძმობა უხსოვარი დროიდან იწყება. ჩვენი საერთო კოლხური წარმოშობა, გენეტიკური ნათესაობა ჩვენ ხალხებსა და ენებს შორის, საერთო ისტორია, საერთო კულტურა გვავალებს დღეს დიდ დაფიქრებას ჩვენი ხალხების მომავალ ბედ-იღბალზე. ჩვენ ერთ მიწა-წყალზე ვცხოვრობდით მუდამ და ურთიერთის ჭირ-ვარამს ვიზიარებდით.. ჩვენ საერთო სამეფო გვქონდა საუკუნეთა განმავლობაში, ერთ ტაძარში ვლოცულობდით და ერთი ბრძოლის ველზე ვიბრძოდით საერთო მტრების წინააღმდეგ. უძველესი აფხაზური გვარების წარმომადგენლები დღესაც არ ასხვავებენ ურთიერთისგან აფხაზსა და ქართველს. .აფხაზთა მთავრები შარვაშიძეები, საკუთარ თავს არა მხოლოდ აფხაზ ,არამედ ქართველ თვადებსაც უწოდებდნენ.ართული ენა . აფხაზურთან ერთად მათთვის დედა ენა იყო., ისევე როგორც იმჟამინდელი აფხაზი მწერლებისათვის.
ცეფხისტყაოსნის კულტურა გვაკავშირებდა ჩვენ და უძველესი ქართული ტაძრები ძველი ქართული წარწერებით დამშვენებულნი, დღესაც რომ დგანან აფხაზეთში და ხიბლავენ მნახველს, ჩვენს შორის ძმობის ხიდად იყო გადებული თამარის ხიდი მდინარე ბესლეთზე, სოხუმის მახლობლად, დღესაც რომ ამშვენებს ქართული წარწერა. ბედია და მოქვი , ამბარა, ბიჭვინთა,და მრვალი სხვანი მოწმენი არიან ამ ძმობისა,,ამ ერთობისა.
აფხაზი მუდამ ამაღლებული, რაინდული კეთილშობილების სიმბოლო იყო ქართველის ცნობიერებაში, ამას მოწმობს აკაკის ‘გამზედელი’ და სხვა მრავალი შედევრი ქართული მწერლობისა .ჩვენ ვამაყობთ იმით, რომ სწორედ ქართველმა მწერალმა კონსტანტინე გამსახურდიამ გაუთქვა სახელი მთელს ქვეყანაზე აფხაზურ კულტურას და ყოფას, აფხაზი ხალხის გმირობასა და კეთილშობილებას თავისი ‘“მთვარის მოტაცებით. “ქართველმა მეცნიერებმა ნიკო მარმა, არნოლდ ჩიქობავამ, ქეთევან ლომთათიძემ გადამწყვეტი როლი შეასრულეს აფხაზოლოგიის დაფუძნებაში, აფხაზური ენის გრამატიკის სისტემატიზაციის საქმეში. ქართველმა ისტორიკოსებმა ივანე ჯავახიშვილმა, სიმონ ჯანაშიამ, , ნიკო ბერძენიშვილმა და სხვებმა კი-- აფხაზეთის ისტორიის საკვანძო საკითხების კვლევაში. ხოლო აფხაზები ყოველთვის დიდ როლს თამაშობდნენ ჩვენი საერთო სამეფოს გამტკიცებაში და კულტურულ აღმშენებლობაში.
ჩვენ მრავალი იმპერიის შემოსევას გავუძელით,, ჩვენი ძმობა და მეგობრობა ვერ შეარყიეს ვერც რომაელებმა, ვერც ბიზანტიელებმა, ვერც არაბებმა, ვერც თურქებმა და ვერც სხვებმა., მაგრამ აი მეცხრამეტე -მეოცე საუკნეში, ჩვენ დაგვიპირისპირდა იმპერიათა შორის უვერაგესი და უბოროტესი--რუსეთის იმპერია, რომელმაც არნახული უბედურება მოუტან აჩვენ ხალხებს., რუსეთის იმპერიამ თურქეთში გადაასახლა აფხაზი ხალხის დოდი ნაწილი, მანვე გააუქმა აფხაზეთის სამთავრო, გააუქმა საქართველოს სამეფო და მიზნად დაისახა ჩვენი ხალხების სრული ასიმილაცია და მოსპობა. მან დაინახა, რომ ამას ვერ განახორციელებდა მხლოდ სისხლიანი რეპრესიებით და გენოციდით., ამიტომ გამოიყენა ყველა იპერიის ნაცადი ხერხი “დივიდე’ ეტ იმპერა“--გათიშე და იბატონე და ყოველგვარ ღონეს ხმარობდა აფხაზი და ქართველი ხალხების დასაპირისპირებლად.
. თუმცა ,მიუხედავად ამისა,როგორც ამას აღნიშნავდა თვით ნესტორ ლაკობა,, ცარიზმმაც კი ვერ შესძლო აფხაზებსა და ქართველებ სშორის შუღლის ჩამოგდება, მაგრამ დღევანდელმა მოდერნიზებულმ აკომუნისტურმა იმპერიამ საუბედუროდ მიაღწია ამას თავისი აგენტურის მეშვეობით, რაც მისი აზრით დასაწყისი უნდა გახდეს კავკასიის ბალკანიზაციისა და ლიბანიზაციისა., რათა ცენტრმა შეინარჩუნოს თავისი პოზიციები და ჰეგემონია კავკასიაში.
ჩვენ პატივს ვცემთ აფხაზი ხალხის ეროვნულ და კულტურულ უფლებებს: თქვენ ენას, კულტურას,, აფხაზურ სკოლას, თეატრს, ყოველნაირად ვცდილობთ მოლაპარაკებების გზით გადაჭრას სადავო საკითხებისას, მაგრმ აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ოფიციალური ხელმძღვანელობა არ ამჟღავნებს სათანადო მზადყოფნას მოლაპარაკებისათვის, ადგას ჩვენს მიმართ კონფრონტაციის გზას, ნერგავს სეპარატისტულ ტენდენციებს,, საფრთხეში აგდებს მშვიდობას აფხაზეთის ტერიტორიაზე. დღეს დიდი ხმაურია ატეხილი გალში ჩვენს მიერ პრეფექტის დანიშვნასთან დაკავშირებით. როგორც იცით, ჩვენი კანონის თანახმად, ავტონომიური რესპუბლიკის ხელმძღვანელობამ უნდა წარმოადგინოს პრეფექტების კანდიდატურები, რომელიც ჩვენ უნდა დავამტკიცოთ.. ამავე კანონის განმარტების მიხედვით, თუ ავტონომიური რესპუბლიკის ხელმძღვანელობა არ წარმოადგენს ასეთ კანდიდატურებს საქართველოს უზენაესი საბჭოს პრეზიდიუმს უფლება აქვს თავად დანიშნოს პრეფექტი. მიუხედავად ჩვენი არაერთგზის თხოვნისა, ბატონი არძინბა არ ჩამოვიდა თბილისში, არ დაესწრო პრეზიდიუმის სხდომებს, რომლის წევრიც არის.იგი და არც წარმოადგინა პრეფექტის კანდიდატურა. მიტომაც დაინიშნა გალში პრეფექტი. ამჟამად ჩვენ მივეცით ვადა სხვა კანდიდარტურების წარმოდგენისა, რასაც იგი კვლავ აჭიანურებს. ამის მიზეზი კი ის გახლავთ, რომ იგი ბოიკოტს უცხადებს ჩვენს პარლამენტს, ჩვენს პოლიტიკას პრეფექტებთან დაკავშირებით. და სურს აფხაზეთში შენარჩუნება დრომოჭმული კომუნისტური სწყობილებისა, მმართველობის კომუნისტურ ისისტემისა., მაგრამ ჩვენ უნდა შევახსენოთ მას, რომ კომუნისტური სისტემა და საბჭოთა იმპერია დღეს განწირულია და ამაოდ ცდილობენ მავანნი და მავანნი ისტორიის ჩარხის უკან დატრიალებას. ადრე თუ გვიან , საბჭოთა კავშირის დამონებული ხალხები გადაიგდებენ კომუნისტური დიქტატურის უღელს და მაშინ არძინბას მსგავსი მოღვაწეები შეფასდებიან, როგორც საკუთარი ხალხის მოღალატეები.
დღეს მთელი მსოფლიო გმობს გორბაჩოვის რეპრესიულ პოლიტიკას დაპყრობილი ერების მიმართ. ლიტვაში დ ალატვიაში ჩადენილ ბარბაროსობას, ასე რომ საბჭოთა ტანკების იმედი ნურავის ექნება. მსოფლიო გმობს აგრეთვე ცენტრის მიერ ინტერფრონტებისა და“ ხსნის კომიტეტების“ შექმნის მცდელობა სხალხის მიერ არჩული მთავრობის დამხობის მიზნით. და აი, ასეთ დროს აფხაზეთში შეიქმნა ინტერფრონტი, რომელსაც სურს გაიმეოროს ბალტისპირეთის მოდელი, ხოლო არძინბ აგამუდმებით იწვევს იმპერიის ჯარს, რათ ასისხლისღვრა გამოიწვიოს აფხაზეთში. მან უკვე მიაღწია შინაგანი ჯარის შემოყვანას ბაბუშერაში, მაგრამ მას უნდა ახსოვდეს, რომ მსოფლიო ისე დაგმობს მი სსაქციელს, როგორც დაგმო ბალტიისპირეთის ’ხსნის კომიტეტი“ ამით არძინბას სურს აფხაზი ხალხი ჩაითრიოს სახიფათო ავანტიურაში ,რომელიც მას მხოლოდ სირცხვილს ადა უბეურებას მოუტანს. ასევე სახიფათო იქნება აფხაზეთის მოსახლეობისათვის მონაწილება 17 მარტის საკავშირო რეფერენდუში, რაც მიზნად ისახავს ეროვნებათა შორის შუღლის გაღვივებას აფხაზეთში, ქართველების, აფხაზების, სომხების,რუსების და სხვა ეროვნებების ურთერთდპირისპირებას, ხალხთა შორი სსისხლისღვრის პროვოცირებას. ამიტომ მოგიწოდებთ: ნუ აყვებით პროკომუნისტებს, ჩვენი ისტორიული მტერბის აგენტებსადა პროვოკატორებს, ბოიკოტი გამოუცხადეთ საბჭოთა რეფერენდუმს დ ამონაწილეობა მიიღეთ საქართველოს რესპუბლიკის 31 მარტის რეფერენდუმში, რომელიც დაკავშირებული საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენასთან. დამოუკიდებელი საქართველო თქვენ გაცილებით მეტს მოგცემთ, ვიდრე მოდერნიზებული საბჭოთა იმპერია, რომლის მიზანიც არის ყველა პატარა ხალხის ასიმილაცია და რუსიფიკაცია. თვით მყოფად საქართველოში იარსებებს ჭეშმარიტად თვითმყოფადი აფხაზეთი, ჭეშმარიტი თვითმმართველობით, როგორც მას ჰქოდა აფხაზთა და ქართველთა ერთიანი სამეფოს არსებობის დროს საუკუნეთა განმავლობაში.
გაუმარჯოს ჩვენ ისტორიულ ძმობას, ერთობას და დამოუკიდებლობას!
გვფარავდეს ღმერთი სიყვარულისა და ჭეშარიტებისა!
სიყვარულით და პატივისცემით ზვიად გამსხურდია
12 მარტი 1991 წელი
четверг, 9 июня 2011 г.
суббота, 14 мая 2011 г.
ძვირფასო მკითხველო!
ამასწინათ ჩემთვის უცნობმა მკითხველმა 10 ლარი გადმორიცხა დიდი მადლობა მას. მე ეს ძალიან წამეხმარა.
მისაღები გამოცდების პროგრამა საბუნებისმეტყველო საგნებში მე-18 საუკუნის დონეზეა.
თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ფაქტობრივად არ არსებობს
როგორი შევსება მიიღო ერთ დროს პრესტიჟულმა ქართულმა უნივერსიტეტმა განათლების რეფორმის შემდეგ?, კონკრეტულად როგორია ფიზიკის სპეციალობით ჩარიცხული პირველკურსელების მომზადების დონე? რა პერსპექტივებია მიოსალოდნელი ასეთი ტენდენციების გაგრძელების შემთხვევაში, რა გამოსავალი არსებობს შექნილი სავალალო მდგომარეობიდან? ამ საკოთხებზე გვესაუბრება ამერიკის ფიზიკური აკადემიის წევრი, პროფესორი მერაბ ჯიბლაძე.
--ბატონო მერაბ, ხომ არ ასწავლით პირველკურსელებს, როგორია მათი მომზადების დონე ფიზიკაში?
მე დამევალა ზუსტად საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის პირველკურსელი სტუდენტებისათვს წამეკითხა დაწყებითი ზოგადი ფიზიკის კურსი პირველი სემესტრის განმავლობაში. ეს კურსი მოიცავს საშულო სკოლის პროგრამას ფიზიკაში. ამ კურსის წაკითხვის აუცილებლობა გამოიწვია იმ გარემოებამ, რომ საქართველოს საშუალო სკოლებში პრაქტიკულად არ ისწავლება საბუნებისმეტყველო საგნები.
--რა გაძლევთ ასეთი დასკვნის გამოტანის საფუძველს?
ასეთი დასკვნის გამოტანის საფუძველს მაძლევს, პირველ რიგში ურთიერთობა საშუალო სკოლის მასწავლებლებთან და მოსწავლეებთან. მეორე ფაქტორი არის საბუნებიმეტყველო მეცნიერებათა სფეროში, კერძოდ კი, ფიზიკის დარგში დღეისათვის არსებული სახელმძღვანელოების ძალიან დაბალი დონე. ეს სახელმძღვანელოები ფაქტობრივად მოძველებული რუსული ფიზიკის სახელმძღვანელოების უხარისხო კონსპექტს წარმოადგენენ. ამ ახალი სახელმძღვანელოების შემოსვლამდე არსებული სახელმძღვანელოებიც ფაქტობრივად ნახევრი საუკუნი წინ არის დაწერილი და მათი კონსპექტი მრავალი ფაქტობრივი შეცდომით,, ცხადია, ვერავითარ კრიტიკას ვერ უძლებს.
-გარდა დასახელებული მიზეზებისა, კიდევ რამ განაპირობა უმაღლეს სასწავლებლებში საშუალო სკოლი ფიზიკის სწავლება?
-სამწუხაროდ განათლების სამინისრტოს მიერ შემუშავებულ ახალ პროგრამაში ერთიანი ეროვნული გამოცდებისათვის,, საბუნებისმეტყველო საგნები ფიზიკა, ქიმია და მათემატიკა ერთ საგნად არის წარმოდგენილი. ამ პროგრამით მიღებული ცოდნის დონე ადრინდელი მერვე კლასის დონეს არ აღემატება. მაგალითად ოპტიკის პტროგრამაში შესულია მხოლოდ გეომეტრიული ოპტიკა, .ელექტრობის შესწავლა მთავრდება ეექტრული დენით. არავინ ისწავლის ფიზიკას ქიმიას და მათემატიკას იმ მოთხოვნაზე მეტად, რასაც მისაღები გამოცდების პროგრამა ითვალისწინებს .სწორედ ამიტომ ვართ ჩვენ იძულებულნი პირველკურსელებს მივცეთ ის აუცილებელი საბაზისო ცოდნა საბუნებისმეტყველო საგნებში, რომელიც აუცილებელია სასწავლო პროცესის ნორმალური წარმართვისათვის შემდგომში.
--რამდენად დადსატურდა თქვენი ვარაუდი პირველკურსელთა ცოდნის დონის თაობაზე?
ამას გვიჩვენებს იანვრის სესიების შედეგები,რომელიც კონკრეტულად ასე გამოიყურება.: შეფასება ფრიადი მიიღო სტუდენტთა 5-მა, კარგი -13-მა, საშუალო-13-მა, დამაკმაყოფილებელი-13-მა და არადამაკმაყოფილებელი -51-მა პროცენტმა. ამ მონაცემებიდან ნათლად ჩანს, რომ ფიზიკის ფაკულტეტიზე ნომალური სწავლის იმედს იძლევა სტუდენტთა მხოლოდ , 20%-ი, .51%-ს კი საერთოდ არ აქვს დამახსოვრების უნარი , რაც ერთხელ კიდევ მიუჳთებს საშუალო სკოლაში სასწავლო პროცესის დაბალ დონეზე.
--თუ შეგხვედრიათ გამოცდების დროს ისეთი პასუხები, რომელიც არავითარ ჩარჩოებში არ ჯდება?
გამოცდების მიღების ჩემი მეთოდი ასეთია: ვაძლევდი ბილეთს, 3-4 საათს მოსაფიქრებლად,და სახელმძღვანელოთი სარგებლობის საშუალებას.. როგორც უკვე გითხარით, 51% -ი სახელმძღვანელოთი სარგებლობის შემდეგაც კი ვერ იძლევა ვერავითარ პასუხს. მე მოვისმინე ბევრი გულსატკენი პასუხი. მაგალითად, ერთი სტუდენტი ნიუტონის კანონს ასე განმარტავს: მოძრაობა იწვევს უკუქმედებას .იყო ასეთი პასუხები :ჯოული არის მანძილის ერთეული, ძალის ერთეული არის მასა, .ფოტონის სიხშირე არის სინათლის სიჩქარე, ენერგია არის ის, რაც გვაძლევს სიმძლავრეს. და მრავალი სხვა კურიოზული პასუხი. ამ მოსწავლეებმა ხომ სკოლის ატესტატი მიიღეს,, ეს კიდევ ერთხელ მოწმობს, რა დაბალ დონეზეა სწავლება სკოლაში
--წლევანდელ მისაღებ გამოცდებზე სამი საბუნებისმეტყველო საგნის გაერთიანება რა შედეგს მოგვცემს.?
ეს ფაქტი ნაკლებად შეცვლის სიტუაციას. პროგრამა სამივე საგანში არის მე-18 საუკუნის ცოდნის დონეზე.
ასეთი დაბალი დონის პროგრამები სკოლებში განაპირობებს როგორც მოსწავლეთა, ისე მასწავლებელთა ცოდნის დაბალ დონეს.
--რა ტენდენციებს ხედავთ ყოველივე ამაში და ვისგან მოდის ყოველივე?
სამ წუხაროდ ყოველივე ეს განპირობებულია სათანადო სახელმწიფო პოლიტიკით.. სახელმწიფოს ასეთი პოლიტიკა უზრუნველყოფს მხოლოდ დაწყებით განათლებას. ასეთი გზა სახელმწიფოს დაუსახა 1992 წელს შევარდნაძის მიერ ხელმოწერილმა და საქართველოს პარლამენტის მიერ დამტკიცებულმა დადგენილებამ,, საქართველოსათვის განვითებადი ქვეყნის სტატუსის მინიჭების შესახებ .განვითებად ქვეყანაში კი ქვეყანამ უნდა უზრუნველყოს მხოლოდ დაწყებითი განათლება (6 კლასი) წინა ხელისუფლება დაადგა ასეთ გზას,ახალმა ხელისუფლებამ განაგრძო და ბოლომდე მიიტანა განათლების დასამარება საქართველოში . .
--როგორ არის მაგისტრატურის დაფინანსების საქმე უმაღლეს სასწავლებლებში?
სახელმწიფო არ აფინანსებს მაგისტრტურას და ასპირნტურას უნივერსიტეტებში.. ბაკალავრიატს აფინანსებს ნაწილობრივ. ასეთ ვითარებაში, ბაკალავრიატ დამთავრებული არ ნიშნავს უმაღლესდამთავრებულს..ასეთი ცოდნა ადრინდელი ტექნიკუმდამთავრებულის ცოდნას შეესაბამება.
-- ასეთი შემაძრწუნებელი საუბრის შემდეგ, ლოგიკურია, გკითხოთ ,რამდენად აკმაყოფილებსთ ბილისის სახელმწუიფო უნივერსიტეტი დღევანდელი სტანდარტების მოთხოვნებს?
თბილისის სახელ,წიფო უნივერსიტეტი არ არსებობს და სტუდენტებს მხოლოდ ატყუებენ, რომ ისინი უნივერსიტეტში სწვლობენ.-
--რაში ხედავთ ამ მდგომარეობიდან გამოსავალს?
--თუ სახელმწიფომ იპოვნა შესაძლებლობადა საზოგადოებრივ ტელევიზიას გამოუყო 30 მილიონი ლარი, ის ვალდებულია უნივესიტეტსაც თუნდაც იგივე რაოდენობა გამოუყოს.და თუ აუცილებელია,,ამისათვის, უნივერსიტეტი საზოგადოებრივი გახდეს, არც ეს არის დიდი ცოდვა.. ახალმა მთავრობამ უნდ აგააუქმოს დადგენილება საქართველოს განვითარებადი ქვეყნის სტატუსის შესახებ და ყველა ღონე იხმაროს, ქართული განათლების, , მეცნიერებისა და კულტურის შენარჩუნებისა და განვითარებიათვის.. წინააღმდეგ შემთხვევაში,ჩვენ უახლოეს წლებში ამ სფეროშიც განვითარებად ქვეყნად გადავიქცევით და დავკარგავთ იმას,რაც ჩვენმა წინაპრებმა გასული საუკუნის 90-იან წლებამდე მოიტანეს.
დალი ქვირია საქართველ;ოს რესპუბლიკა 2006 წელი.14 მარტი
P.S.--ასეთი იყო მდგომარეობა რეფორმების შემდე. მას შემდეგ სასკოლო პროგრამები, რაც მთავარია სახელმწიფო პოლიტიკა განათლების სფეროში კარდინალურად არ შეცვლილა თუმცა მე დღევანდელი მდგომარეობის შესახებაც შევეცდები მოგაწოდოთ ინფორმაცია. ახალი რაც მე უნივერსიტეტის ადმინისტრციის ეთერთმა მაღალჩინოსანმა მომაწოდა-- ის არის, რომ წელს ფიზიკის განხრაზე კონკურსი დიდია და ერთ ადგილზე 5 კაცი მოდის. ეს არ არის ცუდი, მაგრამ რა ცოდნა აქვთ მიღებული ამ აბიტურიენტებს ( რსაკვირველია იგივე, რაც წინა წლებში. ეს ერთი, მეორე-- უნივერსიტეტში ჩატარებული უკანონო კონკურსების შემდეგ უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტის სტუდენტები ვერ მოისმენენ ჩვენი სახელოვანი მეცნიერების-- მსოფლიო მნიშვნელობის გამოგონების ავტორის აკადემოკოს თენგიზ სანაძის, მსოფლიოს მიერ აღიარებული მათემატიკოსის აკადემიკოს ვანო კიღურაძის, სახელმწიფო პრემიის ლაურეატის ლერი ქურდაძის, პროფესორ ჯემალ მებონიას . და სხვათა ლექციებს,(რასაც მე დანაშაულად შევაფასებდი) რომელთაც პროტესტის ნიშნად არ მიუღიათ მონაწილეობა უნივერსიტეტში განათლების სამინისტროს მიერ ჩატარებულ კონკურსებში, რომელიც ჩატარდა მათ მიერვე მიღებული კანონის უხეში დარღვევით. მაგ. იურიდიულ ფაკულტეტზე განათლების სამინისტროს მიერ დანიშნულმა საკონკუესო კომისიის (ის კანონის მიხედვით აკადემიურ საბჭოს უნდა აერჩია,რომელიც იმ პერიოდში არც არსებობდა) , 13 -მა წევრმა თავისთავი აირჩია მათ შორის იყო გია ხუბუაც. რაც შეეხება დიდ კონკურსს ფიზიკის განხრაზე , ეს გამოიწვია აბიტურიენტების დაინტერესებამ სასწავლო გრანტების გაზრდით,. რის შესახებაც ინფორმაციაც შევეცდები გავრკვიო ამ ქვეყანაში ,სადაც ყველაფერი იმპულსურად წყდება.
14 მაისი 2011 წელი დალი ქვირია.
როგორი შევსება მიიღო ერთ დროს პრესტიჟულმა ქართულმა უნივერსიტეტმა განათლების რეფორმის შემდეგ?, კონკრეტულად როგორია ფიზიკის სპეციალობით ჩარიცხული პირველკურსელების მომზადების დონე? რა პერსპექტივებია მიოსალოდნელი ასეთი ტენდენციების გაგრძელების შემთხვევაში, რა გამოსავალი არსებობს შექნილი სავალალო მდგომარეობიდან? ამ საკოთხებზე გვესაუბრება ამერიკის ფიზიკური აკადემიის წევრი, პროფესორი მერაბ ჯიბლაძე.
--ბატონო მერაბ, ხომ არ ასწავლით პირველკურსელებს, როგორია მათი მომზადების დონე ფიზიკაში?
მე დამევალა ზუსტად საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის პირველკურსელი სტუდენტებისათვს წამეკითხა დაწყებითი ზოგადი ფიზიკის კურსი პირველი სემესტრის განმავლობაში. ეს კურსი მოიცავს საშულო სკოლის პროგრამას ფიზიკაში. ამ კურსის წაკითხვის აუცილებლობა გამოიწვია იმ გარემოებამ, რომ საქართველოს საშუალო სკოლებში პრაქტიკულად არ ისწავლება საბუნებისმეტყველო საგნები.
--რა გაძლევთ ასეთი დასკვნის გამოტანის საფუძველს?
ასეთი დასკვნის გამოტანის საფუძველს მაძლევს, პირველ რიგში ურთიერთობა საშუალო სკოლის მასწავლებლებთან და მოსწავლეებთან. მეორე ფაქტორი არის საბუნებიმეტყველო მეცნიერებათა სფეროში, კერძოდ კი, ფიზიკის დარგში დღეისათვის არსებული სახელმძღვანელოების ძალიან დაბალი დონე. ეს სახელმძღვანელოები ფაქტობრივად მოძველებული რუსული ფიზიკის სახელმძღვანელოების უხარისხო კონსპექტს წარმოადგენენ. ამ ახალი სახელმძღვანელოების შემოსვლამდე არსებული სახელმძღვანელოებიც ფაქტობრივად ნახევრი საუკუნი წინ არის დაწერილი და მათი კონსპექტი მრავალი ფაქტობრივი შეცდომით,, ცხადია, ვერავითარ კრიტიკას ვერ უძლებს.
-გარდა დასახელებული მიზეზებისა, კიდევ რამ განაპირობა უმაღლეს სასწავლებლებში საშუალო სკოლი ფიზიკის სწავლება?
-სამწუხაროდ განათლების სამინისრტოს მიერ შემუშავებულ ახალ პროგრამაში ერთიანი ეროვნული გამოცდებისათვის,, საბუნებისმეტყველო საგნები ფიზიკა, ქიმია და მათემატიკა ერთ საგნად არის წარმოდგენილი. ამ პროგრამით მიღებული ცოდნის დონე ადრინდელი მერვე კლასის დონეს არ აღემატება. მაგალითად ოპტიკის პტროგრამაში შესულია მხოლოდ გეომეტრიული ოპტიკა, .ელექტრობის შესწავლა მთავრდება ეექტრული დენით. არავინ ისწავლის ფიზიკას ქიმიას და მათემატიკას იმ მოთხოვნაზე მეტად, რასაც მისაღები გამოცდების პროგრამა ითვალისწინებს .სწორედ ამიტომ ვართ ჩვენ იძულებულნი პირველკურსელებს მივცეთ ის აუცილებელი საბაზისო ცოდნა საბუნებისმეტყველო საგნებში, რომელიც აუცილებელია სასწავლო პროცესის ნორმალური წარმართვისათვის შემდგომში.
--რამდენად დადსატურდა თქვენი ვარაუდი პირველკურსელთა ცოდნის დონის თაობაზე?
ამას გვიჩვენებს იანვრის სესიების შედეგები,რომელიც კონკრეტულად ასე გამოიყურება.: შეფასება ფრიადი მიიღო სტუდენტთა 5-მა, კარგი -13-მა, საშუალო-13-მა, დამაკმაყოფილებელი-13-მა და არადამაკმაყოფილებელი -51-მა პროცენტმა. ამ მონაცემებიდან ნათლად ჩანს, რომ ფიზიკის ფაკულტეტიზე ნომალური სწავლის იმედს იძლევა სტუდენტთა მხოლოდ , 20%-ი, .51%-ს კი საერთოდ არ აქვს დამახსოვრების უნარი , რაც ერთხელ კიდევ მიუჳთებს საშუალო სკოლაში სასწავლო პროცესის დაბალ დონეზე.
--თუ შეგხვედრიათ გამოცდების დროს ისეთი პასუხები, რომელიც არავითარ ჩარჩოებში არ ჯდება?
გამოცდების მიღების ჩემი მეთოდი ასეთია: ვაძლევდი ბილეთს, 3-4 საათს მოსაფიქრებლად,და სახელმძღვანელოთი სარგებლობის საშუალებას.. როგორც უკვე გითხარით, 51% -ი სახელმძღვანელოთი სარგებლობის შემდეგაც კი ვერ იძლევა ვერავითარ პასუხს. მე მოვისმინე ბევრი გულსატკენი პასუხი. მაგალითად, ერთი სტუდენტი ნიუტონის კანონს ასე განმარტავს: მოძრაობა იწვევს უკუქმედებას .იყო ასეთი პასუხები :ჯოული არის მანძილის ერთეული, ძალის ერთეული არის მასა, .ფოტონის სიხშირე არის სინათლის სიჩქარე, ენერგია არის ის, რაც გვაძლევს სიმძლავრეს. და მრავალი სხვა კურიოზული პასუხი. ამ მოსწავლეებმა ხომ სკოლის ატესტატი მიიღეს,, ეს კიდევ ერთხელ მოწმობს, რა დაბალ დონეზეა სწავლება სკოლაში
--წლევანდელ მისაღებ გამოცდებზე სამი საბუნებისმეტყველო საგნის გაერთიანება რა შედეგს მოგვცემს.?
ეს ფაქტი ნაკლებად შეცვლის სიტუაციას. პროგრამა სამივე საგანში არის მე-18 საუკუნის ცოდნის დონეზე.
ასეთი დაბალი დონის პროგრამები სკოლებში განაპირობებს როგორც მოსწავლეთა, ისე მასწავლებელთა ცოდნის დაბალ დონეს.
--რა ტენდენციებს ხედავთ ყოველივე ამაში და ვისგან მოდის ყოველივე?
სამ წუხაროდ ყოველივე ეს განპირობებულია სათანადო სახელმწიფო პოლიტიკით.. სახელმწიფოს ასეთი პოლიტიკა უზრუნველყოფს მხოლოდ დაწყებით განათლებას. ასეთი გზა სახელმწიფოს დაუსახა 1992 წელს შევარდნაძის მიერ ხელმოწერილმა და საქართველოს პარლამენტის მიერ დამტკიცებულმა დადგენილებამ,, საქართველოსათვის განვითებადი ქვეყნის სტატუსის მინიჭების შესახებ .განვითებად ქვეყანაში კი ქვეყანამ უნდა უზრუნველყოს მხოლოდ დაწყებითი განათლება (6 კლასი) წინა ხელისუფლება დაადგა ასეთ გზას,ახალმა ხელისუფლებამ განაგრძო და ბოლომდე მიიტანა განათლების დასამარება საქართველოში . .
--როგორ არის მაგისტრატურის დაფინანსების საქმე უმაღლეს სასწავლებლებში?
სახელმწიფო არ აფინანსებს მაგისტრტურას და ასპირნტურას უნივერსიტეტებში.. ბაკალავრიატს აფინანსებს ნაწილობრივ. ასეთ ვითარებაში, ბაკალავრიატ დამთავრებული არ ნიშნავს უმაღლესდამთავრებულს..ასეთი ცოდნა ადრინდელი ტექნიკუმდამთავრებულის ცოდნას შეესაბამება.
-- ასეთი შემაძრწუნებელი საუბრის შემდეგ, ლოგიკურია, გკითხოთ ,რამდენად აკმაყოფილებსთ ბილისის სახელმწუიფო უნივერსიტეტი დღევანდელი სტანდარტების მოთხოვნებს?
თბილისის სახელ,წიფო უნივერსიტეტი არ არსებობს და სტუდენტებს მხოლოდ ატყუებენ, რომ ისინი უნივერსიტეტში სწვლობენ.-
--რაში ხედავთ ამ მდგომარეობიდან გამოსავალს?
--თუ სახელმწიფომ იპოვნა შესაძლებლობადა საზოგადოებრივ ტელევიზიას გამოუყო 30 მილიონი ლარი, ის ვალდებულია უნივესიტეტსაც თუნდაც იგივე რაოდენობა გამოუყოს.და თუ აუცილებელია,,ამისათვის, უნივერსიტეტი საზოგადოებრივი გახდეს, არც ეს არის დიდი ცოდვა.. ახალმა მთავრობამ უნდ აგააუქმოს დადგენილება საქართველოს განვითარებადი ქვეყნის სტატუსის შესახებ და ყველა ღონე იხმაროს, ქართული განათლების, , მეცნიერებისა და კულტურის შენარჩუნებისა და განვითარებიათვის.. წინააღმდეგ შემთხვევაში,ჩვენ უახლოეს წლებში ამ სფეროშიც განვითარებად ქვეყნად გადავიქცევით და დავკარგავთ იმას,რაც ჩვენმა წინაპრებმა გასული საუკუნის 90-იან წლებამდე მოიტანეს.
დალი ქვირია საქართველ;ოს რესპუბლიკა 2006 წელი.14 მარტი
P.S.--ასეთი იყო მდგომარეობა რეფორმების შემდე. მას შემდეგ სასკოლო პროგრამები, რაც მთავარია სახელმწიფო პოლიტიკა განათლების სფეროში კარდინალურად არ შეცვლილა თუმცა მე დღევანდელი მდგომარეობის შესახებაც შევეცდები მოგაწოდოთ ინფორმაცია. ახალი რაც მე უნივერსიტეტის ადმინისტრციის ეთერთმა მაღალჩინოსანმა მომაწოდა-- ის არის, რომ წელს ფიზიკის განხრაზე კონკურსი დიდია და ერთ ადგილზე 5 კაცი მოდის. ეს არ არის ცუდი, მაგრამ რა ცოდნა აქვთ მიღებული ამ აბიტურიენტებს ( რსაკვირველია იგივე, რაც წინა წლებში. ეს ერთი, მეორე-- უნივერსიტეტში ჩატარებული უკანონო კონკურსების შემდეგ უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტის სტუდენტები ვერ მოისმენენ ჩვენი სახელოვანი მეცნიერების-- მსოფლიო მნიშვნელობის გამოგონების ავტორის აკადემოკოს თენგიზ სანაძის, მსოფლიოს მიერ აღიარებული მათემატიკოსის აკადემიკოს ვანო კიღურაძის, სახელმწიფო პრემიის ლაურეატის ლერი ქურდაძის, პროფესორ ჯემალ მებონიას . და სხვათა ლექციებს,(რასაც მე დანაშაულად შევაფასებდი) რომელთაც პროტესტის ნიშნად არ მიუღიათ მონაწილეობა უნივერსიტეტში განათლების სამინისტროს მიერ ჩატარებულ კონკურსებში, რომელიც ჩატარდა მათ მიერვე მიღებული კანონის უხეში დარღვევით. მაგ. იურიდიულ ფაკულტეტზე განათლების სამინისტროს მიერ დანიშნულმა საკონკუესო კომისიის (ის კანონის მიხედვით აკადემიურ საბჭოს უნდა აერჩია,რომელიც იმ პერიოდში არც არსებობდა) , 13 -მა წევრმა თავისთავი აირჩია მათ შორის იყო გია ხუბუაც. რაც შეეხება დიდ კონკურსს ფიზიკის განხრაზე , ეს გამოიწვია აბიტურიენტების დაინტერესებამ სასწავლო გრანტების გაზრდით,. რის შესახებაც ინფორმაციაც შევეცდები გავრკვიო ამ ქვეყანაში ,სადაც ყველაფერი იმპულსურად წყდება.
14 მაისი 2011 წელი დალი ქვირია.
воскресенье, 17 апреля 2011 г.
ასეთი შეტევა ქართლ ენაზე 1918 წლიდან არ ყოფილა
ძალიან გთხოვთ დიდი ყურადღებით წაიკითხეთ, ქართული ენის ხათრით
ახლა გაგაცნობთ ინტრვიუს უნივერსიტეტის ძველი ქართული ენის კათედრის ყოფილ გამგესთან პროფესორ გიორგი გოგოლაშვილთან. მანამდე კი მინდა --1990 წლის ოქტომბრის არჩევნების წინა პერიოდი გაგახსენოთ. არსებობდა საარჩენო კანონის სამი ვერსია. სამივე იყო გამოქვეყნებული პრესაში და მიმდინარეობდა საყოველთაო-სახალხო განხილვა. ეს კომუნისტების დროს ხდებოდა. როდესაც ‘უმაღლესი განათლების შესახებ“ კანონის პროექტი ინტერნეტში გამოქვეყნდა, მაშინ ‘“რეზონანსში’“ ვმუშაობდი, მივედი მინისტრ ლომაიასთან და ვთხოვე ბეჭდვითი ვარიანტი. რად გინდათ, იტერნეტში ხომ არისო.-ინტერნეტში თქვენ შეგიძლიათ ცვლილებები შეიტანოთ და ჩვენ საბოლოო ვარინტი გვჭირდება მეთქი. არ შევიტანთო და არ მომცა. მერე ჩვენ გავაკეთეთ ოფიცილური მიმართვა რედაქციის სახელით, რომ ვალდებულნი არიან მოგვცენ, როგორც საჯარო ინფორმაცია, დაგვიანებით მოგვცეს.და .ჩვენ გამოვაქვეყნეთ. ხოლო როდესაც დაიწყო პარლამენტის განათლების კომიტეტში პროექტის განხილვა, როგორც აკადემიის წევრმა ანზორ ხელაშვილმა და პროფესორმა გიორგი გოგოლაშვილმა მითხრეს, იქ მეცნიერებს არ გვისმენდნენ და ჩვენ წამოვედითო. ასე რომ ეს კანონი მიღებულ იქნა მეცნიერთა გარეშე.
ახლა ინტერვიუზე გადავიდეთ.
ასეთი შეტევა ქართულ ენაზე 1918 წლიდან არ ყოფილა
დალი ქვირია--როგორ მდგომარეობაშია ქართული სამეტყველო ენა,,რა დონეზეა მედიის ენა? ამ საკითხში რომ ყველანი ვცოდავთ, ფაქტია. ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსის დაცულობის ხარისხიც რომ არ არის სანუგეშო ეს განათლების ახალი კანონპროექტიდანაც ჩანს. ამ საკითხებზე ბატონ გიორგის ვესაუბრე.
ბოლო დროს გამართულ დებატებში გაიჟღერა ქართულ ენასთან დაკავშირებით არსებული საფრთხეების საკითხმა. რას გვეტყვით ამის შესახებ?
გიორგი გოგოლაშვილი:--ზოგადი სურათი ასეთია--გაუქმდა ქართული ენის სახელმწიფო კომისია, რომელიც პრეზიდენტთნ არსებობდა და რომელსაც პრეზიდენტი ხელმძღვანელობდა., მოხდა ენის სახელმწიფო პალატის ლიკვიდაცია. და როგორც ზოგადი, ისე უმაღლესი განათლების კანონებში კითხვის ნიშის ქვეშ დგას, ქართული ენის,როგორც სახელმწიფო ენის სტატუსი საგანმანათლებლო სისტემაში.სკოლებში შეცირდა ქართული ენის სწავლების საათები. სურათი საკმაოდ მძიმეა.
განათლების მინისტრმა მოსვლისთანავე განაცხადა, რომ განათლების სისტემა ივლის ილიას და იაკობ გოგებაშვილის გზით და ამას დაუმატა, რომ პრიორიტეტი ინგლისურ ენას და კომპიუტერიზაციას ექნება, ე.ი. უცხო ენას ექნება პრიორიტეტი მშობლიურ ენასთან შედარებით.
ზოგადი განათლების კანონში წერია, რომ სწალების ენა არის ქართული, მაგამ თუ რომელიმე მოსწავლემ, რომლისთვისაც ქართული არ არის მშობლიური, მოითხოვა სწავლება მისთვის მშობლიურ ენაზე, სკოლა ვალდებულია უზრუნველყოს ეს მოთხოვნა. და ეს უნდა მოხდეს ქართულ სკოლებშიც. ამით არაქართული ენა თავისი უფლებებით უთანაბრდება ქართულ ენას. რომელიც კანონისავე ენით არის სწავლების ენა, კონსტიტუციით კი სახელმწიფო ენა. ასეთივე უფლებები აქვს უცხო, არაქართულ ენებს, უმაღლესი განათლების შესახებ კანინითაც.აქაც სწავლების ენად აღიარებულია ქართლი ენა,მაგამ თუ საგანმანათლბლო პროგრამა ითვალისწინებს სხვა არაქართულ ენაზე სწავლებას, კანონი ამას უზრუნველყოფს. საგანმანათლებლო პროგრამას ხელმძღვანელი ადგენს და მისი და სტუდენტების სურვილის შემთხვევაში, ქართულ ენას უთანაბრდება სხვა ენა. სადღაა აქ ქართულის, როგორც სახელმწიფო სტატუსის მქონე ენის პრიორიტეტი?
ასეთი რამ ადრე არ ყოფილა. მშობლების ნაწილისათვის დღეს მოდურია ბავშვების მიყვნა ინგლისურ საბავშვო ბაღში. შემდეგ თუ ასეთი ბავშვი უმაღლეს სკოლაში ყველა საგნის სწავლებას ინგლისურ ენაზე მოითხოვს, კანონი ამას უზრუნველყოფს. ეს ძალიან დიდ საფრთხეს წარმოადგენს ქართული ენისათვის.
დ.ქ.:--რა ფუნქციები ჰქონდა ენის სახელმწიფო კომისიას და როგორ სრულდებოდა ეს ფუნქციები?
გ.გ.:--ეს კომისია საბჭოთა პერიოდში არსებობდა და სრული პასუხისმგებლობით შემიძლია განვაცხადო,რომ იმ პერიოდში ქართულ ენაზე ზრუნვა უფრო იგრძნობოდ,ა ვიდრე დღეს.
კომუნისტების დროს საქართველოში არსებობდა სალიტერატურო ქართული ენის ნორმათა დამდგენი მუდმივი კომისია. რომელსაც თავმჯდომარეობდა მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე. კომუნისტების მმართველობის შეწყვეტის შედეგ \ეს კომისია
არ ფუნქციონირებს. ხოლო 1995 წელს პრეზიდენტის ბრძანებით შეიქმნა ქართული ენის სახელმწიფო კომისია, რომლის თავჯდომარეც პრეზიდენტი იყო. ეს საზოგადოების ძალისხმევით მოხდა. შემუშავდა კომისიის დებულება, რომლის მიხედვითაც მას ორი ფუნქცია ჰქნდა.ერთი იყო ენის სახელმწიფო პოლიტიკი ს წარმართვა და მასზე ზრუნვა, მეორე კი ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დადგენა.
დ.ქ.:--ვინ იყვნენ ამ კომისიის წევრები?
გ.გ.:--წევვრები იყვნენ ენათმეცნიერები, მწერლები, ფინანსთა და იუსტიციის მინისტრები,, სხვადსხვა უმაღლესი სასწავლებლების წარმომადგენლები.კომისიაზე ხდებოდა ენის კანონის წინასწარი განხილვა. ის ენასთან დაკავშირებულ ნებისმიერ სტრატეგიულ გადწყვეტილებას იღებდა.
დ.ქ.:--რამდენად ეფექტური იყო კომისიის მუშაობა?
გ.გ.:--კომისია არ ფუნქციონირებდა ისე, როგორც ეს საჭირო იყო და ის ხშირად, ნაცვლად 2 თვისა, წელიწადში ერთხელ, ენის დღის წინ იკრიბებოდა, მაგრამ რაღაც მცდელობები მაინც იყო.. კომოსიამ შეიმუშავა ქართული ენის პროგრამა, რომელიც ითვალისწინებდა ქართლი ენის განმარტებითი ლექსიკონის ხელახალ გამოცემას, რისთვისაც პრეზიდენტს თანხები უნდა მოეძებნა, მაგრამ ეს არ მოხდა.
დ.ქ.:--თქვენ რას იტყვით ამ კომისიის საერთოდ გაუქმების ნაცვლდ, არ შეიძლებოდა მისი ამოქმედება?
გ.გ.:--დღეს, როდესაც ჩვენი ბაზარი წალეკა ყვითელმა თუ სხვა ფერს პრესამ, როდესაც სამეტყველო ენის კულტურა ძალიან დაბალია, ასეთი კომისიის არსებობა აუცილებელია,მაგრამ ის უნდა იყოს ქმედუნარიანი და არა ისეთი, როგორიც წინათ იყო. .დღეს,როდესაც ქრთულ ლექსიკაში ასე განუკითხავად მკვიდრდება უცხოური სიტყვები, როდესაც ასეთი ძლიერი შემოტევაა მასზე, კომისიის გაუქმება ამ მდგომარეობიდან გამოსავალს ვერ შექმნის. მახსენდება შემთხვევები, როდესაც ერთი ტერმინის გამო ხშირად რამდენიმე სხდომა იმართებოდა.
დ.ქ.:-პრეზიდენტი ასეთი კომისიის სახემძღვანელოდ, ალბათ ვერც მოიცლის.
გ.გ.:--ინგლისში არსებობს, ინგისურად მოლაპარაკეთა კავშირი“, რომლის ხელლმძღვანელიც არის ინგლისის დედოფალი, მოადგილე კი ერთ-ერთი ლორდი. არც დედოფალი და არც ლორდი კავშირის ყოველდღიურ საქმიანობაში არ მონაწილეობენ, მაგრამ მათი სახელი პრესტიჟისათვის არის საჭირო.. ჩვენთან უნდა იყოს ასეთი კომისია პრეზიდენტთან, ხოლო ყოველდღიური საქმიანობისათვის სხვა ხალხი გამოჩნდება.
დ.ქ. :--ენის სახელწიფო პალატის გაუქმებაზე რას იტყვით?
გ.გ.:--საზოგადოებაში საუბრობენ, რომ მინისტრს არ სურდა ღვინჯილიასთან მუშაობა, ღვინჯილია არ წავიდა და მინისტრმა გააუქმა პალატა.ღვინჯილიას ადვოკატად ვერ გამოვდგები, მაგრამ ენის პალატის არსებობა აუცილებელია.
დ.ქ.:--რა ფუნქცია ქონდა პალატას?
გ.გ.:--პრეზიდენტთან არსებული ენის კომისიის მიერ შემუშავებული ენობრივი პოლიტიკა პალატას უნდა გაეტარებინა.მას ყველა რეგიონში ჰყავდა წარმომადგენლები..სალიტერატურო ენის ფუნქცონირება,, მისი ნორმების დაცვა, რეკლამების საკითხი, არაქართული მოსახლეობისათვის ქართული ენის სწავლება.. შეიძლება ვერ შევაფასოთ პალატის მუშაობა, მაგრამ უნდა გითხრათ, რომ პალატამ შეიმუშავა ენის კანონი, რომელიც პრეზიდენტის კომისიამ განიხილა, შემდეგ ის პარლამენტში შევიდა, მაგრამ კანონი ზოგიერთი მიუღებელი პუნქტის გამო შეჩერდა.
დ.ქ.---ენის სხელმწიფო პალტის ნაცლად უნდა შეიქმნას სახელმწიფო ენის .ვის დაქვემდებარებაში იქნება ის?
გ.გ.:--მე ვთვლი, რომ ის უნდა იყოს პრეზიდენტის ან პარლამენტის დაქვემდებარებაში. მაგრამ ის სამინისტროს დაქვემდებარებაში იქნება, რაც გამოიწვევს პალატის ფუნქციის დაკნინებას. ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში პალატას მხოლოდ სამინისტროს შიგნით შეეძლება სიტუაციის გაკონტროლება. მის გარეთ კი არა. მეორე მხარე ამ საკითხისა ის არის, რომ ძველად იყო ენის სახელმწიფო პალატა და მას მარტო სახელმწიფო ენის პრობლემები კი არ ეხებოდა, არამედ საერთოდ ენობრივი და მათ შორის არაქართული ენების პრობლემებიც. ახალ ვარიანტში კომისიას სახელმწიფო ენის პალატა ეწოდა. ანუ მას მხოლოდ სახელმწიფო ქართული ენა ეხება. თუ ეს იმისათვის გაკეთდა, რომ არაქართველებს ქართული ასწავლონ, ამისათვის კომისიის შექმნა არ იყო აუცილებელი, რადგანაც სწავლება ყოველთვის იყო და დღესაც უნდა იყოს სამინისტროს ფუნქცია.
დ.დ.:--დასკვნა როგორი იქნება, როგორია ენისადმი დამოკიდებულება ახალ ხელმძღვანელობაში?
დ.დ.:--მე ვიმეორებ--ენის სახელმწიფო კომისია გაუქმდა, ენის სახ. პალატის ლიკვიდაცია მოხდა, განათლების კანონებში ქართული ენის გვერდით სხვა ენებს ისეთივე ფუნქციები ენიჭება, როგორიც ქართულს.ისმება კითხვა? საით მიდის საქართველოში ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსის საქმე?. თუ ენობრივი პოლიტიკა ქვეყანაში მოწესრიგდება, ენაც გადარჩება და ქვეყანაც. ხომ გახსოვთ,მე19-ე საუკუნეში ეროვნული მოძრაობა სწორედ ენისათვის ბრძოლით დაიწყო.ილიასეულ ტრეადაში“მამული, ენა, სარწმუნოება“, ენა მეორე ადგილზეა ილია ხომ ამბობდა, ჩვენი ენის მიწასთან გასწორება მშობელ მამასაც არ უნდა დავანებოთო,იაკობ გოგებაშვილს კი ეროვნულობის სამ ბურჯად „მამული ენა და სკოლა“ მიაჩნდა. სამინისტროს ხელმძღვანელობა გვარწმუნებს ილიას და იაკობის გზით მივდივართო, როცა სკოლაში ქართული ენის სწავლებას ძირი ეთხრება, ამას ილიას და იაკობის გზას ვერ დავარქნმევთ.
ამ საკითხში კომუნისტები უფრო მეტს ფიქრობდნენ.და ხელსაც გვიწყობდნენ.1988 წელს ენათმეცნიერების ინსტიტუტის დირექტორის ბესარიონ ჯორბენაძის ინიციატივით შემუშავდა ქართული ენის სახემწიფო პროგრამა მთავრობის დონეზე
საკითხის ისტორია ასეთია: ჯორბენაძემ წერილით მიმართა ცკ-ს მდივანს ((ჯ პატიაშვილს), რომელშიც ის ეროვნული პრობლემების შემუშავების აუციებლობას ამტკიცებდა. ჩვენ შევიმუშავეთ ქართული ენის სახ. პროგრამა ამას საქართველოს ისტორიის პროგრამის შემუშავებაც მოჰყვა.როგრამები ცენტრლურ გაზეთებში გამოქვეყნდა და დაიწყო საყოველთაო. განხილვა. რომელიც 9 თვე გრძელდებოდა (ახლა?დ.ქ.).თითქმის ყოველდღე ქვეყნდებოდა მოსაზრებები ამ პროგრამების შესახებ.დიახ ეს იყო 1988 წელს. დღეს კი განათლების სამინისტროს, რომლის წარმომადგენლებიც ყოველდღე გამჭვირვალობაზე საუბრობენ,, კანონები პრესაში არც გამოუქვეყებია.
დ.ქ.:--თქენი პროგრამის ძირითდი პრინციპები რაში გამოიხატებოდა?
გ.გ.:-პროგრამა სამი ძირითადი ასპექტი ჰქონდა-უნდა გამოცემულიყო ქართული ენის მრავალტომეული. ყველა კუთხით უნდა მომხდარიყო ქართული ენის შესწავლა--იგულისხმება მისი ისტორია, გრამატიკა და სხვა. ეს ენათმეცნიერების ინსტიტუტს დაევალა. უნდა შემუშავებულიყო მეთოდიკა და და გამოცემულიყო სახელმძღვანელოები, რომლებითაც მოხდებოდა ქართული ენის შესწავლა არაქართველთა მიერ. ამ პროგრამის შემსრულებლები და მაკონტროლებლები იყვნენ მეცნიერებათა აკადემია, განათლების სამინისტრო ,უნივერსიტეტი, საკითხების მიხედვით სხვადასხვა სამინსტროები .მისი ამოქმედების შედეგ დაიწყო იტენსიური მუშაობა მის შესასრულებლად. პროგრამაში დოკუმეტების გაქართულებაც შედიოდა და ენათმეცნიერების ისტიტუტის (იმჟამად იქ ვმუშაობდი) ტერმინოლოგიისა და მეტყველების განყოფილება ,ვეღარ აუდიოდა დოკუმენტაციის გაქართულების სამუშაოს.
დ.ქ.:--თქვენ რაღაც უჩვეულო სიტუაციას გვიხატავთ.
გ.გ.:-- დღეს ეს უჩვეულოდ გვეჩვენება, მაშინ კი საწარმოო-დაწესებულებებიდან მოდიოდნენ და გვთხოვდნენ ქართული ენის პედაგოგების გაგზავნას, ვინაიდან ყველგან იქმნებოდა ქართული ენის შემსწავლელი ჯგუფები.. ასეთი აღმავლობა იყო მაშინ ქართული ენის დაცვის, სწავლებისა თუ შესწავლის თვალსაზრისით. სამწუხაროდ, ფორამციის შეცვლის შედეგპროგრამა შეწყდა.მას შემდეგ გვქონდა მისი აღდგენის ცდები, მაგრამ 1994- 95 წლებში ფინანსური პრობლემების გამო აღდგენა ვერ მოხერხდა.
საერთოდ სახელწიფო ენის კეთილდღეობისათვის სახელმწიფომ თანხა არ უნდა დაინანოს..არ არის სწორი საუბარი იმაზე,რომ ეს პროგრამა კომუნისტების დროინდელია.--ეს არაპროფესინალური მიდგოამაა .ქართულ ენაზე ზრუნვა არ შეიძლება იყოს რომელიმე მთავრობის პრეროგატივა. ეს ზრუნვა ნებისმიერი მთავრობის ერთ-ერთ ძირითად საქმეს უნდა წარმოადგენდეს.
დ.დ.:--როგორია დასკვნა ქართული ენის დღევანდელი მდგომარეობის შესახებ?
გ.გ.:--სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ მე- 20-ე საუკუნეში, 1918 წლიდან მოყოლებული ასეთი შეტევა ქართულ ენაზე, როგორიც დღეს არის, არ ყოფილა. 1978 წელი ცალკე უნდა გამოიყოს . როდესაც საკავშირო მთავრობის დირექტივით უნდოდათ ქართული ენისათვის სახელმწიფო სტატუსის წართმევა, მაგრამ ეს ბრძოლა ჩვენ ყველამ ერთად მოვიგეთ.
დ.დ.:-განათლების პროექტის ერთ-ერთმა ავტორმა სატელევიზიო გამოსვლისას განაცხადა--:ჩვენ საბჭოთას ვებრძვით, ჩვენი ოპონენტები კი საბჭოთას და ეროვნულს აიგივებენ და ჩვენ ეროვნულთან ბრძოლაში გვდებენ ბრალს. ეს ვერდიქტი ოპონენტ პოლიტიკოსებს გამოუტანეს .იგივეს თქვეზეც ხომ არ იტყვიან?
გ.გ.:--კომუნისტები მეტს აკეთებდნენ და მეტს ზრუნავდნენ -ამის თქმა ხომ საართლინობის პრინციპის ერთგულების აღმნიშვნელია. სამართლიანობა კი დემოკრატიისათვის, როგორც, ცნობილია,მიუღებელ პრინციპს არ წარმოადგენს. დღევადელ დღეს სულ უნდა გვეშინოდეს იმ ფაქტების მოგონება, რომლებიც ჩვენი სამშობლოს კეთილდღეობას ემსახურებოდა.
დ.დ.:--როგორი ქართულით საუბრობს დღევანდელი ქართველი?
გ.გ.:--ერთ ერთ პარლამენტის სხდომაზე პროფესორმა თენგიზ ბუაჩიძემ დეპუტატებს მიმართა-„ხალხნო, არ გრცხვენიათ, როგორი ქართულით ელაპარაკებით მოსახლეობასო“: პასუხად მიიღო“რა დროს ქრთული ენააო“
მეორე მაგალითი--სატელევიზიო არხზე მაყურებელმა დარეკა და ჟურნალისტებს შენიშვნა მისცა „რა ენით მიმართავთ მაყურებელსო?“პასუხი ასეთი იყო-“ჩვენი ენა უფრო კარგად ესმის მაყურებელს, ვიდრე ის დახვეწილი ქართულიო“
დ.ქ.:-ხომ არ ფიქრობთ,რომ უცხო ენის შესწავლისადმი გულგრილობას დაგწამებენ?
გ.გ.:--ვინც საქართველოს ისტორია იცის, ისიც კარგად უწყის, რა ბრწყინვალედ იცოდნენ ჩვენმა წინაპრებმა უცხო ენები და რა ბრწყინვალე თარგმანები დაგვიტოვეს. უცხო ენების ცოდნა დღესაც აუცილებელია და დიდი სიმდიდრეც არის ადამიანისათვის.დღევანდელ მსოფლიოში ჩვენ სხვანაირად ვერც ვიპოვნით ჩვენს ადგილს.
ახლა გაგაცნობთ ინტრვიუს უნივერსიტეტის ძველი ქართული ენის კათედრის ყოფილ გამგესთან პროფესორ გიორგი გოგოლაშვილთან. მანამდე კი მინდა --1990 წლის ოქტომბრის არჩევნების წინა პერიოდი გაგახსენოთ. არსებობდა საარჩენო კანონის სამი ვერსია. სამივე იყო გამოქვეყნებული პრესაში და მიმდინარეობდა საყოველთაო-სახალხო განხილვა. ეს კომუნისტების დროს ხდებოდა. როდესაც ‘უმაღლესი განათლების შესახებ“ კანონის პროექტი ინტერნეტში გამოქვეყნდა, მაშინ ‘“რეზონანსში’“ ვმუშაობდი, მივედი მინისტრ ლომაიასთან და ვთხოვე ბეჭდვითი ვარიანტი. რად გინდათ, იტერნეტში ხომ არისო.-ინტერნეტში თქვენ შეგიძლიათ ცვლილებები შეიტანოთ და ჩვენ საბოლოო ვარინტი გვჭირდება მეთქი. არ შევიტანთო და არ მომცა. მერე ჩვენ გავაკეთეთ ოფიცილური მიმართვა რედაქციის სახელით, რომ ვალდებულნი არიან მოგვცენ, როგორც საჯარო ინფორმაცია, დაგვიანებით მოგვცეს.და .ჩვენ გამოვაქვეყნეთ. ხოლო როდესაც დაიწყო პარლამენტის განათლების კომიტეტში პროექტის განხილვა, როგორც აკადემიის წევრმა ანზორ ხელაშვილმა და პროფესორმა გიორგი გოგოლაშვილმა მითხრეს, იქ მეცნიერებს არ გვისმენდნენ და ჩვენ წამოვედითო. ასე რომ ეს კანონი მიღებულ იქნა მეცნიერთა გარეშე.
ახლა ინტერვიუზე გადავიდეთ.
ასეთი შეტევა ქართულ ენაზე 1918 წლიდან არ ყოფილა
დალი ქვირია--როგორ მდგომარეობაშია ქართული სამეტყველო ენა,,რა დონეზეა მედიის ენა? ამ საკითხში რომ ყველანი ვცოდავთ, ფაქტია. ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსის დაცულობის ხარისხიც რომ არ არის სანუგეშო ეს განათლების ახალი კანონპროექტიდანაც ჩანს. ამ საკითხებზე ბატონ გიორგის ვესაუბრე.
ბოლო დროს გამართულ დებატებში გაიჟღერა ქართულ ენასთან დაკავშირებით არსებული საფრთხეების საკითხმა. რას გვეტყვით ამის შესახებ?
გიორგი გოგოლაშვილი:--ზოგადი სურათი ასეთია--გაუქმდა ქართული ენის სახელმწიფო კომისია, რომელიც პრეზიდენტთნ არსებობდა და რომელსაც პრეზიდენტი ხელმძღვანელობდა., მოხდა ენის სახელმწიფო პალატის ლიკვიდაცია. და როგორც ზოგადი, ისე უმაღლესი განათლების კანონებში კითხვის ნიშის ქვეშ დგას, ქართული ენის,როგორც სახელმწიფო ენის სტატუსი საგანმანათლებლო სისტემაში.სკოლებში შეცირდა ქართული ენის სწავლების საათები. სურათი საკმაოდ მძიმეა.
განათლების მინისტრმა მოსვლისთანავე განაცხადა, რომ განათლების სისტემა ივლის ილიას და იაკობ გოგებაშვილის გზით და ამას დაუმატა, რომ პრიორიტეტი ინგლისურ ენას და კომპიუტერიზაციას ექნება, ე.ი. უცხო ენას ექნება პრიორიტეტი მშობლიურ ენასთან შედარებით.
ზოგადი განათლების კანონში წერია, რომ სწალების ენა არის ქართული, მაგამ თუ რომელიმე მოსწავლემ, რომლისთვისაც ქართული არ არის მშობლიური, მოითხოვა სწავლება მისთვის მშობლიურ ენაზე, სკოლა ვალდებულია უზრუნველყოს ეს მოთხოვნა. და ეს უნდა მოხდეს ქართულ სკოლებშიც. ამით არაქართული ენა თავისი უფლებებით უთანაბრდება ქართულ ენას. რომელიც კანონისავე ენით არის სწავლების ენა, კონსტიტუციით კი სახელმწიფო ენა. ასეთივე უფლებები აქვს უცხო, არაქართულ ენებს, უმაღლესი განათლების შესახებ კანინითაც.აქაც სწავლების ენად აღიარებულია ქართლი ენა,მაგამ თუ საგანმანათლბლო პროგრამა ითვალისწინებს სხვა არაქართულ ენაზე სწავლებას, კანონი ამას უზრუნველყოფს. საგანმანათლებლო პროგრამას ხელმძღვანელი ადგენს და მისი და სტუდენტების სურვილის შემთხვევაში, ქართულ ენას უთანაბრდება სხვა ენა. სადღაა აქ ქართულის, როგორც სახელმწიფო სტატუსის მქონე ენის პრიორიტეტი?
ასეთი რამ ადრე არ ყოფილა. მშობლების ნაწილისათვის დღეს მოდურია ბავშვების მიყვნა ინგლისურ საბავშვო ბაღში. შემდეგ თუ ასეთი ბავშვი უმაღლეს სკოლაში ყველა საგნის სწავლებას ინგლისურ ენაზე მოითხოვს, კანონი ამას უზრუნველყოფს. ეს ძალიან დიდ საფრთხეს წარმოადგენს ქართული ენისათვის.
დ.ქ.:--რა ფუნქციები ჰქონდა ენის სახელმწიფო კომისიას და როგორ სრულდებოდა ეს ფუნქციები?
გ.გ.:--ეს კომისია საბჭოთა პერიოდში არსებობდა და სრული პასუხისმგებლობით შემიძლია განვაცხადო,რომ იმ პერიოდში ქართულ ენაზე ზრუნვა უფრო იგრძნობოდ,ა ვიდრე დღეს.
კომუნისტების დროს საქართველოში არსებობდა სალიტერატურო ქართული ენის ნორმათა დამდგენი მუდმივი კომისია. რომელსაც თავმჯდომარეობდა მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე. კომუნისტების მმართველობის შეწყვეტის შედეგ \ეს კომისია
არ ფუნქციონირებს. ხოლო 1995 წელს პრეზიდენტის ბრძანებით შეიქმნა ქართული ენის სახელმწიფო კომისია, რომლის თავჯდომარეც პრეზიდენტი იყო. ეს საზოგადოების ძალისხმევით მოხდა. შემუშავდა კომისიის დებულება, რომლის მიხედვითაც მას ორი ფუნქცია ჰქნდა.ერთი იყო ენის სახელმწიფო პოლიტიკი ს წარმართვა და მასზე ზრუნვა, მეორე კი ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დადგენა.
დ.ქ.:--ვინ იყვნენ ამ კომისიის წევრები?
გ.გ.:--წევვრები იყვნენ ენათმეცნიერები, მწერლები, ფინანსთა და იუსტიციის მინისტრები,, სხვადსხვა უმაღლესი სასწავლებლების წარმომადგენლები.კომისიაზე ხდებოდა ენის კანონის წინასწარი განხილვა. ის ენასთან დაკავშირებულ ნებისმიერ სტრატეგიულ გადწყვეტილებას იღებდა.
დ.ქ.:--რამდენად ეფექტური იყო კომისიის მუშაობა?
გ.გ.:--კომისია არ ფუნქციონირებდა ისე, როგორც ეს საჭირო იყო და ის ხშირად, ნაცვლად 2 თვისა, წელიწადში ერთხელ, ენის დღის წინ იკრიბებოდა, მაგრამ რაღაც მცდელობები მაინც იყო.. კომოსიამ შეიმუშავა ქართული ენის პროგრამა, რომელიც ითვალისწინებდა ქართლი ენის განმარტებითი ლექსიკონის ხელახალ გამოცემას, რისთვისაც პრეზიდენტს თანხები უნდა მოეძებნა, მაგრამ ეს არ მოხდა.
დ.ქ.:--თქვენ რას იტყვით ამ კომისიის საერთოდ გაუქმების ნაცვლდ, არ შეიძლებოდა მისი ამოქმედება?
გ.გ.:--დღეს, როდესაც ჩვენი ბაზარი წალეკა ყვითელმა თუ სხვა ფერს პრესამ, როდესაც სამეტყველო ენის კულტურა ძალიან დაბალია, ასეთი კომისიის არსებობა აუცილებელია,მაგრამ ის უნდა იყოს ქმედუნარიანი და არა ისეთი, როგორიც წინათ იყო. .დღეს,როდესაც ქრთულ ლექსიკაში ასე განუკითხავად მკვიდრდება უცხოური სიტყვები, როდესაც ასეთი ძლიერი შემოტევაა მასზე, კომისიის გაუქმება ამ მდგომარეობიდან გამოსავალს ვერ შექმნის. მახსენდება შემთხვევები, როდესაც ერთი ტერმინის გამო ხშირად რამდენიმე სხდომა იმართებოდა.
დ.ქ.:-პრეზიდენტი ასეთი კომისიის სახემძღვანელოდ, ალბათ ვერც მოიცლის.
გ.გ.:--ინგლისში არსებობს, ინგისურად მოლაპარაკეთა კავშირი“, რომლის ხელლმძღვანელიც არის ინგლისის დედოფალი, მოადგილე კი ერთ-ერთი ლორდი. არც დედოფალი და არც ლორდი კავშირის ყოველდღიურ საქმიანობაში არ მონაწილეობენ, მაგრამ მათი სახელი პრესტიჟისათვის არის საჭირო.. ჩვენთან უნდა იყოს ასეთი კომისია პრეზიდენტთან, ხოლო ყოველდღიური საქმიანობისათვის სხვა ხალხი გამოჩნდება.
დ.ქ. :--ენის სახელწიფო პალატის გაუქმებაზე რას იტყვით?
გ.გ.:--საზოგადოებაში საუბრობენ, რომ მინისტრს არ სურდა ღვინჯილიასთან მუშაობა, ღვინჯილია არ წავიდა და მინისტრმა გააუქმა პალატა.ღვინჯილიას ადვოკატად ვერ გამოვდგები, მაგრამ ენის პალატის არსებობა აუცილებელია.
დ.ქ.:--რა ფუნქცია ქონდა პალატას?
გ.გ.:--პრეზიდენტთან არსებული ენის კომისიის მიერ შემუშავებული ენობრივი პოლიტიკა პალატას უნდა გაეტარებინა.მას ყველა რეგიონში ჰყავდა წარმომადგენლები..სალიტერატურო ენის ფუნქცონირება,, მისი ნორმების დაცვა, რეკლამების საკითხი, არაქართული მოსახლეობისათვის ქართული ენის სწავლება.. შეიძლება ვერ შევაფასოთ პალატის მუშაობა, მაგრამ უნდა გითხრათ, რომ პალატამ შეიმუშავა ენის კანონი, რომელიც პრეზიდენტის კომისიამ განიხილა, შემდეგ ის პარლამენტში შევიდა, მაგრამ კანონი ზოგიერთი მიუღებელი პუნქტის გამო შეჩერდა.
დ.ქ.---ენის სხელმწიფო პალტის ნაცლად უნდა შეიქმნას სახელმწიფო ენის .ვის დაქვემდებარებაში იქნება ის?
გ.გ.:--მე ვთვლი, რომ ის უნდა იყოს პრეზიდენტის ან პარლამენტის დაქვემდებარებაში. მაგრამ ის სამინისტროს დაქვემდებარებაში იქნება, რაც გამოიწვევს პალატის ფუნქციის დაკნინებას. ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში პალატას მხოლოდ სამინისტროს შიგნით შეეძლება სიტუაციის გაკონტროლება. მის გარეთ კი არა. მეორე მხარე ამ საკითხისა ის არის, რომ ძველად იყო ენის სახელმწიფო პალატა და მას მარტო სახელმწიფო ენის პრობლემები კი არ ეხებოდა, არამედ საერთოდ ენობრივი და მათ შორის არაქართული ენების პრობლემებიც. ახალ ვარიანტში კომისიას სახელმწიფო ენის პალატა ეწოდა. ანუ მას მხოლოდ სახელმწიფო ქართული ენა ეხება. თუ ეს იმისათვის გაკეთდა, რომ არაქართველებს ქართული ასწავლონ, ამისათვის კომისიის შექმნა არ იყო აუცილებელი, რადგანაც სწავლება ყოველთვის იყო და დღესაც უნდა იყოს სამინისტროს ფუნქცია.
დ.დ.:--დასკვნა როგორი იქნება, როგორია ენისადმი დამოკიდებულება ახალ ხელმძღვანელობაში?
დ.დ.:--მე ვიმეორებ--ენის სახელმწიფო კომისია გაუქმდა, ენის სახ. პალატის ლიკვიდაცია მოხდა, განათლების კანონებში ქართული ენის გვერდით სხვა ენებს ისეთივე ფუნქციები ენიჭება, როგორიც ქართულს.ისმება კითხვა? საით მიდის საქართველოში ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსის საქმე?. თუ ენობრივი პოლიტიკა ქვეყანაში მოწესრიგდება, ენაც გადარჩება და ქვეყანაც. ხომ გახსოვთ,მე19-ე საუკუნეში ეროვნული მოძრაობა სწორედ ენისათვის ბრძოლით დაიწყო.ილიასეულ ტრეადაში“მამული, ენა, სარწმუნოება“, ენა მეორე ადგილზეა ილია ხომ ამბობდა, ჩვენი ენის მიწასთან გასწორება მშობელ მამასაც არ უნდა დავანებოთო,იაკობ გოგებაშვილს კი ეროვნულობის სამ ბურჯად „მამული ენა და სკოლა“ მიაჩნდა. სამინისტროს ხელმძღვანელობა გვარწმუნებს ილიას და იაკობის გზით მივდივართო, როცა სკოლაში ქართული ენის სწავლებას ძირი ეთხრება, ამას ილიას და იაკობის გზას ვერ დავარქნმევთ.
ამ საკითხში კომუნისტები უფრო მეტს ფიქრობდნენ.და ხელსაც გვიწყობდნენ.1988 წელს ენათმეცნიერების ინსტიტუტის დირექტორის ბესარიონ ჯორბენაძის ინიციატივით შემუშავდა ქართული ენის სახემწიფო პროგრამა მთავრობის დონეზე
საკითხის ისტორია ასეთია: ჯორბენაძემ წერილით მიმართა ცკ-ს მდივანს ((ჯ პატიაშვილს), რომელშიც ის ეროვნული პრობლემების შემუშავების აუციებლობას ამტკიცებდა. ჩვენ შევიმუშავეთ ქართული ენის სახ. პროგრამა ამას საქართველოს ისტორიის პროგრამის შემუშავებაც მოჰყვა.როგრამები ცენტრლურ გაზეთებში გამოქვეყნდა და დაიწყო საყოველთაო. განხილვა. რომელიც 9 თვე გრძელდებოდა (ახლა?დ.ქ.).თითქმის ყოველდღე ქვეყნდებოდა მოსაზრებები ამ პროგრამების შესახებ.დიახ ეს იყო 1988 წელს. დღეს კი განათლების სამინისტროს, რომლის წარმომადგენლებიც ყოველდღე გამჭვირვალობაზე საუბრობენ,, კანონები პრესაში არც გამოუქვეყებია.
დ.ქ.:--თქენი პროგრამის ძირითდი პრინციპები რაში გამოიხატებოდა?
გ.გ.:-პროგრამა სამი ძირითადი ასპექტი ჰქონდა-უნდა გამოცემულიყო ქართული ენის მრავალტომეული. ყველა კუთხით უნდა მომხდარიყო ქართული ენის შესწავლა--იგულისხმება მისი ისტორია, გრამატიკა და სხვა. ეს ენათმეცნიერების ინსტიტუტს დაევალა. უნდა შემუშავებულიყო მეთოდიკა და და გამოცემულიყო სახელმძღვანელოები, რომლებითაც მოხდებოდა ქართული ენის შესწავლა არაქართველთა მიერ. ამ პროგრამის შემსრულებლები და მაკონტროლებლები იყვნენ მეცნიერებათა აკადემია, განათლების სამინისტრო ,უნივერსიტეტი, საკითხების მიხედვით სხვადასხვა სამინსტროები .მისი ამოქმედების შედეგ დაიწყო იტენსიური მუშაობა მის შესასრულებლად. პროგრამაში დოკუმეტების გაქართულებაც შედიოდა და ენათმეცნიერების ისტიტუტის (იმჟამად იქ ვმუშაობდი) ტერმინოლოგიისა და მეტყველების განყოფილება ,ვეღარ აუდიოდა დოკუმენტაციის გაქართულების სამუშაოს.
დ.ქ.:--თქვენ რაღაც უჩვეულო სიტუაციას გვიხატავთ.
გ.გ.:-- დღეს ეს უჩვეულოდ გვეჩვენება, მაშინ კი საწარმოო-დაწესებულებებიდან მოდიოდნენ და გვთხოვდნენ ქართული ენის პედაგოგების გაგზავნას, ვინაიდან ყველგან იქმნებოდა ქართული ენის შემსწავლელი ჯგუფები.. ასეთი აღმავლობა იყო მაშინ ქართული ენის დაცვის, სწავლებისა თუ შესწავლის თვალსაზრისით. სამწუხაროდ, ფორამციის შეცვლის შედეგპროგრამა შეწყდა.მას შემდეგ გვქონდა მისი აღდგენის ცდები, მაგრამ 1994- 95 წლებში ფინანსური პრობლემების გამო აღდგენა ვერ მოხერხდა.
საერთოდ სახელწიფო ენის კეთილდღეობისათვის სახელმწიფომ თანხა არ უნდა დაინანოს..არ არის სწორი საუბარი იმაზე,რომ ეს პროგრამა კომუნისტების დროინდელია.--ეს არაპროფესინალური მიდგოამაა .ქართულ ენაზე ზრუნვა არ შეიძლება იყოს რომელიმე მთავრობის პრეროგატივა. ეს ზრუნვა ნებისმიერი მთავრობის ერთ-ერთ ძირითად საქმეს უნდა წარმოადგენდეს.
დ.დ.:--როგორია დასკვნა ქართული ენის დღევანდელი მდგომარეობის შესახებ?
გ.გ.:--სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ მე- 20-ე საუკუნეში, 1918 წლიდან მოყოლებული ასეთი შეტევა ქართულ ენაზე, როგორიც დღეს არის, არ ყოფილა. 1978 წელი ცალკე უნდა გამოიყოს . როდესაც საკავშირო მთავრობის დირექტივით უნდოდათ ქართული ენისათვის სახელმწიფო სტატუსის წართმევა, მაგრამ ეს ბრძოლა ჩვენ ყველამ ერთად მოვიგეთ.
დ.დ.:-განათლების პროექტის ერთ-ერთმა ავტორმა სატელევიზიო გამოსვლისას განაცხადა--:ჩვენ საბჭოთას ვებრძვით, ჩვენი ოპონენტები კი საბჭოთას და ეროვნულს აიგივებენ და ჩვენ ეროვნულთან ბრძოლაში გვდებენ ბრალს. ეს ვერდიქტი ოპონენტ პოლიტიკოსებს გამოუტანეს .იგივეს თქვეზეც ხომ არ იტყვიან?
გ.გ.:--კომუნისტები მეტს აკეთებდნენ და მეტს ზრუნავდნენ -ამის თქმა ხომ საართლინობის პრინციპის ერთგულების აღმნიშვნელია. სამართლიანობა კი დემოკრატიისათვის, როგორც, ცნობილია,მიუღებელ პრინციპს არ წარმოადგენს. დღევადელ დღეს სულ უნდა გვეშინოდეს იმ ფაქტების მოგონება, რომლებიც ჩვენი სამშობლოს კეთილდღეობას ემსახურებოდა.
დ.დ.:--როგორი ქართულით საუბრობს დღევანდელი ქართველი?
გ.გ.:--ერთ ერთ პარლამენტის სხდომაზე პროფესორმა თენგიზ ბუაჩიძემ დეპუტატებს მიმართა-„ხალხნო, არ გრცხვენიათ, როგორი ქართულით ელაპარაკებით მოსახლეობასო“: პასუხად მიიღო“რა დროს ქრთული ენააო“
მეორე მაგალითი--სატელევიზიო არხზე მაყურებელმა დარეკა და ჟურნალისტებს შენიშვნა მისცა „რა ენით მიმართავთ მაყურებელსო?“პასუხი ასეთი იყო-“ჩვენი ენა უფრო კარგად ესმის მაყურებელს, ვიდრე ის დახვეწილი ქართულიო“
დ.ქ.:-ხომ არ ფიქრობთ,რომ უცხო ენის შესწავლისადმი გულგრილობას დაგწამებენ?
გ.გ.:--ვინც საქართველოს ისტორია იცის, ისიც კარგად უწყის, რა ბრწყინვალედ იცოდნენ ჩვენმა წინაპრებმა უცხო ენები და რა ბრწყინვალე თარგმანები დაგვიტოვეს. უცხო ენების ცოდნა დღესაც აუცილებელია და დიდი სიმდიდრეც არის ადამიანისათვის.დღევანდელ მსოფლიოში ჩვენ სხვანაირად ვერც ვიპოვნით ჩვენს ადგილს.
четверг, 31 марта 2011 г.
დალი ქვირია--საქართელო უპირველეს ყოვლისა
საქართველო უპირველეს ყოვლისა
ეროვნულ მოძრაობაში სამეცნიერო ინსტიტუტიდან მოვედი. მინდოდა ჩემი, თუნდაც უმცირესი წვლილი შემეტანა საქართველოს დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში.1989 წლიდან „საქართველოს ინფორმაციის პირველ დამოუკიდებელ სააგენტო „მაცნეში“ დავიწყე მუშაობა ჟურნალისტად. ზვიად გამსახურდიას მანამდე მხოლოდ დისიდენტური ლიტერატურით ვიცნობდი. როგორც ჟურნალისტს, ყოველდღიურად მიხდებოდა ინფორმაციის მოპოვება საქართველოსა და სხვა რესპუბლილების ოპოზიციურ მოძრაობათა შესახებ. თბილისში მიტინგბი, პიკეტები, პარტიათა კონფერენციები და სხვა აქციები ყოველდღიურად იმართებოდა. მეც ჩემი ჟურნალისტური ჩანთითა და დიქტოფონით შეიარაღბული გავიკვლევდი გზას ორატორისაკენ , ჩავრთავდი დიქტოფონს და ვიწერდი. ასე აქციის ბოლომდე. მასალის დასამუშავებლად მხოლოდ ღამეები მრჩებოდა. ერთხელ თვალში უცხო ნაწილაკი ჩამივარდა (ქუჩაში). ექიმთან შუაღამისას წამიყვანეს, უშველებელი ნემსი გამიკეთეს და მხედველობის დაკარგვის შიშით სახლიდან გამოსვლა ამიკრძალეს.
იმავე საღამოს ახვეული თვალით შვილთან ერთად მიტინგზე აღმოვჩნდი. შვილმა მითხრა,რომ ბატონმა ზვიადმა გაოცებული მზერა რამდენჯერმე მოგაპყროო. მე მგონი, იმ დღეს საბოლოოდ დამაფიქსირა თავის მეხსიერებაში. ასე იყო თუ ისე, 1990 წლის მაისში, როდესაც „მრგვალი მაგიდა“ შეიქმნა, ‘“მაცნეს“ ხელმძღვანელმა ვახტანგ ბახტაძემ გადმომცა--: ბატონი ზვიადი "მრგვალი მაგიდის“ პრეს მდივნობას გთავაზობს და შენ რას იტყვიო. თანხმობას რომ მეკითხებოდა, არ გამკვირვებია, რადგანაც ეს დიდი ნდობის გამოცხადებასთან ერთად დიდ პასუხისმგებლობასაც გულისხმობდა და შეიცავდა კითხვას-შევძლებ? იმ ხანად პოლიტიკურ ინფორმაციაზე მუშაობა საკმაოდ რთული იყო. ეროვნული მოძრაობა არ იყო ერთიანი. კომუნისტები თავიანთ პოსტებზე ისხდნენ. ერთი დაუფიქრებელი, ორაზროვანი სიტყვა კრიტიკის ან უთნხმოების ჩამოგდების მიზეზიც შეიძლება გამხდარიყო. ეს ყოველივე გავიაზრე და გადაწყვეტილება მივიღე-უნდა შევძლო. პირველ შეხვედრაზე აფორიაქებუკი მივედი. შემდეგ ველოდი, რომ ჩემ პირველ ინფორმაციას ბატონი ზვიადი გამოქვეყნებამდე წაიკიხავდა. მაგრამ ასე არ მოხდა.ბატონ ზვიადს მოსწავლის მდგომარეობაში არ ჩავუყენებივარ. არ შეუმოწმებია არც პირველად, არც შემდეგში.
შეხვედრა შეხვედრას მოსდევდა, და ‘მრგვალი მაგიდის“ მატიანეც იწერებოდა (ქვეყნდებოდა). ასე რომ ბატონ ზვიადთან მუშაობა პირველად’მრგვალ მაგიდაში“დავიწყე. ‘მრგვალი მაგიდის“ მუშაობის სპეციფიკიდან გამომდინარე, მასთან თითქმის ყოველდღიური საქმიანი ურთუიერთობა მაკავშირებდა. პირველი შთაბეჭდილება, რომელიც, ალბათ, ყოველ ადამიანს მისი გაცნობისას შეექმნებოდა, ეს იყო ნამდვილად ხაზგასასმელი და სამაგალითო აღზრდა, ადამიანებთან ურთიერთობის კულტურა. შისთვის არ არსებობდა ადამიანების ცენზის მიხედვით დაყოფა.ის პატივს სცემდა ადამიანის ღირსებას, პატივს სცემდა ადამიანს. ამასთნ დაკავშირებით ერთი ფაქტი მაგონდება. არჩევნებისათვის მზადების წინა პერიოდში ეწყობოდა ოპოზიციური პარტიებისა და ხელისუფლების წარმომადგენელთა შეხვედრები საარჩევნო კანონის ამა თუ იმ მუხლზე შეთანხმების მისაღწევად. ერთ-ერთი ასეთი შეხვედრიდან ბატონი ზვიადი საშინლად აღელვებული დაბრუმდა და გვიამბო, რომ ხელსუფლების ერთ-ერთმა წარმომადგენელმა (გვარს არ ვასახელებ) კანონზე საქმიანი საუბრისას საკუთარი დედა ისეთ კონტექსტში მოიხსენია, რომ ‘მე შემრცხვა და შეხვედრა ამივატოვეო" სხვისი უღირსი საქციელისაც კი შერცხვა და მასთან ურთიერთობის გაგრძელება ვერ შეძლო იმ მომენტში.ასეთი იყო ბატონი ზვიადი.დავალების მოცემის ფორმასაც კი, თხოვნის სახე ჰქონდა და არა ბრძანების.ერთხელ მიტინგზე ვიყავით. ბატონმა ზვიადმა რაღაც ინფორმაციის მომზადება მთხოვა(რას ეხებოდა კონკრეტულად,არ მახსოვს). ბატონო ზვიად, დღეს სხვა საქმე მაქვს გასაკეთებელი და მაგას ხვალ გავაკეთებ-მეთქი- ვუპასუხე ჩვეულებრივად. როდესაც ის წავიდა, ‘მრგვალი მაგიდის“ ბიჭები მომიბრუნდნენ, როგორ უთხარი უარი, ხომ უხერხული იყოო.მე გულწრფელკდ გეუბნებით არავითარი უხერხულობა არ მიგრძვნია. ვიცოდი, რომ თუ საჭირო იყო დაწყებული საქმის მიტოვება, ამასაც მეტყოდა და ისიც ვიცოდი, რომ როცა მთლიანად ერთ საკითხზე ხარ კონცენტრირებული, არ არის კარგი სხვა საკითხზე ყურადღების გადატანა. მას არ უყვარდა ადამიანის შეზღუდვა მუშაობის დროს, გადამეტებული ჩაკირკიტება. მისთვის მთავარი იყო, თუ რამდენად პასუხისმგებლობით ეკიდებოდა ადამიანი საქმეს და რამდენად მისაღები იყო შედეგი. მასთან მუშაობა ძალიან ადვილი იყო იმ თვალსაზრისით, რომ ყველაფერი ნახევარი სიტყვიდან ესმოდა. იცოდა ადამიანის მოსმენა, თუმცა ეს მოგვიანებით აღმოვჩინე. მანამდე მასთან საუბრისას სულ ისეთი გრძნობა მქონდა, რომ რაღაც სხვაზე ფიქრობდა. მაგრამ საკმარისი იყო დაზუსტების საჭიროება ეგრძნო საუბარში, რომ იმ მეორე საფიქრალიდან ითიშებოდა და მთლიანად საუბრისაკენ გადმოინაცვლებდა მისი ყურადღება. ასეთი რამ ცხოვრებაში არასოდეს შემხვედრია. მას შეეძლო პარალლურად სმენა და ფიქრი სხვა თემაზე. ბატონი ზვიადი ძალიან უბრალო იყო ადამიანებთან ურთეირთობაში და განსაკუთრებულ ყურადღებას არასოდეს მოითხოვდა. იყო შემთხვევები, როდესაც დასვენების დღეს სახლში ვიყავი. თუ სასწრაფო საქმე გამოჩნდებოდა (ყოველგვარი მდივნის გარეშე) მირეკავდა და დავალებას მაძლევდა. პირველმა ასეთმა ზარმა ისე დამაბნია, რომ კი ვიცანი, მაგრამ არ მოველოდი და ვკითხე- ვინ ბრძანდებით მეთქი,ზვიადი ვარ- მითხრა და საქმეზე დაიწყო ლაპარაკი.
განსაკუთრებით დამამახსოვრდა შენიშვნის მიცემის მისეული ფორმა, რომელიც მოფერებას უფრო წააგავდა. ერთხელ ბატომნმა ზვიადმა პრესცენტრის თანამშრომელი ემზარ გოგუაძე გამოიძახა, ის კი სადღაც გაუჩინარდა და მეორე დილამდე არ გამოჩენილა. დილით ბატონი ზვიადი თვითონ მოვიდა პრეს-ცენტრში -„ასე არ შეიძლება, გენაცვალე, სასწრაფო საქმეა გასაკეთებელიო“ და თან წაიყვანა.
ზვიად გამსახურდია ლიდერი იყო, იდეები ყოველთვის მისგან მოდიოდა და შესაბამისად დავალებაც, მაგრამ მე ცოტა შემხვედრია მისი მსგავსი შრომისმოყვარე და პასუხისმგებლობით აღსასე ადამიანი ,თუმცა გარემოცვა, რომელშიც გავიზარდე ამ თვისებით ღარიბი არ ყოფილა. იგი არასოდეს შეღავათებს არ უკეთებდა თავის თავს. „მრგვალი მაგიდის“ შეხვედრები დღეში ხანდახან რადენჯერმე იმართებოდა.ბატონი ზვიადი შეხვედრაზე არასოდეს იგვიანებდა, მაგრამ ერთხელ ესეც მოხდა. ჩვენ ველოდით, გვიკვირდა და ცოტას ვნერვიულობდით კიდევაც. ბოლოს ის გამოჩნდა და ბოდიში მოგვიხადა- გუშინ ღამე თითქმის გავათენე, ინსტიტუტის ნახევარწლიური ანგარიშის წერაში შემომათენდა და ვეღარ ავდექიო (ის ხომ ლიტერატურის ინსტიტუში მუშაობდა). ამ განცხადებამ ‘მრგვალი მაგიდის“ წევრები ძალიან გაამხიარულა და ერთი ჟრიამული ატყდა. “ბატონო ზვიად, თქვენ კიდევ ანგარიშის საწერად გცალიათო?’ წამოიძახა რომელიღაცამ. .1990 წლის ზაფხული იყო. რუსთაველზე ყოველდღე მიტინგები იმართებოდა, რუსთაველი ერთ დიდ მიტინგად იყო ქცეული, რუსთაველი ბობოქრობდა. ამ დროისათვის ‘მრგვალი მაგიდა“ ყველაზე პოპულარულ პოლიტიკურ გაერთიანებად ითვლებოდა. მისი მუშაობის სტრატეგია და ტაქტიკა ძირითადად სპიკერისაგან მოდიოდა და ასეთ სიტუაციაში ჩვენი სპიკერი ლიტერატურის ინსტიტუტის ანგარიშის წერაში ღამეს ათენებდა. ასეთი რამ მე მგონი, მხოლოდ მას შეეძლო, მას არ შეეძლო თავისი გასაკეთებელი სხვისთვის გადაებარებინა,.“ხომ ჩემი გასაკეთებელი იყო და არ ჯობია დროზე გავაკეთოო:“ გვითხრა მშვიდად.
‘მრგვალი მაგიდის“ შეხვედრები, რომლის შესახებაც ინფორაციებს რეგულარულად ვაქვეყნებდი პრესაში, როგორც სხვა წევრებისგანაც ვიცი, ჩვენი ცხოვრების ძალიან საინტერესო და ბედნიერი პერიოდი იყო. ჩვენ მუშაობის დიდი სკოლა გავიარეთ. ყველას ისეთი შეგრძნება გვქონდა, რომ დიდ და საჭირო საქმეს ვემსახურებოდით. ბატონი ზვიადის გვერდით თავს ძლიერებად და დარწმუნებულებად ვგრძნობდით. მომავალს იმედის თვალით შევყურებდით,, ხოლო აზრის თავისუფლად გამოთქმის თვალსაზრისით და გადაწყვეტილების მიღებისას ერთმანეთის აზრის გაზიარების მხრივ, ჩემი აზრით,‘მრგვალ მაგიდას’ მეტოქე არ მოეძებნებოდა. (არც მაშინ და მით უმეტეს ახლა).ბატონი ზვიადი ყოველთვის ყურადღებით ისმენდა სხვა წევრების არგუმენტებს და კამათისა და მსჯელობის შემდეგ თავდაპირველი აზრის შეცვლის პრობლემაც არ ჰქონია, თუმცა უნდა თქვას, რომ ჩვენი სპიკერის ღრმად გააზრებული, დიდ გამოცდილებასა და განათლებაზე დაფუძნებული წინადადებები ძირითადად ყოველთვის მართალი იყო.
მიუხედავად მისი დიდი მოუცლელობისა ზვიად გამსახურდია იმდენად პატივს სცემდა ქართულ ტრადიციებს, რომ არც ჭირის დროს თანაგრძნობის გაზიარებისათვის იშურებდა დროს და შეძლებისდაგვარად არც ქართულ სუფრაზე ამბობდა უარს. ერთი ბანკეტი მსგონდება, რომელიც ერთ მშვენიერ სახლში გაიმართა დამოუკიდებლობის გამოცხადების აღსანიშნავად. .ერთ-ერთ სუფრასთან მე და ‘მაცნეს’ ფოტოკორესპონდენტი გია კაკაბაძე ვისხედით. ჩვენ პირდაპირ კი ერთი ცნობილი ანსაბლის წევრები ისხდნენ. ისინი სიტუაციიდან მთლიანად ამოვარდნილების შთაბეჭდილებას ტოვებდნენ.. ერთ_ერთი მათგანი მე და გიასათვის ცდილობდა რაღაც გაეგებინებინა, ხმაურის გამო ჩვენ არაფერი არ გვესმოდა, თუმცა ის კი ჩანდა, რომ რაღაცით ჩვენი პრეზიდენტი არ მოსწონდა და მას აკრიტიკებდა..
ბატონი ზვიდი თამადა გახლდათ და როდესაც სუფრის სხვა წევრებთან ერთად მანაც მრავალჟამიერი შემოსძახა, ამას ძალიან ლამაზი, პოეზიით გაზავებული სადღეგრძელოები მიაყოლა, შემდე ისევ იმღერა, შემდე მისი სულიერი ძმის მერაბის სადღეგრძელო დალია და.. ამის დამნახავი ჩვენი მომღერლები ლამის გადაგვერივნენ. აი ნამდვილი ქართველი, მაგას ვენაცვალე, ეს რა პრეზიდენტი გვყოლიაო, ლამის გაჰკიოდა ცოტა ხნის წინ უკმაყოფილი ჩვენი მომღერალი და თავადაც მთელი სულითა და გულით უერთდებოდა ქართულ სუფრულ სიმღერებს ამ ახალგაზრდას, მგონი, საქართველოს დამოუკიდებლობა არ გახარებია ისე, (ეს ხუმრობით), როგორც პრეზიდენტის სიმღერა და სადღეგრძელოები გაეხარდა. ქართული სუფრა და მისი ძალაც ეს ყოფილა მეთქი-გავიფიქრე.
მუდამჟამს გრანდიოზულ პრობლემებს შეჭიდებულ ჩვენ პრეზიდენტს ადამინების ყოველდღიური პრობლემები არასოდეს ავიწყდებოდა. სიტყვა „დამავიწყდა“ მისგან არასოდეს გამიგია. ერთხელ ‘მრგვალი მაგიდის ‘ შეხვედრა ჩვეულებრივზე გვიან დამთავრდა. მეტროს უკანასკნელ მატარებელს ძლივს მოვუსწარი. ამის შესახებ შეხვედრის დაწყებამდე მეორე დღეს ბიჭებს ვუამბე. არ ვიცი ვინ გააგებინა, მაგრამ შეხვედრის დამთავრების შემდეგ ბატონმა ზვიადმა გამოაცხადა- ხვალიდან შეხვედები ერთი საათით ადრე დაიწყებაო.
სამშობლოსადმი, ,ქართველი ხალხისადმი, ქართული კულტურისა და სარწმუნოებისადმი სიყვარულით იყო გაცისკროვნებული მთელი მისი ცხოვრება და მოღვაწეობა. დასავლეთის კულტურას ნაზიარები, იგი დაუღალავად თარგმნიდა ევროპულ და ამერიკულ ლიტერატურას, მეგობრობდა სხვადასხვა ეროვნების დისიდეტენტებთან. თხემით ტერფამდე ქართველი იყო, მაგრამ მისთვის ლოზუნგის“საქართელო მხოლოდ ქართველებისათვის“- მიწერა, რა თქმა უნდა სუკ-ის ჭორების გამავრცელებელი განყოფილების უბადრუკი ფანტაზიის ნაყოფია. საქართვერლოში მცხოვრები ეროვნული უმცირესობებისადმი მისი დამოკიდებულება კარგად დადასტურდა ეროვნულ ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე მოქალაქეობის კანონის მიღებით, რომელსაც საქართველოში მცხოვრები არც ერთი ერის ადამიანი არ დაუჩაგრავს.
ბატონი ზვიადი ერთნაირად ზრუნავდა ქვეყნის ყველა სატკივარზე. მისთვის არ არსებობდა პატარა და დიდი სატკივარი. მახსოვს, ერთხელ, აღშფოთებულმა გვაცნობა, რომ ერთ-ერთი გაზეთი (მისი რედაქტორი ახლა ძალიან დაფასებულია) მთელ გვერდს უთმობს პორნოგრაფიულ და ლესბოსურ ფოტოებს (ჩემთან ბოდიში მოიხა და რადგანაც“’მრგალ მაგიდაში“ერთადერთი ქალი ვიყავი). ისედაც პატარა ერი ვართ, ქართველი გოგონები ისედაც მორიდებულები არიან და ხომ შეიძლება ასეთმა ფოტოებმა მათზე ცუდი გავლენა მოახდინოსო. სასწრაფოდ გაიგზავნა გაზეთის რედაქციაში რამდენირე კაცი და ყველაფერი მოლაპარაკებით დამთავრდა, თუ არადა აქცია უნდა გამართულიყო.
ბატონი ზვიადის უზომო თავდადება ქართული საქმისადმი მის გარშემო მყოფ ადამიანებშიც იწვევდა პატრიოტულ აღტკინებას. მ ე ვიცნობ რადიომოყვარულებს, რომლებიც საკუთარი ხარჯჯებით გაემგზავრნენ დასავლეთ საქართველოში მიწისძვრის შედეგად მოწყვეტილ სოფლებთან კავშირის დასამყარებლად. მე ვიცნობ ბევრ ინჟინერს, რომელიც უანგაროდ მუშაობდა რაჭაში დანგრეული სახლების აღდგენაზე და მე ვიცნობ ახალგაზრდა კაცს, რომელმაც მითხრა: მე ვიცოდი რომ ქართელი ვიყავი, მაგრმ მე ამას არ ვგრძნობდი, ეს მხოლოდ ზვიად გამსახურდიამ მაგრძნობინაო.
პოლიტიკა ზვიად გამსახურდიას ცხოვრების არსებითი ნაწილი იყო. ამიტომ ძნელია გამოყო ერთმანეთისაგან ზვიად გამსახურდია -პიროვნება და ზვიად გამსახურდია -პოლიტიკოსი. შემიძლია რამდენიმე მომენტის გახსენება ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკური მოღვაწეობიდან მისი ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ. მთავრობის ერთ-ერთ სხდომაზე საქართველოში საერთაშორისო ტრასების გაყვანის საკითხი იხილებოდა. ბატონმა ზვიადმა თავისი პოზიცია დააფიქსირა- საქართველოში მიწის ყოველი გოჯი ისტორიის საკუთრებაა. აქ არ შეიძლება ხელაღებით მიწის სამუშაოების დაწყება. საავტომობილი ტრასები ეკონომიკურად ნაკლებად სასურველია. სარკინიზო უფრო სუფთაა. საჭიროა ამ საკითხის საფუძვლიანად შესწავლა და გადაწყვეტილების მხოლოდ ამის შემდეგ მიღება. საქართველოს პირველი პრეზიდენტი ჩვენი სამშობლოს ‘"დერეფნობას" რომ არ აკადრებდა მის მოქალაქეებს და "დერეფანში“ ‘ცხოვრების სიკეთეზე არ დაუწყებდა ლაპარაკს, ცხადია.ბატონი ზვიადის პრობლემის გადაწყვეტის წესი იყო პრობლემის მიზეზის გამორკვევა და მასთან ბრძოლა და არა შედეგთან. მახსოვს ერთ-ერთ სესიაზე მისი განცხადება--ქურდობა არ არის ქართული თვისება. მაგრამ ჩვენი კონსტიტუცია ისეთი იყო, რომ თვითონ უწყობდა ხელს ქურდობას. ჩვენ არ დავიჭერთ იმ საქმოსნებს, რომლებმაც ვერ გაუძლეს ცდუნებას და მოიპარეს, მაგრამ დღეს, როდესაც ჩვენი ქვეყანა დამოუკიდებელია, მათ ქვეყანაზე უნდა იზრუნონ. როდესაც ახალი ხელისუფლების ერთ-ერთ წევრს სულმა წასძლია, შესაბაისად დაისაჯა.
სასაცილოა იმაზე ლაპარაკი, თითქოს ზვიად გამსახურდია ქვეყნის იზოლაციას უწყობდა ხელს.
ზვიად გამსახურდიას, თავად მეცნიერს, რასაკვირველია, შესანიშნავად ესმოდა ქართული მეცნიერების როლი საქართელოს განვითარებაში. ამასთან დაკავშირებით ერთი შეხვედრა მაგონდება, რომლის შესახებაც ინფორმაციაც მაქვს გამოქვეყნებული .სახლმწიფო უნივერსიტეტში ნ.მუსხელიშვილის იუბილეს აღნიშნავდნენ. იუბილეზე გერმანელი მათემატიკოსებიც იყვნენ ჩამოსულნი. პრეზიდენტმა ისინი თავისთან სპეციალურად მოიწვია. (ამ შეხვედრაზე მეც ვიყავი). ჩვენი პრეზიდენტი უცხოელ მეცნიერებს სთავაზობდა კვლავ განეგრძოთ სამეცნიერო კავშირები ქართველ მათემატიკოსებთან, გაეფართოვებინათ ეს კაცშირები და ხელისუფლების მხრიდან ყოველგვარ მხარდაჭერას აღუთქვამდა. ასევე მოვიგონებ სერთაშორისო სპორტული შეჯიბრების გამართვას ქალაქ ფოთში. ფოთს ჯერ კიდევ ნიკო ნიკოლაძე თვლიდა „საქართველოს კარიბჭედ“. პრეზიდენტის ასეთი ყურადღება ფოთისადმი სხვას რას მოასწავებს, თუ არა. ევროპასთან კავშირების საჭიროების აღიარებას და სურვილს და, რაც მთავარია, ამ კავშირების დასამყარებლად მოქმედებას.
არსებობს აზრი, რომ პოლიტიკა უზნეო საქმიანობაა.. ვიყავი რა ეროვნული მოძრაობის ყველა მნიშვნელოვანი მოვლენის მონაწილე, შემდეგ ეროვნული ხელისუფლების მოღვაწეობის თვითმხილველი და მონაწილე როგორც ჟურნალისტი, დაბეჯითებით შემიძლია ვთქვა, რომ ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკა სწორედაც რომ ზედმიწევნით ზნეობრივი პოლიტიკა იყო და სხვანაირად ვერც იქნებოდა. იგი ხომ ისეთ წმინდა მიზნებს ემსახურებოდა, როგორიც ჩვენი სამშობლოს დამოუკიდებლობა, გაძლიერება და გაბრწყინებაა.ამ ზნეობრიობას, უპირველეს ყოვლისა, თვით მისი პიროვნების მაღალი ზნეობრიობა განსაზღვრავდა, მისი პიროვნული თვისებები და მისი დიდი განსწავლულობა საერთაშორისო სამართლის სფეროში. მთელი მისი მოღვაწეობა სამართლებრივი თვალსაზრისით, უმაღლეს სტნდარტებს შეეფარდება და ეს სპეციალისტების მიერ აღიარებული თეზაა.
რამდენად ზრუნავდა ეროვნული ხელისუფლება ეკონომიკის განვითარებაზე-ეს ცალკე საკითხია. მოვიგონოთ, სულ რამდენ ხანს გაგრძელდა ეროვნული ხელისუფლების მოღვაწეობა, მოვიგონოთ როგორ შეუპოვრად და უკომპრომისოდ იბრძოდა ჩვენი პრეზიდენტი საქართველოს გამოგლეჯისათვის სსრკ-ს შემადგენლობიდან სწორედ იმ საზღვრებში, როგორითაც ის სსრკ-ში შედიოდა და ხომ ტრივიალურია. რომ თუ დღეს საქართველო დე ფაქტო თუ არა, დე იურე მაინც ერთიანი ქვეყანაა და მის მთლიანობას მისი მტრებიც კი ვერ უვლიან გვერდს, ეს მხოლოდ ზვიად გამსახურდიას დამსახურებაა. სწორედ ამ მიზნის მისაღწევად უსწრაფეს ტემპში მუშაობდა ჩვენი პირველი პრეზიდენტი. ის ჩქარობდა, მან იცოდა, რომ უნდა მოესწრო, მან იცოდა რომ რევანში გარდუვალი იყო და შეუძლებელი მოასწრო უმცირეს დროში- ჩატარდა მრავალპარტიული არჩევნები, ჩატარდა საქართველოს დამოუკიდებლობის რეფერენდუმი, გამოცხადდა საქართველოს დამოუკიდებლობა და ჩატარდა პირველი პრეზიდენტის არჩევნები. ქართველმა ხალხმა საქართველოს მრავალეროვანმა მოსახლეობამ ხმა მისცა საქართველოს დამოუკიდებლობას, ხმა მისცა ზვიად გამსახურდიას, რაც შეეხება ეკონომიკას ძალიან ბევრი მომენტი მახსოვს, როგორ განიცდიდა ჩვენი პირველი პრეზიდენტი საქართელოს მოსახლეობის ეკონომიკური მდგომარეობის არც თუ მაღალ დონეს. მე ეკონომიკისადმი მისი მიდგომის დამადასტურებელ სიტყვებს გავიხსენებ,რომლითაც ის 1990 წლის 8 დეკემბერს უზენაესი საბჭოს პრესცენტრში გამართულ ბრიფინგზე გამოვიდა: "ეკონომოკური სიახლეების დანერგვა უცბად შეუძლებელია.. ამისათვის საჭიროა დაიდოს საქართველოსათვის მომგებიანი ხელშეკრულებები, რომლებიც საქართველოს ეკონომიკურად გააძლიერებენ“. დიახ, საქართველოს ინტერესები მისთვის ყოველთვის პირველ ადგილზე იდგა და მისთვის იყო “საქართველო, უპირველეს ყოვლისა“--ვიტყოდი მე.
ზვიად გამსახურდიას მიწების პრივატიზაციის შეჩერაბასაც აბრალებდნენ, მაგრამ ვინც აბრალებდა, იმან შესანიშნავად იცოდა, რომ მიწების პრივატიზაცია ინვენტარიზაციის გარეშე შეიძლება მიწების „პრიხვატიზაციად“ გადაქცეულიყო. ცნობილია, რომ ინგლისში პრივატიზაცია ათეული წლები გრძელდებოდა.
ეს მოგონება მინდა ასე დავამთავრო--ზვიად გამსახურდიას სიყვარული საშობლოსადმი იყო რაღაც ხორცშესხმული, ხელშესახები სიყვარული, რაც სამშობლოსათვის შრომასა და გვემაში გამოიხატა და თუ ვინმე თავს მის მიმდევრად თვლის, ეს, ჩემი აზრით, ნიშნავს ყოველი ღონე იხმარო, იმისათვის, რომ იცხოვრო მისი პრინციპებით, თუ პატივს ვცემთ მას, პირველ რიგში პატივი უნდა ვცეთ მის პრინციპებს და მხოლოდ მისი სახელით მანიპულირება და პირადი ამბიციების წინ წამოწევა, სწორედ მისი უპატივცემულობა იქნება და მისი მიმდევრებისათვის ეს აბსოლუტურად უკადრისი საქციელია. 2007წ.აპრილი
ეროვნულ მოძრაობაში სამეცნიერო ინსტიტუტიდან მოვედი. მინდოდა ჩემი, თუნდაც უმცირესი წვლილი შემეტანა საქართველოს დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში.1989 წლიდან „საქართველოს ინფორმაციის პირველ დამოუკიდებელ სააგენტო „მაცნეში“ დავიწყე მუშაობა ჟურნალისტად. ზვიად გამსახურდიას მანამდე მხოლოდ დისიდენტური ლიტერატურით ვიცნობდი. როგორც ჟურნალისტს, ყოველდღიურად მიხდებოდა ინფორმაციის მოპოვება საქართველოსა და სხვა რესპუბლილების ოპოზიციურ მოძრაობათა შესახებ. თბილისში მიტინგბი, პიკეტები, პარტიათა კონფერენციები და სხვა აქციები ყოველდღიურად იმართებოდა. მეც ჩემი ჟურნალისტური ჩანთითა და დიქტოფონით შეიარაღბული გავიკვლევდი გზას ორატორისაკენ , ჩავრთავდი დიქტოფონს და ვიწერდი. ასე აქციის ბოლომდე. მასალის დასამუშავებლად მხოლოდ ღამეები მრჩებოდა. ერთხელ თვალში უცხო ნაწილაკი ჩამივარდა (ქუჩაში). ექიმთან შუაღამისას წამიყვანეს, უშველებელი ნემსი გამიკეთეს და მხედველობის დაკარგვის შიშით სახლიდან გამოსვლა ამიკრძალეს.
იმავე საღამოს ახვეული თვალით შვილთან ერთად მიტინგზე აღმოვჩნდი. შვილმა მითხრა,რომ ბატონმა ზვიადმა გაოცებული მზერა რამდენჯერმე მოგაპყროო. მე მგონი, იმ დღეს საბოლოოდ დამაფიქსირა თავის მეხსიერებაში. ასე იყო თუ ისე, 1990 წლის მაისში, როდესაც „მრგვალი მაგიდა“ შეიქმნა, ‘“მაცნეს“ ხელმძღვანელმა ვახტანგ ბახტაძემ გადმომცა--: ბატონი ზვიადი "მრგვალი მაგიდის“ პრეს მდივნობას გთავაზობს და შენ რას იტყვიო. თანხმობას რომ მეკითხებოდა, არ გამკვირვებია, რადგანაც ეს დიდი ნდობის გამოცხადებასთან ერთად დიდ პასუხისმგებლობასაც გულისხმობდა და შეიცავდა კითხვას-შევძლებ? იმ ხანად პოლიტიკურ ინფორმაციაზე მუშაობა საკმაოდ რთული იყო. ეროვნული მოძრაობა არ იყო ერთიანი. კომუნისტები თავიანთ პოსტებზე ისხდნენ. ერთი დაუფიქრებელი, ორაზროვანი სიტყვა კრიტიკის ან უთნხმოების ჩამოგდების მიზეზიც შეიძლება გამხდარიყო. ეს ყოველივე გავიაზრე და გადაწყვეტილება მივიღე-უნდა შევძლო. პირველ შეხვედრაზე აფორიაქებუკი მივედი. შემდეგ ველოდი, რომ ჩემ პირველ ინფორმაციას ბატონი ზვიადი გამოქვეყნებამდე წაიკიხავდა. მაგრამ ასე არ მოხდა.ბატონ ზვიადს მოსწავლის მდგომარეობაში არ ჩავუყენებივარ. არ შეუმოწმებია არც პირველად, არც შემდეგში.
შეხვედრა შეხვედრას მოსდევდა, და ‘მრგვალი მაგიდის“ მატიანეც იწერებოდა (ქვეყნდებოდა). ასე რომ ბატონ ზვიადთან მუშაობა პირველად’მრგვალ მაგიდაში“დავიწყე. ‘მრგვალი მაგიდის“ მუშაობის სპეციფიკიდან გამომდინარე, მასთან თითქმის ყოველდღიური საქმიანი ურთუიერთობა მაკავშირებდა. პირველი შთაბეჭდილება, რომელიც, ალბათ, ყოველ ადამიანს მისი გაცნობისას შეექმნებოდა, ეს იყო ნამდვილად ხაზგასასმელი და სამაგალითო აღზრდა, ადამიანებთან ურთიერთობის კულტურა. შისთვის არ არსებობდა ადამიანების ცენზის მიხედვით დაყოფა.ის პატივს სცემდა ადამიანის ღირსებას, პატივს სცემდა ადამიანს. ამასთნ დაკავშირებით ერთი ფაქტი მაგონდება. არჩევნებისათვის მზადების წინა პერიოდში ეწყობოდა ოპოზიციური პარტიებისა და ხელისუფლების წარმომადგენელთა შეხვედრები საარჩევნო კანონის ამა თუ იმ მუხლზე შეთანხმების მისაღწევად. ერთ-ერთი ასეთი შეხვედრიდან ბატონი ზვიადი საშინლად აღელვებული დაბრუმდა და გვიამბო, რომ ხელსუფლების ერთ-ერთმა წარმომადგენელმა (გვარს არ ვასახელებ) კანონზე საქმიანი საუბრისას საკუთარი დედა ისეთ კონტექსტში მოიხსენია, რომ ‘მე შემრცხვა და შეხვედრა ამივატოვეო" სხვისი უღირსი საქციელისაც კი შერცხვა და მასთან ურთიერთობის გაგრძელება ვერ შეძლო იმ მომენტში.ასეთი იყო ბატონი ზვიადი.დავალების მოცემის ფორმასაც კი, თხოვნის სახე ჰქონდა და არა ბრძანების.ერთხელ მიტინგზე ვიყავით. ბატონმა ზვიადმა რაღაც ინფორმაციის მომზადება მთხოვა(რას ეხებოდა კონკრეტულად,არ მახსოვს). ბატონო ზვიად, დღეს სხვა საქმე მაქვს გასაკეთებელი და მაგას ხვალ გავაკეთებ-მეთქი- ვუპასუხე ჩვეულებრივად. როდესაც ის წავიდა, ‘მრგვალი მაგიდის“ ბიჭები მომიბრუნდნენ, როგორ უთხარი უარი, ხომ უხერხული იყოო.მე გულწრფელკდ გეუბნებით არავითარი უხერხულობა არ მიგრძვნია. ვიცოდი, რომ თუ საჭირო იყო დაწყებული საქმის მიტოვება, ამასაც მეტყოდა და ისიც ვიცოდი, რომ როცა მთლიანად ერთ საკითხზე ხარ კონცენტრირებული, არ არის კარგი სხვა საკითხზე ყურადღების გადატანა. მას არ უყვარდა ადამიანის შეზღუდვა მუშაობის დროს, გადამეტებული ჩაკირკიტება. მისთვის მთავარი იყო, თუ რამდენად პასუხისმგებლობით ეკიდებოდა ადამიანი საქმეს და რამდენად მისაღები იყო შედეგი. მასთან მუშაობა ძალიან ადვილი იყო იმ თვალსაზრისით, რომ ყველაფერი ნახევარი სიტყვიდან ესმოდა. იცოდა ადამიანის მოსმენა, თუმცა ეს მოგვიანებით აღმოვჩინე. მანამდე მასთან საუბრისას სულ ისეთი გრძნობა მქონდა, რომ რაღაც სხვაზე ფიქრობდა. მაგრამ საკმარისი იყო დაზუსტების საჭიროება ეგრძნო საუბარში, რომ იმ მეორე საფიქრალიდან ითიშებოდა და მთლიანად საუბრისაკენ გადმოინაცვლებდა მისი ყურადღება. ასეთი რამ ცხოვრებაში არასოდეს შემხვედრია. მას შეეძლო პარალლურად სმენა და ფიქრი სხვა თემაზე. ბატონი ზვიადი ძალიან უბრალო იყო ადამიანებთან ურთეირთობაში და განსაკუთრებულ ყურადღებას არასოდეს მოითხოვდა. იყო შემთხვევები, როდესაც დასვენების დღეს სახლში ვიყავი. თუ სასწრაფო საქმე გამოჩნდებოდა (ყოველგვარი მდივნის გარეშე) მირეკავდა და დავალებას მაძლევდა. პირველმა ასეთმა ზარმა ისე დამაბნია, რომ კი ვიცანი, მაგრამ არ მოველოდი და ვკითხე- ვინ ბრძანდებით მეთქი,ზვიადი ვარ- მითხრა და საქმეზე დაიწყო ლაპარაკი.
განსაკუთრებით დამამახსოვრდა შენიშვნის მიცემის მისეული ფორმა, რომელიც მოფერებას უფრო წააგავდა. ერთხელ ბატომნმა ზვიადმა პრესცენტრის თანამშრომელი ემზარ გოგუაძე გამოიძახა, ის კი სადღაც გაუჩინარდა და მეორე დილამდე არ გამოჩენილა. დილით ბატონი ზვიადი თვითონ მოვიდა პრეს-ცენტრში -„ასე არ შეიძლება, გენაცვალე, სასწრაფო საქმეა გასაკეთებელიო“ და თან წაიყვანა.
ზვიად გამსახურდია ლიდერი იყო, იდეები ყოველთვის მისგან მოდიოდა და შესაბამისად დავალებაც, მაგრამ მე ცოტა შემხვედრია მისი მსგავსი შრომისმოყვარე და პასუხისმგებლობით აღსასე ადამიანი ,თუმცა გარემოცვა, რომელშიც გავიზარდე ამ თვისებით ღარიბი არ ყოფილა. იგი არასოდეს შეღავათებს არ უკეთებდა თავის თავს. „მრგვალი მაგიდის“ შეხვედრები დღეში ხანდახან რადენჯერმე იმართებოდა.ბატონი ზვიადი შეხვედრაზე არასოდეს იგვიანებდა, მაგრამ ერთხელ ესეც მოხდა. ჩვენ ველოდით, გვიკვირდა და ცოტას ვნერვიულობდით კიდევაც. ბოლოს ის გამოჩნდა და ბოდიში მოგვიხადა- გუშინ ღამე თითქმის გავათენე, ინსტიტუტის ნახევარწლიური ანგარიშის წერაში შემომათენდა და ვეღარ ავდექიო (ის ხომ ლიტერატურის ინსტიტუში მუშაობდა). ამ განცხადებამ ‘მრგვალი მაგიდის“ წევრები ძალიან გაამხიარულა და ერთი ჟრიამული ატყდა. “ბატონო ზვიად, თქვენ კიდევ ანგარიშის საწერად გცალიათო?’ წამოიძახა რომელიღაცამ. .1990 წლის ზაფხული იყო. რუსთაველზე ყოველდღე მიტინგები იმართებოდა, რუსთაველი ერთ დიდ მიტინგად იყო ქცეული, რუსთაველი ბობოქრობდა. ამ დროისათვის ‘მრგვალი მაგიდა“ ყველაზე პოპულარულ პოლიტიკურ გაერთიანებად ითვლებოდა. მისი მუშაობის სტრატეგია და ტაქტიკა ძირითადად სპიკერისაგან მოდიოდა და ასეთ სიტუაციაში ჩვენი სპიკერი ლიტერატურის ინსტიტუტის ანგარიშის წერაში ღამეს ათენებდა. ასეთი რამ მე მგონი, მხოლოდ მას შეეძლო, მას არ შეეძლო თავისი გასაკეთებელი სხვისთვის გადაებარებინა,.“ხომ ჩემი გასაკეთებელი იყო და არ ჯობია დროზე გავაკეთოო:“ გვითხრა მშვიდად.
‘მრგვალი მაგიდის“ შეხვედრები, რომლის შესახებაც ინფორაციებს რეგულარულად ვაქვეყნებდი პრესაში, როგორც სხვა წევრებისგანაც ვიცი, ჩვენი ცხოვრების ძალიან საინტერესო და ბედნიერი პერიოდი იყო. ჩვენ მუშაობის დიდი სკოლა გავიარეთ. ყველას ისეთი შეგრძნება გვქონდა, რომ დიდ და საჭირო საქმეს ვემსახურებოდით. ბატონი ზვიადის გვერდით თავს ძლიერებად და დარწმუნებულებად ვგრძნობდით. მომავალს იმედის თვალით შევყურებდით,, ხოლო აზრის თავისუფლად გამოთქმის თვალსაზრისით და გადაწყვეტილების მიღებისას ერთმანეთის აზრის გაზიარების მხრივ, ჩემი აზრით,‘მრგვალ მაგიდას’ მეტოქე არ მოეძებნებოდა. (არც მაშინ და მით უმეტეს ახლა).ბატონი ზვიადი ყოველთვის ყურადღებით ისმენდა სხვა წევრების არგუმენტებს და კამათისა და მსჯელობის შემდეგ თავდაპირველი აზრის შეცვლის პრობლემაც არ ჰქონია, თუმცა უნდა თქვას, რომ ჩვენი სპიკერის ღრმად გააზრებული, დიდ გამოცდილებასა და განათლებაზე დაფუძნებული წინადადებები ძირითადად ყოველთვის მართალი იყო.
მიუხედავად მისი დიდი მოუცლელობისა ზვიად გამსახურდია იმდენად პატივს სცემდა ქართულ ტრადიციებს, რომ არც ჭირის დროს თანაგრძნობის გაზიარებისათვის იშურებდა დროს და შეძლებისდაგვარად არც ქართულ სუფრაზე ამბობდა უარს. ერთი ბანკეტი მსგონდება, რომელიც ერთ მშვენიერ სახლში გაიმართა დამოუკიდებლობის გამოცხადების აღსანიშნავად. .ერთ-ერთ სუფრასთან მე და ‘მაცნეს’ ფოტოკორესპონდენტი გია კაკაბაძე ვისხედით. ჩვენ პირდაპირ კი ერთი ცნობილი ანსაბლის წევრები ისხდნენ. ისინი სიტუაციიდან მთლიანად ამოვარდნილების შთაბეჭდილებას ტოვებდნენ.. ერთ_ერთი მათგანი მე და გიასათვის ცდილობდა რაღაც გაეგებინებინა, ხმაურის გამო ჩვენ არაფერი არ გვესმოდა, თუმცა ის კი ჩანდა, რომ რაღაცით ჩვენი პრეზიდენტი არ მოსწონდა და მას აკრიტიკებდა..
ბატონი ზვიდი თამადა გახლდათ და როდესაც სუფრის სხვა წევრებთან ერთად მანაც მრავალჟამიერი შემოსძახა, ამას ძალიან ლამაზი, პოეზიით გაზავებული სადღეგრძელოები მიაყოლა, შემდე ისევ იმღერა, შემდე მისი სულიერი ძმის მერაბის სადღეგრძელო დალია და.. ამის დამნახავი ჩვენი მომღერლები ლამის გადაგვერივნენ. აი ნამდვილი ქართველი, მაგას ვენაცვალე, ეს რა პრეზიდენტი გვყოლიაო, ლამის გაჰკიოდა ცოტა ხნის წინ უკმაყოფილი ჩვენი მომღერალი და თავადაც მთელი სულითა და გულით უერთდებოდა ქართულ სუფრულ სიმღერებს ამ ახალგაზრდას, მგონი, საქართველოს დამოუკიდებლობა არ გახარებია ისე, (ეს ხუმრობით), როგორც პრეზიდენტის სიმღერა და სადღეგრძელოები გაეხარდა. ქართული სუფრა და მისი ძალაც ეს ყოფილა მეთქი-გავიფიქრე.
მუდამჟამს გრანდიოზულ პრობლემებს შეჭიდებულ ჩვენ პრეზიდენტს ადამინების ყოველდღიური პრობლემები არასოდეს ავიწყდებოდა. სიტყვა „დამავიწყდა“ მისგან არასოდეს გამიგია. ერთხელ ‘მრგვალი მაგიდის ‘ შეხვედრა ჩვეულებრივზე გვიან დამთავრდა. მეტროს უკანასკნელ მატარებელს ძლივს მოვუსწარი. ამის შესახებ შეხვედრის დაწყებამდე მეორე დღეს ბიჭებს ვუამბე. არ ვიცი ვინ გააგებინა, მაგრამ შეხვედრის დამთავრების შემდეგ ბატონმა ზვიადმა გამოაცხადა- ხვალიდან შეხვედები ერთი საათით ადრე დაიწყებაო.
სამშობლოსადმი, ,ქართველი ხალხისადმი, ქართული კულტურისა და სარწმუნოებისადმი სიყვარულით იყო გაცისკროვნებული მთელი მისი ცხოვრება და მოღვაწეობა. დასავლეთის კულტურას ნაზიარები, იგი დაუღალავად თარგმნიდა ევროპულ და ამერიკულ ლიტერატურას, მეგობრობდა სხვადასხვა ეროვნების დისიდეტენტებთან. თხემით ტერფამდე ქართველი იყო, მაგრამ მისთვის ლოზუნგის“საქართელო მხოლოდ ქართველებისათვის“- მიწერა, რა თქმა უნდა სუკ-ის ჭორების გამავრცელებელი განყოფილების უბადრუკი ფანტაზიის ნაყოფია. საქართვერლოში მცხოვრები ეროვნული უმცირესობებისადმი მისი დამოკიდებულება კარგად დადასტურდა ეროვნულ ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე მოქალაქეობის კანონის მიღებით, რომელსაც საქართველოში მცხოვრები არც ერთი ერის ადამიანი არ დაუჩაგრავს.
ბატონი ზვიადი ერთნაირად ზრუნავდა ქვეყნის ყველა სატკივარზე. მისთვის არ არსებობდა პატარა და დიდი სატკივარი. მახსოვს, ერთხელ, აღშფოთებულმა გვაცნობა, რომ ერთ-ერთი გაზეთი (მისი რედაქტორი ახლა ძალიან დაფასებულია) მთელ გვერდს უთმობს პორნოგრაფიულ და ლესბოსურ ფოტოებს (ჩემთან ბოდიში მოიხა და რადგანაც“’მრგალ მაგიდაში“ერთადერთი ქალი ვიყავი). ისედაც პატარა ერი ვართ, ქართველი გოგონები ისედაც მორიდებულები არიან და ხომ შეიძლება ასეთმა ფოტოებმა მათზე ცუდი გავლენა მოახდინოსო. სასწრაფოდ გაიგზავნა გაზეთის რედაქციაში რამდენირე კაცი და ყველაფერი მოლაპარაკებით დამთავრდა, თუ არადა აქცია უნდა გამართულიყო.
ბატონი ზვიადის უზომო თავდადება ქართული საქმისადმი მის გარშემო მყოფ ადამიანებშიც იწვევდა პატრიოტულ აღტკინებას. მ ე ვიცნობ რადიომოყვარულებს, რომლებიც საკუთარი ხარჯჯებით გაემგზავრნენ დასავლეთ საქართველოში მიწისძვრის შედეგად მოწყვეტილ სოფლებთან კავშირის დასამყარებლად. მე ვიცნობ ბევრ ინჟინერს, რომელიც უანგაროდ მუშაობდა რაჭაში დანგრეული სახლების აღდგენაზე და მე ვიცნობ ახალგაზრდა კაცს, რომელმაც მითხრა: მე ვიცოდი რომ ქართელი ვიყავი, მაგრმ მე ამას არ ვგრძნობდი, ეს მხოლოდ ზვიად გამსახურდიამ მაგრძნობინაო.
პოლიტიკა ზვიად გამსახურდიას ცხოვრების არსებითი ნაწილი იყო. ამიტომ ძნელია გამოყო ერთმანეთისაგან ზვიად გამსახურდია -პიროვნება და ზვიად გამსახურდია -პოლიტიკოსი. შემიძლია რამდენიმე მომენტის გახსენება ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკური მოღვაწეობიდან მისი ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ. მთავრობის ერთ-ერთ სხდომაზე საქართველოში საერთაშორისო ტრასების გაყვანის საკითხი იხილებოდა. ბატონმა ზვიადმა თავისი პოზიცია დააფიქსირა- საქართველოში მიწის ყოველი გოჯი ისტორიის საკუთრებაა. აქ არ შეიძლება ხელაღებით მიწის სამუშაოების დაწყება. საავტომობილი ტრასები ეკონომიკურად ნაკლებად სასურველია. სარკინიზო უფრო სუფთაა. საჭიროა ამ საკითხის საფუძვლიანად შესწავლა და გადაწყვეტილების მხოლოდ ამის შემდეგ მიღება. საქართველოს პირველი პრეზიდენტი ჩვენი სამშობლოს ‘"დერეფნობას" რომ არ აკადრებდა მის მოქალაქეებს და "დერეფანში“ ‘ცხოვრების სიკეთეზე არ დაუწყებდა ლაპარაკს, ცხადია.ბატონი ზვიადის პრობლემის გადაწყვეტის წესი იყო პრობლემის მიზეზის გამორკვევა და მასთან ბრძოლა და არა შედეგთან. მახსოვს ერთ-ერთ სესიაზე მისი განცხადება--ქურდობა არ არის ქართული თვისება. მაგრამ ჩვენი კონსტიტუცია ისეთი იყო, რომ თვითონ უწყობდა ხელს ქურდობას. ჩვენ არ დავიჭერთ იმ საქმოსნებს, რომლებმაც ვერ გაუძლეს ცდუნებას და მოიპარეს, მაგრამ დღეს, როდესაც ჩვენი ქვეყანა დამოუკიდებელია, მათ ქვეყანაზე უნდა იზრუნონ. როდესაც ახალი ხელისუფლების ერთ-ერთ წევრს სულმა წასძლია, შესაბაისად დაისაჯა.
სასაცილოა იმაზე ლაპარაკი, თითქოს ზვიად გამსახურდია ქვეყნის იზოლაციას უწყობდა ხელს.
ზვიად გამსახურდიას, თავად მეცნიერს, რასაკვირველია, შესანიშნავად ესმოდა ქართული მეცნიერების როლი საქართელოს განვითარებაში. ამასთან დაკავშირებით ერთი შეხვედრა მაგონდება, რომლის შესახებაც ინფორმაციაც მაქვს გამოქვეყნებული .სახლმწიფო უნივერსიტეტში ნ.მუსხელიშვილის იუბილეს აღნიშნავდნენ. იუბილეზე გერმანელი მათემატიკოსებიც იყვნენ ჩამოსულნი. პრეზიდენტმა ისინი თავისთან სპეციალურად მოიწვია. (ამ შეხვედრაზე მეც ვიყავი). ჩვენი პრეზიდენტი უცხოელ მეცნიერებს სთავაზობდა კვლავ განეგრძოთ სამეცნიერო კავშირები ქართველ მათემატიკოსებთან, გაეფართოვებინათ ეს კაცშირები და ხელისუფლების მხრიდან ყოველგვარ მხარდაჭერას აღუთქვამდა. ასევე მოვიგონებ სერთაშორისო სპორტული შეჯიბრების გამართვას ქალაქ ფოთში. ფოთს ჯერ კიდევ ნიკო ნიკოლაძე თვლიდა „საქართველოს კარიბჭედ“. პრეზიდენტის ასეთი ყურადღება ფოთისადმი სხვას რას მოასწავებს, თუ არა. ევროპასთან კავშირების საჭიროების აღიარებას და სურვილს და, რაც მთავარია, ამ კავშირების დასამყარებლად მოქმედებას.
არსებობს აზრი, რომ პოლიტიკა უზნეო საქმიანობაა.. ვიყავი რა ეროვნული მოძრაობის ყველა მნიშვნელოვანი მოვლენის მონაწილე, შემდეგ ეროვნული ხელისუფლების მოღვაწეობის თვითმხილველი და მონაწილე როგორც ჟურნალისტი, დაბეჯითებით შემიძლია ვთქვა, რომ ზვიად გამსახურდიას პოლიტიკა სწორედაც რომ ზედმიწევნით ზნეობრივი პოლიტიკა იყო და სხვანაირად ვერც იქნებოდა. იგი ხომ ისეთ წმინდა მიზნებს ემსახურებოდა, როგორიც ჩვენი სამშობლოს დამოუკიდებლობა, გაძლიერება და გაბრწყინებაა.ამ ზნეობრიობას, უპირველეს ყოვლისა, თვით მისი პიროვნების მაღალი ზნეობრიობა განსაზღვრავდა, მისი პიროვნული თვისებები და მისი დიდი განსწავლულობა საერთაშორისო სამართლის სფეროში. მთელი მისი მოღვაწეობა სამართლებრივი თვალსაზრისით, უმაღლეს სტნდარტებს შეეფარდება და ეს სპეციალისტების მიერ აღიარებული თეზაა.
რამდენად ზრუნავდა ეროვნული ხელისუფლება ეკონომიკის განვითარებაზე-ეს ცალკე საკითხია. მოვიგონოთ, სულ რამდენ ხანს გაგრძელდა ეროვნული ხელისუფლების მოღვაწეობა, მოვიგონოთ როგორ შეუპოვრად და უკომპრომისოდ იბრძოდა ჩვენი პრეზიდენტი საქართველოს გამოგლეჯისათვის სსრკ-ს შემადგენლობიდან სწორედ იმ საზღვრებში, როგორითაც ის სსრკ-ში შედიოდა და ხომ ტრივიალურია. რომ თუ დღეს საქართველო დე ფაქტო თუ არა, დე იურე მაინც ერთიანი ქვეყანაა და მის მთლიანობას მისი მტრებიც კი ვერ უვლიან გვერდს, ეს მხოლოდ ზვიად გამსახურდიას დამსახურებაა. სწორედ ამ მიზნის მისაღწევად უსწრაფეს ტემპში მუშაობდა ჩვენი პირველი პრეზიდენტი. ის ჩქარობდა, მან იცოდა, რომ უნდა მოესწრო, მან იცოდა რომ რევანში გარდუვალი იყო და შეუძლებელი მოასწრო უმცირეს დროში- ჩატარდა მრავალპარტიული არჩევნები, ჩატარდა საქართველოს დამოუკიდებლობის რეფერენდუმი, გამოცხადდა საქართველოს დამოუკიდებლობა და ჩატარდა პირველი პრეზიდენტის არჩევნები. ქართველმა ხალხმა საქართველოს მრავალეროვანმა მოსახლეობამ ხმა მისცა საქართველოს დამოუკიდებლობას, ხმა მისცა ზვიად გამსახურდიას, რაც შეეხება ეკონომიკას ძალიან ბევრი მომენტი მახსოვს, როგორ განიცდიდა ჩვენი პირველი პრეზიდენტი საქართელოს მოსახლეობის ეკონომიკური მდგომარეობის არც თუ მაღალ დონეს. მე ეკონომიკისადმი მისი მიდგომის დამადასტურებელ სიტყვებს გავიხსენებ,რომლითაც ის 1990 წლის 8 დეკემბერს უზენაესი საბჭოს პრესცენტრში გამართულ ბრიფინგზე გამოვიდა: "ეკონომოკური სიახლეების დანერგვა უცბად შეუძლებელია.. ამისათვის საჭიროა დაიდოს საქართველოსათვის მომგებიანი ხელშეკრულებები, რომლებიც საქართველოს ეკონომიკურად გააძლიერებენ“. დიახ, საქართველოს ინტერესები მისთვის ყოველთვის პირველ ადგილზე იდგა და მისთვის იყო “საქართველო, უპირველეს ყოვლისა“--ვიტყოდი მე.
ზვიად გამსახურდიას მიწების პრივატიზაციის შეჩერაბასაც აბრალებდნენ, მაგრამ ვინც აბრალებდა, იმან შესანიშნავად იცოდა, რომ მიწების პრივატიზაცია ინვენტარიზაციის გარეშე შეიძლება მიწების „პრიხვატიზაციად“ გადაქცეულიყო. ცნობილია, რომ ინგლისში პრივატიზაცია ათეული წლები გრძელდებოდა.
ეს მოგონება მინდა ასე დავამთავრო--ზვიად გამსახურდიას სიყვარული საშობლოსადმი იყო რაღაც ხორცშესხმული, ხელშესახები სიყვარული, რაც სამშობლოსათვის შრომასა და გვემაში გამოიხატა და თუ ვინმე თავს მის მიმდევრად თვლის, ეს, ჩემი აზრით, ნიშნავს ყოველი ღონე იხმარო, იმისათვის, რომ იცხოვრო მისი პრინციპებით, თუ პატივს ვცემთ მას, პირველ რიგში პატივი უნდა ვცეთ მის პრინციპებს და მხოლოდ მისი სახელით მანიპულირება და პირადი ამბიციების წინ წამოწევა, სწორედ მისი უპატივცემულობა იქნება და მისი მიმდევრებისათვის ეს აბსოლუტურად უკადრისი საქციელია. 2007წ.აპრილი
вторник, 22 марта 2011 г.
ძვირფას მკითხველს
ძვირფასო მკითხველო !ძალიან გთხოვთ ნუ დაგეზარებათ კომენტარების გაკეთება
კომენტარის გაკეთების ინსტრუქია გამოქვეყნებულია 2010 წლის აგვისტოს თვეში .
კომენტარის გაკეთების ინსტრუქია გამოქვეყნებულია 2010 წლის აგვისტოს თვეში .
понедельник, 21 марта 2011 г.
საკანონმდებლო ბაზა განათლებისა და მეცნიერების დასანგრევად?!
ინტერვიუ აკადემიკოს ვანო კიღურაძესთან
მიუხედავად იმისა, რომ მეცნიერებათა აკადემიის რეფორმირების კონცეფცია ქართველმა მეცნიერებმა მთავრობაში 2004 წლის დეკემბერში წარადგინეს, მისი განხილვა არ მომხდარა და აკადემიის რეფორმირება მეცნიერების მონაწილეობის გარეშე დაიწყო. მეცნიერების ინიაციტივით პარლამენტის მეცნიერებისა და განათლების კომიტეტის გაფართოებულ სხდომაზე 2005 წლის 2 დეკემბერს( ერთი წლის შემდეგ), როგორც განათლების სამინისტროს, ისე მეცნიერებათა აკადემიის კონცეფციების განხილვა ჩატარდა. (სხდომას მეც ვესწრებოდი). თუმცა,როგორც შემდეგ გამოირკვა, მთავრობას მეცნიერებათა აკადემიის რეფორმირების თავისი პროექტი ამ სხდომამდე დაახლოებით 2 კვირით ადრე ჰქონდა პარლამენტში წარდგენილი.. სხდომაზე ბატონი ნოდარ გროგალაშვილის წინადადებით შეიქმნა საკონსულტაციო საბჭო, მეცნიერებისა და პარლამენტარების მონაწილეობით, და გადაწყდა საბჭოს გარეშე ამ სფეროში არცერთი გადაწყვეტილება არ მიეღოთ. მიუხედავად ამისა საბჭო არცერთხელ არ შეკრებილა და პარლამენტმა კანონპროექტის ‘ „მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და მათი განვითარების შესახებ“ „ კანონში ცვლილებების შეტანის შესახებ განხილვა მეცნიერების გარეშე დაიწყო.. ამას ახლად შექმნილმა საზოგადოებრივმა ორგანიზაციამ „საქრთველოში მეცნიერებისა და განათლების გადარჩენისათვის“ საპროტესტო აქციით უპასუხა.. აქციის შემდე მეცნიერები და პედაგოგები პარლამენტში პროექტის განხილვაში მონაწილეობის მისაღებად მიიწვიეს..ერთობლივ განხილვას გარკვეული დადებითი ცვლილებები მოჰყვა,, მაგრამ ძირეული შემობრუნება არ მომხდარა და პარლამენტმა მესამე მოსმენით მიიღო კანონი, რომლის ძალითაც მეცნიერებათა აკადემიის ინსტიტუტების ერთიანობა იშლება და ისინი იურიდიული სტატუსის მქონე დაწესებულების სახით განათლების( (გაუნათლებლობის. დ. ქ.) სამინისტროს დაქვემ,დებარებაში გადადიან. ამის შემდეგ მეცნიერებმა და პედაგოგებმა საქართველოს პრეზიდენტს მიმართეს თხოვნით,კანონის შეჩერების თაობაზე, რასაც პასუხი არ მოჰყოლია.
საქართველოს მეცნიერებისა და განათლებს დღევანდელი მდგომარეობისა და მომავალი პერსპექტივების შესახებ, გვესაუბრება მათემატიკის ინსტიტუტის დირექტორი, აკადემიკოსი ვანო კიღურაძე.
დალი ქვირია:--ბატონო ვანო, საზოგადოებრივი მოძრაობა „მეცნიერებისა და განათლების გადარჩენისათვის“ შექმნის ფაქტორი მოწმობს, რომ საქართველოს მეცნიერები და პედაგოგები, მათმ ხარდამჭერებზე რომ არაფერივ თქვათ, თვლიან, რომ მეცნიერება და განათლება საქართველოში გადასარჩენია..საიდან მოდის ხიფათი და რამდენად არის ის გამაგრებული საკანონმდებლო ბაზით?
ვანო კიღურაძე:--ხელისუფლრება რომ ქმნის საკანონმდებლო ბაზას საქართველოში მეცნიერებისა და განათლების სისტემის დასანგრევად, ეს ფაქტი საიდუმლოებას არ წარმოადგენს. მის მიერ მიღებულო კანონების მის მიერვე ვოლუნტარისტული ინტერპრეტაცია კი, ცალკე თემაა.ხშირად ხდება, მიიღებენ კანონს, ,რომელსაც ერთი გარკვეული მიმართულება აქვს, მიხვდებიან რა რომ ის ისე სწრაფად არ ანგრევს მეცნიერებასა და განათლებას, როგორც მათ სურთ და იწყება კანონის ინტერპრირებაში სასურველი შესწორებების შეტანა.
დ.ქ.:-- რეფორმირების შემდეგ როგორია დღეს ივ. ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტის სტატუსი?
ვ.კ:—‘უმაღლესი განათლების შესახებ საქართველოს კანონის“ თანახმად ყველა ჩვენი უმაღლესი სახელმწიფო სასწავლებელი , მათ შორის. ივ, ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივსიტეტი, ფაქტობრივად გადაიქცა კერძო სასწავლებლად, რადგან მათ შეუწყდათ ბაზური დაფინანსება.(თავი 13 მუხლი79 )ეს კანონი ისტორიაში ისეთივე ავადსახსენებელ დოკუმენტად დამკვიდრდება, როგორიცაა საქართვრლოს სსრ სახკომსაბჭოს 1930 წლის 7 ივლისის დადგენილება სახელმწიფო უნივერსიტეტის გაუქმების შესახებ. დადგენილება,
დ, ქ.---განათლების კანონის მიხედვით როგორ არის გადაწყვეტილი უნივერსიტეტის დაფინანსების საკითხი და როგოროია ამ აზრით ევროპულ;ი მაგალითი?
აღნიშნული კანონი უმაღლესი განათლების დაფინანსების ძირითად წყაროდ სწავლების საფასურს აღიარებს..ევროკავშირის ქვეყნების სახელმწიფო უნივერსიტეტებში სწავლა ან უფასოა, ან საწავლების საფასური უნივერსიტეტის ბიუჟეტის მხოლოდ 5 პროცენტს შეადგენს, დანარჩენი 95 პროცენტი კი საბაზი დაფინანსებით იფარება.
დ.ქ-რა პერსპექტივებს უქადის ასეთი დაფინანსება თსუ-ს?
ვ.კ.- ჩვენ უნივრსიტეტში სწავლების მეტნაკლებად ასაწყობად საჭიროა მასზე 20-ჯერ მეტი თანხა მაინც,რაც დღეს იქ სახელმწიფო ან კერძო გრანტების სახით შედის
თუ კანონი არ შეიცვალა და სახელმწიფო უნივერსიტეტებსს არ დაუწესდა მუდმივადმზარდი საბაზო დაფინანსება,, ისინი ვერ შესძლებენ ჩვენი ახალგაზრდობისათვის სრულფასოვანი საუნივერსიტეტო განათლების მიცემას, მათ მიერ გაცემული დიპლომები ფასს საბოლოოდ დაკარგავენ და ევროპულ საგანმანათლებლო სივრცეში ინტეგრირება აუხდენელ ოცნებად დაჩება.
დ.ქ.--როგორ არის გადაწყვეტილი სტუდენტთა დაფინანსების საკითხი სწავლების სხვადასხვა საფეხურზე და და რა პარალელების გავლება შეიძლება დასავლურ უნივერსიტეტებთან?
ვ.კ.-კანონის თანახმად სტუდენტებს სტიპენდია არ მიეცემათ., ხოლო სასწავლო სახელმწიფო გრანტი განკუთვნილია საგანმანათლებლო პროგრამის პირველი საფეხურის (ბაკალავრიატი) დასაფინანსებლად. მაშასადამე ნიჭიერი, მაგრამ ხელმოკლე ახალგაზრდობა ბედის ანაბარაა მიტოვებული. მათ ფაქტობრივად ჩაკეტილი აქვთ მაგისტრატურისა და დოქტურანტურის კარები. ასეთი რამ ევროპაში არ ხდება. იქ ყველა სახელმწიფო უნივერსიტეტში სტიპენდიების გაცემის კარგად მოფიქრებული სისტემა მუშაობს და საგანმანათლებლო სისტემის სამივე საფეხურს სახელმწიფო აფინანსებს..მაგალითად, ლიტვა, რომელსაც ჩვენი განათლების სამინისტროს მესვეურები მისაბაძ მაგალითად სახავენ,, და მართლაც მისაბაძია, კერძო უმაღლეს სასწავლებლებშიც კი აფინანსებს დოქტურანტურას
დ.ქ.-რას იტყვით პროფესორ-მასწავლებლების ანაზღაურების საკითხზე?
ვ.კ.-სადავო არ უნდა იყოს, რომ უმაღლეს სასწავლებლებში სასწავლო პროცესის ნორმალური ფუნქციონირების ერთ-ერთი წინა პირობაა პროფესორ მასწავლებელთა ნორმალური შრომითი ანაზღაურების დაწესება.სწორედ ამ საკითხის მოწესრიგებას ისახავდა მიზნად საქრთველოს პარლამენტის მიერ 2003 წლის ივლისში ერთსულოვნად მიღებული კანონი’ „მეცნიერთ სოციალური უზრუნველყოფის გარანტიების შესახებ“,.რომლის მიხედვითაც პროფესორის თანამდებობრივი სარგო 10 მინიმალური ხელფასის ოდენობით იყო განსაზღვრული. კანონის მიღებას აქტიურად დაუჭირა მხარი მაშინდელმა ორმა ოპოზიციურმა პარტიამ, რომელთაც დღეს პარლამენტში უმრავლესობა ჰყავთ.. სამწუხაროდ, სწორედ ამ უმრავლესობამ მეცნიერებს ცინიკურად გაუუქმა სოციალური უზრუნველყოფის გარანტიები და გასული წლის მიწურულში ეს კანონი ძალადაკარგულად გამოაცხადდა.. დღეს საქართველოში მაღალი თანამდებობის პირების ხელფასი 3000 ლარს აღემატება,, პროფესორებს კი ჰპირდებიან, თუ სამსახურში დაგტოვეთ,,ხელფასს 300 ლარამდე გაგიზრდითო..მსგავსი დისპროპორცია ზემოთხსენებული ორი კატეგორიის პირთა ხელფასებს შორის არ არსებობს არცერთ ცივილიზებულ ქვეყანაში.
დ.ქ.-მეცნიერებთა აკადემიის რეფიორმირების ძირითადი მომენტი რაში მდგომარეობს?
„მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და მათი განვითარების შესახებ“ კანონში ცვლილებების შეტანით საქართველოს პარლამენტმა რეალობად აქცია ხელისუფლების აკვიატებული იდეა საქართელოს მეცნიერებათა აკადემიის, როგორც კვლევითი ინსტიტუტების სისტემის დაშლის შესახებ. აკადემიის სისტემიდან გამოყვანილი ინსტიტუტების რეორგანიზაცია განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს დაეკისრა. ასე რომ ,დიდი სამეცნიერო ტრადიციებისა და მაღალი საერთაშორისო რეიტინგის მქონე, სამეცნიერო დაწესებულებების ბედი სამინისტროს არაკომპენტენტურმა ჩინოვნიკებმა უნდა გადაწყვიტონ..
დ.ქ.-ადმინისტრაციული მართვის როგორი სისტემის განხორციელება ხდება უმაღლეს სასწავლებლებში და სამეცნიერო ინსტიტუტებში?
‘‘უმაღლესი განათლების შესახებ“ კანონი და „ მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და მათი განვითარების შესახებ“’კანონში ცვლილებები გარდამავალ პერიოდში რომლის ხანგრძლივობა სათანადოდ,ორი და ერთი წლით განისაზვრება , აუქმებს ყველა სასწავლო და სამეცნიერო დაწესებულების ავტონომიას და მათ ერთპიროვნულ მართვას საქართველოს პრეზიდენტისა და პრემიერ მინისტრის მიერ დანიშნულ რექტორისა და დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელს აკისრებს.ეს სხვა არაფერია, თუ არ ინტელექტუალური მოღვაწეობის ამ უაღრესად ფაქიზ სფეროში პოლიტიკურ კომისართა ინსტიტუტის რეანიმაციის მცდელობა. სწორედ ამ კომისრებს ეკისრებათ დააკომპლექტონ უმაღლესი სასწავლებლების პროფესურა და კვლევითი დსწესებულებების სამეცნიერო კოლექტივები. მსგავსი რამ 21 საუკუნის არცერთ ცივილიზებულ ქვეყანაში არ მომხდარა.
დ.ქ.-ასეთი რეორგანიზაციების შემდეგ რა ბედი ელით საქრთველოს მეცნიერებსა და პედაგოგებს?
ბ.კ.--ძნელი მისახვედრი არ არის, სახელმწიფო უმაღლესი სასწავლებლებისა და კვლევითი დაწესებულებების რეორგნიზაციის მოტივით.ხელისუფლრებას დგეგმილი აქვს უმაღლესი სასწავლებლების პედაგოგთა და მეცნიერთა დიდი ნაწილის სამსახურიდან დათხოვნა. ამ პირთათვის ‘სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“კანონი ითვალისწინებს ფრიად მოკრძალებული სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის დაწესებას და ისიც მხოლოდ ხუთი აკადემიური წლის განმავლობაში. რა ბედი ელის ჩვენ ღვაწლმოსილ პედაგოგებსა და მეცნიერებს ხუთი წლის შემდეგ , როგორც ჩანს, ჩვენ ხელისუფლებას ნაკლებად აინტერესებს, . ყველა დაინტერესებულ პირს მე ვურჩევდი, გაეცნოს ზემოთ ნახსენებ კანონს, , რათა, რათა სრული წარმოდგენა შეექმნას ხელსუფლების დამოკიდებულებაზე მეცნიერებისადმი .
დ..ქ.-თქვენი საუბრიდან ჩანს, რომ ანალოგიური რეფორმები მსოფლიოს არცერთ ქვეყანაში არ ტარდება. რა ხდება ამ აზრით პოსტსაბჭოთა სივრცეში?
ვ.კ.-აშკარაა რომ განათლებისა დ ამეცნიერების სამინისტრო რეფორმების მოტივით მიზანმიმართულად ანგრევს საქართველოს განათლებასა და მეცნიერებას, მაშასადამე ჩვენი ქვეყნის მომავალს. ანალოგიური რეფორმების ჩატარებას რუსეთში აქტიურად აღუდგნენ რუსი მეცნიერები. მათ საჯაროდ განაცხდეს, რომ „მსგავსი რეფორმა თავისი შედეგებით დიდ სამამულო ომსა და 30-იანი წლების ტერორზე უფრო საშინელი იქნება.,რადგანაც ქვეყანას საბოლოოდ გამოათაყვანებსო’“ ჩვენი რუსი კოლეგების აზრი ხელისუფლებამ არსებითად გაითვალისწინა . რაც შეეხება ქართულ საზოგადოებას , ყოველივე ,რაზეც მე ვსაუბრობდი,, არ არის მხოლოდ მეცნიერებისა და უმაღლესი და საშულო სკოლების მასწავლებელთა ტკივილი. ეს არის ტკივილი ჩვენი საზოგადოებისა. საქმე ეხება საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მომავალს და მაშასადამე საქარველოს მომავალს. სანამ გვიან,არ არის, საქართველოს ხელისუფლებამაც უნდა გაითვალისწინოს ეს.
დალი ქვირია „საქართველოს რესპუბლიკა 08 02 06 წ.
მიუხედავად იმისა, რომ მეცნიერებათა აკადემიის რეფორმირების კონცეფცია ქართველმა მეცნიერებმა მთავრობაში 2004 წლის დეკემბერში წარადგინეს, მისი განხილვა არ მომხდარა და აკადემიის რეფორმირება მეცნიერების მონაწილეობის გარეშე დაიწყო. მეცნიერების ინიაციტივით პარლამენტის მეცნიერებისა და განათლების კომიტეტის გაფართოებულ სხდომაზე 2005 წლის 2 დეკემბერს( ერთი წლის შემდეგ), როგორც განათლების სამინისტროს, ისე მეცნიერებათა აკადემიის კონცეფციების განხილვა ჩატარდა. (სხდომას მეც ვესწრებოდი). თუმცა,როგორც შემდეგ გამოირკვა, მთავრობას მეცნიერებათა აკადემიის რეფორმირების თავისი პროექტი ამ სხდომამდე დაახლოებით 2 კვირით ადრე ჰქონდა პარლამენტში წარდგენილი.. სხდომაზე ბატონი ნოდარ გროგალაშვილის წინადადებით შეიქმნა საკონსულტაციო საბჭო, მეცნიერებისა და პარლამენტარების მონაწილეობით, და გადაწყდა საბჭოს გარეშე ამ სფეროში არცერთი გადაწყვეტილება არ მიეღოთ. მიუხედავად ამისა საბჭო არცერთხელ არ შეკრებილა და პარლამენტმა კანონპროექტის ‘ „მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და მათი განვითარების შესახებ“ „ კანონში ცვლილებების შეტანის შესახებ განხილვა მეცნიერების გარეშე დაიწყო.. ამას ახლად შექმნილმა საზოგადოებრივმა ორგანიზაციამ „საქრთველოში მეცნიერებისა და განათლების გადარჩენისათვის“ საპროტესტო აქციით უპასუხა.. აქციის შემდე მეცნიერები და პედაგოგები პარლამენტში პროექტის განხილვაში მონაწილეობის მისაღებად მიიწვიეს..ერთობლივ განხილვას გარკვეული დადებითი ცვლილებები მოჰყვა,, მაგრამ ძირეული შემობრუნება არ მომხდარა და პარლამენტმა მესამე მოსმენით მიიღო კანონი, რომლის ძალითაც მეცნიერებათა აკადემიის ინსტიტუტების ერთიანობა იშლება და ისინი იურიდიული სტატუსის მქონე დაწესებულების სახით განათლების( (გაუნათლებლობის. დ. ქ.) სამინისტროს დაქვემ,დებარებაში გადადიან. ამის შემდეგ მეცნიერებმა და პედაგოგებმა საქართველოს პრეზიდენტს მიმართეს თხოვნით,კანონის შეჩერების თაობაზე, რასაც პასუხი არ მოჰყოლია.
საქართველოს მეცნიერებისა და განათლებს დღევანდელი მდგომარეობისა და მომავალი პერსპექტივების შესახებ, გვესაუბრება მათემატიკის ინსტიტუტის დირექტორი, აკადემიკოსი ვანო კიღურაძე.
დალი ქვირია:--ბატონო ვანო, საზოგადოებრივი მოძრაობა „მეცნიერებისა და განათლების გადარჩენისათვის“ შექმნის ფაქტორი მოწმობს, რომ საქართველოს მეცნიერები და პედაგოგები, მათმ ხარდამჭერებზე რომ არაფერივ თქვათ, თვლიან, რომ მეცნიერება და განათლება საქართველოში გადასარჩენია..საიდან მოდის ხიფათი და რამდენად არის ის გამაგრებული საკანონმდებლო ბაზით?
ვანო კიღურაძე:--ხელისუფლრება რომ ქმნის საკანონმდებლო ბაზას საქართველოში მეცნიერებისა და განათლების სისტემის დასანგრევად, ეს ფაქტი საიდუმლოებას არ წარმოადგენს. მის მიერ მიღებულო კანონების მის მიერვე ვოლუნტარისტული ინტერპრეტაცია კი, ცალკე თემაა.ხშირად ხდება, მიიღებენ კანონს, ,რომელსაც ერთი გარკვეული მიმართულება აქვს, მიხვდებიან რა რომ ის ისე სწრაფად არ ანგრევს მეცნიერებასა და განათლებას, როგორც მათ სურთ და იწყება კანონის ინტერპრირებაში სასურველი შესწორებების შეტანა.
დ.ქ.:-- რეფორმირების შემდეგ როგორია დღეს ივ. ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტის სტატუსი?
ვ.კ:—‘უმაღლესი განათლების შესახებ საქართველოს კანონის“ თანახმად ყველა ჩვენი უმაღლესი სახელმწიფო სასწავლებელი , მათ შორის. ივ, ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივსიტეტი, ფაქტობრივად გადაიქცა კერძო სასწავლებლად, რადგან მათ შეუწყდათ ბაზური დაფინანსება.(თავი 13 მუხლი79 )ეს კანონი ისტორიაში ისეთივე ავადსახსენებელ დოკუმენტად დამკვიდრდება, როგორიცაა საქართვრლოს სსრ სახკომსაბჭოს 1930 წლის 7 ივლისის დადგენილება სახელმწიფო უნივერსიტეტის გაუქმების შესახებ. დადგენილება,
დ, ქ.---განათლების კანონის მიხედვით როგორ არის გადაწყვეტილი უნივერსიტეტის დაფინანსების საკითხი და როგოროია ამ აზრით ევროპულ;ი მაგალითი?
აღნიშნული კანონი უმაღლესი განათლების დაფინანსების ძირითად წყაროდ სწავლების საფასურს აღიარებს..ევროკავშირის ქვეყნების სახელმწიფო უნივერსიტეტებში სწავლა ან უფასოა, ან საწავლების საფასური უნივერსიტეტის ბიუჟეტის მხოლოდ 5 პროცენტს შეადგენს, დანარჩენი 95 პროცენტი კი საბაზი დაფინანსებით იფარება.
დ.ქ-რა პერსპექტივებს უქადის ასეთი დაფინანსება თსუ-ს?
ვ.კ.- ჩვენ უნივრსიტეტში სწავლების მეტნაკლებად ასაწყობად საჭიროა მასზე 20-ჯერ მეტი თანხა მაინც,რაც დღეს იქ სახელმწიფო ან კერძო გრანტების სახით შედის
თუ კანონი არ შეიცვალა და სახელმწიფო უნივერსიტეტებსს არ დაუწესდა მუდმივადმზარდი საბაზო დაფინანსება,, ისინი ვერ შესძლებენ ჩვენი ახალგაზრდობისათვის სრულფასოვანი საუნივერსიტეტო განათლების მიცემას, მათ მიერ გაცემული დიპლომები ფასს საბოლოოდ დაკარგავენ და ევროპულ საგანმანათლებლო სივრცეში ინტეგრირება აუხდენელ ოცნებად დაჩება.
დ.ქ.--როგორ არის გადაწყვეტილი სტუდენტთა დაფინანსების საკითხი სწავლების სხვადასხვა საფეხურზე და და რა პარალელების გავლება შეიძლება დასავლურ უნივერსიტეტებთან?
ვ.კ.-კანონის თანახმად სტუდენტებს სტიპენდია არ მიეცემათ., ხოლო სასწავლო სახელმწიფო გრანტი განკუთვნილია საგანმანათლებლო პროგრამის პირველი საფეხურის (ბაკალავრიატი) დასაფინანსებლად. მაშასადამე ნიჭიერი, მაგრამ ხელმოკლე ახალგაზრდობა ბედის ანაბარაა მიტოვებული. მათ ფაქტობრივად ჩაკეტილი აქვთ მაგისტრატურისა და დოქტურანტურის კარები. ასეთი რამ ევროპაში არ ხდება. იქ ყველა სახელმწიფო უნივერსიტეტში სტიპენდიების გაცემის კარგად მოფიქრებული სისტემა მუშაობს და საგანმანათლებლო სისტემის სამივე საფეხურს სახელმწიფო აფინანსებს..მაგალითად, ლიტვა, რომელსაც ჩვენი განათლების სამინისტროს მესვეურები მისაბაძ მაგალითად სახავენ,, და მართლაც მისაბაძია, კერძო უმაღლეს სასწავლებლებშიც კი აფინანსებს დოქტურანტურას
დ.ქ.-რას იტყვით პროფესორ-მასწავლებლების ანაზღაურების საკითხზე?
ვ.კ.-სადავო არ უნდა იყოს, რომ უმაღლეს სასწავლებლებში სასწავლო პროცესის ნორმალური ფუნქციონირების ერთ-ერთი წინა პირობაა პროფესორ მასწავლებელთა ნორმალური შრომითი ანაზღაურების დაწესება.სწორედ ამ საკითხის მოწესრიგებას ისახავდა მიზნად საქრთველოს პარლამენტის მიერ 2003 წლის ივლისში ერთსულოვნად მიღებული კანონი’ „მეცნიერთ სოციალური უზრუნველყოფის გარანტიების შესახებ“,.რომლის მიხედვითაც პროფესორის თანამდებობრივი სარგო 10 მინიმალური ხელფასის ოდენობით იყო განსაზღვრული. კანონის მიღებას აქტიურად დაუჭირა მხარი მაშინდელმა ორმა ოპოზიციურმა პარტიამ, რომელთაც დღეს პარლამენტში უმრავლესობა ჰყავთ.. სამწუხაროდ, სწორედ ამ უმრავლესობამ მეცნიერებს ცინიკურად გაუუქმა სოციალური უზრუნველყოფის გარანტიები და გასული წლის მიწურულში ეს კანონი ძალადაკარგულად გამოაცხადდა.. დღეს საქართველოში მაღალი თანამდებობის პირების ხელფასი 3000 ლარს აღემატება,, პროფესორებს კი ჰპირდებიან, თუ სამსახურში დაგტოვეთ,,ხელფასს 300 ლარამდე გაგიზრდითო..მსგავსი დისპროპორცია ზემოთხსენებული ორი კატეგორიის პირთა ხელფასებს შორის არ არსებობს არცერთ ცივილიზებულ ქვეყანაში.
დ.ქ.-მეცნიერებთა აკადემიის რეფიორმირების ძირითადი მომენტი რაში მდგომარეობს?
„მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და მათი განვითარების შესახებ“ კანონში ცვლილებების შეტანით საქართველოს პარლამენტმა რეალობად აქცია ხელისუფლების აკვიატებული იდეა საქართელოს მეცნიერებათა აკადემიის, როგორც კვლევითი ინსტიტუტების სისტემის დაშლის შესახებ. აკადემიის სისტემიდან გამოყვანილი ინსტიტუტების რეორგანიზაცია განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს დაეკისრა. ასე რომ ,დიდი სამეცნიერო ტრადიციებისა და მაღალი საერთაშორისო რეიტინგის მქონე, სამეცნიერო დაწესებულებების ბედი სამინისტროს არაკომპენტენტურმა ჩინოვნიკებმა უნდა გადაწყვიტონ..
დ.ქ.-ადმინისტრაციული მართვის როგორი სისტემის განხორციელება ხდება უმაღლეს სასწავლებლებში და სამეცნიერო ინსტიტუტებში?
‘‘უმაღლესი განათლების შესახებ“ კანონი და „ მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და მათი განვითარების შესახებ“’კანონში ცვლილებები გარდამავალ პერიოდში რომლის ხანგრძლივობა სათანადოდ,ორი და ერთი წლით განისაზვრება , აუქმებს ყველა სასწავლო და სამეცნიერო დაწესებულების ავტონომიას და მათ ერთპიროვნულ მართვას საქართველოს პრეზიდენტისა და პრემიერ მინისტრის მიერ დანიშნულ რექტორისა და დირექტორის მოვალეობის შემსრულებელს აკისრებს.ეს სხვა არაფერია, თუ არ ინტელექტუალური მოღვაწეობის ამ უაღრესად ფაქიზ სფეროში პოლიტიკურ კომისართა ინსტიტუტის რეანიმაციის მცდელობა. სწორედ ამ კომისრებს ეკისრებათ დააკომპლექტონ უმაღლესი სასწავლებლების პროფესურა და კვლევითი დსწესებულებების სამეცნიერო კოლექტივები. მსგავსი რამ 21 საუკუნის არცერთ ცივილიზებულ ქვეყანაში არ მომხდარა.
დ.ქ.-ასეთი რეორგანიზაციების შემდეგ რა ბედი ელით საქრთველოს მეცნიერებსა და პედაგოგებს?
ბ.კ.--ძნელი მისახვედრი არ არის, სახელმწიფო უმაღლესი სასწავლებლებისა და კვლევითი დაწესებულებების რეორგნიზაციის მოტივით.ხელისუფლრებას დგეგმილი აქვს უმაღლესი სასწავლებლების პედაგოგთა და მეცნიერთა დიდი ნაწილის სამსახურიდან დათხოვნა. ამ პირთათვის ‘სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“კანონი ითვალისწინებს ფრიად მოკრძალებული სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის დაწესებას და ისიც მხოლოდ ხუთი აკადემიური წლის განმავლობაში. რა ბედი ელის ჩვენ ღვაწლმოსილ პედაგოგებსა და მეცნიერებს ხუთი წლის შემდეგ , როგორც ჩანს, ჩვენ ხელისუფლებას ნაკლებად აინტერესებს, . ყველა დაინტერესებულ პირს მე ვურჩევდი, გაეცნოს ზემოთ ნახსენებ კანონს, , რათა, რათა სრული წარმოდგენა შეექმნას ხელსუფლების დამოკიდებულებაზე მეცნიერებისადმი .
დ..ქ.-თქვენი საუბრიდან ჩანს, რომ ანალოგიური რეფორმები მსოფლიოს არცერთ ქვეყანაში არ ტარდება. რა ხდება ამ აზრით პოსტსაბჭოთა სივრცეში?
ვ.კ.-აშკარაა რომ განათლებისა დ ამეცნიერების სამინისტრო რეფორმების მოტივით მიზანმიმართულად ანგრევს საქართველოს განათლებასა და მეცნიერებას, მაშასადამე ჩვენი ქვეყნის მომავალს. ანალოგიური რეფორმების ჩატარებას რუსეთში აქტიურად აღუდგნენ რუსი მეცნიერები. მათ საჯაროდ განაცხდეს, რომ „მსგავსი რეფორმა თავისი შედეგებით დიდ სამამულო ომსა და 30-იანი წლების ტერორზე უფრო საშინელი იქნება.,რადგანაც ქვეყანას საბოლოოდ გამოათაყვანებსო’“ ჩვენი რუსი კოლეგების აზრი ხელისუფლებამ არსებითად გაითვალისწინა . რაც შეეხება ქართულ საზოგადოებას , ყოველივე ,რაზეც მე ვსაუბრობდი,, არ არის მხოლოდ მეცნიერებისა და უმაღლესი და საშულო სკოლების მასწავლებელთა ტკივილი. ეს არის ტკივილი ჩვენი საზოგადოებისა. საქმე ეხება საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მომავალს და მაშასადამე საქარველოს მომავალს. სანამ გვიან,არ არის, საქართველოს ხელისუფლებამაც უნდა გაითვალისწინოს ეს.
დალი ქვირია „საქართველოს რესპუბლიკა 08 02 06 წ.
воскресенье, 20 марта 2011 г.
ამონარიდები ზვიად გამსახურდიას მიმართვიდან
მიმართვა რუსეთის რესპუბლიკის სახალხო დეპუტატთა მესამე საგანგებო ყრილობას
ამონარდები
მოვლენებში, რომლებიც 1990 -91 წლებში გაიშალა ქართველი ხალხის ისტორიულ სამშობლოში-შიდა ქართლში, რომელიც ბოლშევიკებმა 1922 წელს ეგრეთ წოდებულ სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ ოლქად გადააქციეს მორალისა და სამართლის ყველა ნორმის დარღვევით, ბრალი მიუძღვით ოს ექსტერემისტებს, რომლებსაც მორალურადაც და მატერიალურადაც, უახლეს სახეობათა იარაღის ჩათვლით, მხარს უჭერენ რეაქციული ძალები, სულ უფრო რომ მომძვლავრდნენ საკავშირო მთავრობაში.
ეგრეთ წოდებული სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი წითელი არმიის აშკარა შეიარაღებული ინტრვენციის, საქრთველოს ოკუპაციისა და და ფაქტობრივი ანექსიის
შედეგია., რკპ(ბ) და რუსეთის სფსრ მთავღობამ რომ განახორციელეს და ამით უხეშად დაარღვიეს რუსეთის სფსრ-სა და ასაქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას შორის 1920 წლის 7 მაისს დადებული ხელშეკრულება. რკპ(ბ)-მ არაერთგზის გამოიყენა შიდა ქართლის ოსი მოსახლეობა 1918-20 წლებში საქართველოს რესპუბლიკის კანონიერად არჩეული მთავრობის წინააღმდეგ საბრძოლველად, რესპუბლიკისა, რომელმაც მოიშორა რუსეთის იმპერიის უღელი და დაადგა ნამდვილი დემოკრატიული განვითარების გზას,. უკუაგდო პროლეტარიატის დიქტატურის იდეა. ამრიგად 1920-იან წლებში რკპ(ბ)-ის მიერ ჩადებული ნაღმი ჩვენ დრეებში ამუშადა.
ზვიად გამხახურდია 1991 წლის 2 აპრილი
ამონარდები
მოვლენებში, რომლებიც 1990 -91 წლებში გაიშალა ქართველი ხალხის ისტორიულ სამშობლოში-შიდა ქართლში, რომელიც ბოლშევიკებმა 1922 წელს ეგრეთ წოდებულ სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ ოლქად გადააქციეს მორალისა და სამართლის ყველა ნორმის დარღვევით, ბრალი მიუძღვით ოს ექსტერემისტებს, რომლებსაც მორალურადაც და მატერიალურადაც, უახლეს სახეობათა იარაღის ჩათვლით, მხარს უჭერენ რეაქციული ძალები, სულ უფრო რომ მომძვლავრდნენ საკავშირო მთავრობაში.
ეგრეთ წოდებული სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი წითელი არმიის აშკარა შეიარაღებული ინტრვენციის, საქრთველოს ოკუპაციისა და და ფაქტობრივი ანექსიის
შედეგია., რკპ(ბ) და რუსეთის სფსრ მთავღობამ რომ განახორციელეს და ამით უხეშად დაარღვიეს რუსეთის სფსრ-სა და ასაქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას შორის 1920 წლის 7 მაისს დადებული ხელშეკრულება. რკპ(ბ)-მ არაერთგზის გამოიყენა შიდა ქართლის ოსი მოსახლეობა 1918-20 წლებში საქართველოს რესპუბლიკის კანონიერად არჩეული მთავრობის წინააღმდეგ საბრძოლველად, რესპუბლიკისა, რომელმაც მოიშორა რუსეთის იმპერიის უღელი და დაადგა ნამდვილი დემოკრატიული განვითარების გზას,. უკუაგდო პროლეტარიატის დიქტატურის იდეა. ამრიგად 1920-იან წლებში რკპ(ბ)-ის მიერ ჩადებული ნაღმი ჩვენ დრეებში ამუშადა.
ზვიად გამხახურდია 1991 წლის 2 აპრილი
четверг, 3 марта 2011 г.
დალი ქვირია -----როგორ არის მოწყობილი ევროპის ქვეყნების მეცნიერებათა აკადემიები
ვანო კიღურაძე: „ როგორც ჩანს ყველა რევოლუცია ემტერება მეცნიერებას“ „
განათლების სამინისტროს მიერ დაწყებული მეცნიერებათა აკადემიის რეფორმა აკადემიიდან სამეცნიერო ინსტიტუტების გამოსვლას, ანუ მათთვის საბიუჯეტო დაფინანსების მოხსანას გულისხმობს. სამინისტროს ხელმძღვანელობამ ტელევიზიით არაერთხელ გვაუწყა--ჩვენ ვქმნით კლასიკურ ევროპულ აკადემიასო.
მეცნიერებათა აკადემიის მართვის სისტემების ინსტიტუტში მეცნიერ მუშაკად თითქმის 30 წელიწადი ვმუშაობდი, ამდენად, ეს სისტემა ჩემთვის უცხო არ არის და, რასაკვირველია, იმის შემყურე, თუ რა ცვლილებების გატარებას აპირებს საქართველოს განათლების სამინისტრო., მისი ასეთი განცხადება ჩემში ეჭვს იწვევს.
რას ნიშნავს კლასიკური ევროპული აკადემია--ამ კითხვით მათემატიკის ინსტიტუტის დირექტორს, აკადემიკოს ვანო კიღურაძეს მივმართე. ბატონი ვანო სულ ცოტა ხანია,რაც ამერიკიდან ჩამოვიდა, სადაც მოხსენების წასაკითხად იყო მიწვეული. შემდეგ კი ორი თვის განმავლობაში ამერიკელ მეცნიერებთან ერთად ერთობლივ სამეცნიერო კვლევებს აწარმოებდა. ვანო კიღურაძე მოფლიოს მრავალი სამეცნიერო ჟურნალის საერთაშორისო რედკოლეგიებისა და უცხოური აკადემიების სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტების საერთაშორისო საატესტაციო კომისიების წევრია. (არა მგონია ლომაიამ და ძმათა მისმა, უკეთ იცოდნენ, რას ნიშნავს კლასიკური ევროპული აკადემია.. დ. ქ.)
დალი ქვირია: -- როგორია მეცნიერებათა აკადემიების მოწყობა წამყვან ევროპულ ქვეყნებში?
ვანო კიღურეძე: ---მაგალითად, საფრანგეთში ცალკე არსემბობს სამეცნიერო -კვლევითი ნსტიტუტების ერთობლიობა--ფუნდამენტურ მეცნიერებათა ეროვნული ცენტრი. ის სამინისტროს არ ემორჩილება და პირდაპირ ხელისუფლებაზე გადის. ცენტრი დემოკრატიული პრინციპებით იმართება. აკადემია ცალკე არსებობს და მას საფრანგეთის ინსტიტუტი ჰქვია. ის ხუთ აკადემიას მოიცავს. ესენია: საფრანგეთის აკადემია, მეცნიერებათა, წარწერებისა და კაზმური მწერლობის, ნატიფ ხელოვნებათა და მორლურ და სოციალურ მეცნიერებათა აკადემიები. მათში აკადემიის წევრები და წევრ-- კორესპონდენტები არიან გაერთიანებულნი. ისინი ანაზღაურებას არ იღებენ, მაგრამ კადემიის წევრობა იმდენად პრესტიჟულია, რომ მათ ქვეყნის ნებისმიერი პრესტიჟული უნივერსიტეტისა თუ სამეცნიერო ცენტრის მაღალი პოზიცია შეუძლიათ დაიკავონ.. ეს პოზიციები კი მაღალანაზრაურებადია. საფრანგეთის აკადემიის, რომელსაც უკვდავთა აკადემიასაც უწოდებენ, მიზანია ფრანგული ენის ლექსიკონების გამოცემა. აკადემიის წევრობა ძალიან უნდოდა ბალზაკს, მაგრამ ის რატომღაც არ აირჩიეს,რაზეც ის ძალიან გულდაწყვეტილი იყო. აკადემიის წევრად ჰიუგო აირჩიეს. მისი გარდაცვალების შემდეგ კი ანატოლ ფრანსი. საფრნგეთის რევოლუციის შემდეგ, 1793 წელს ყველა ეს აკადემია კონვენტმა გააუქმა.ორი წლის შემდეგ კი დირექტორიამ ისინი აღადინა. როგორც ჩანს ყველა რევოლუცია ემტერება მეცნიერებას.
საფრანგეთის ფუნდამეტურ მეცნიერებათა ეროვნულ ცენტრს სახელმწიფო აფინანსებს, მას ეს 2 მილიარდ ევროზე მეტი უჯდება. ეს ციფრი საქართველოს ბიუჯეტზე მეტია .
გერმანიაში კვლევითი სამეცნიერო ინსტიტუტები გაერთიანებულნი არიან მაქს პლანკის საზოგადოებაში. გარდა ამისა, არსებობს ჰუმბოლტის საზოგადოება თავისი ინსტიტუტებით. მათ სახელმწიფო აფინანსებს და ორივეს დაფინანსება 2 მილიარდი ევროს ფარგლებშია.
დ.ქ.: ჩვენთვის განსაკუთრებით საინტერესო აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების აკადემიების მოწყობაა.
ვ. კ.:--იქ მეორე მსოფლიო ომამდე აკადემიები არ არსებობდა და მას შემდეგ შეიქმნა, რაც ისინი სახალხო-დემოკრატიულ ქვეყნებად ჩამოყალიბდნენ. მათ გარკვეულწილად ისარგებლეს აკადემიის საბჭოთა მოდელით, თუმცა საბჭოთა მოდელი სულაც არ არის შექმნილი კომუნისტების მიერ. ის კაიზერ ვილჰელმის საზოგადოების მოდელისაგან, ანუ გერმანული მოდელისაგან არის გადმოღებული.
სსრკ-ს უღლისაგან გათავისუფლების შემდეგ უნგრეთში, ჩეხეთში პოლონეთში, რუმინეთში, ბულგარეთში დაისვა აკადემიების შექმნის საკითხი. ამ ქვეყნებმა ჩათვალეს, რომ აკადემია ეროვნული მონაპოვარია და მისი დანგრევა ფასდაუდებელ ზარალს მიაყენებს ქვეყანას. აკადემიის ინსტიტუტებში ჩატარდა ატესტაციები. ჩეხეთის მეცნიერებათა აკადემიის მათემატიკის ინსტიტუტის საერთაშორისო საატესტაციო კომისიის წევრად მეც მიმიწვიეს. ამ ქვეყნევში აკადემიებისათვის სახელიც კი არ შეუცვლიათ, რადგანაც ყველა დაწესებულება, როგორც წესი, უფრთხილდება თავის საფირმო ნიშანს, რომლითაც მას საერთაშორისო სამეცნიერო საზოგადოება იცნობს. დასახელებული ქვეყნებიდან, როგორც ვიცით, უნგრეთი, ჩეხეთი, და პოლონეთი ევროკვშირის წევრები არიან.
დ.ქ.:--კონკრეტულად როგორი სტრუქტურა აქვს მეცნიერებათა აკადემიას, თუნდაც, უნგრეთში?
ვ. კ.:--უნრეთის მეცნიერებათა აკადემიის მართვის უმაღლესი ორგანო ასამბლეაა. ასამბლეის ნახევარს წარმოადგენენ აკადემიკოსები, ნახევარს კი სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტებიდან არჩეული მეცნიერები. ასამბლეა აკადემიის პრეზიდენტს ირჩევს. აკადემია სახელმწიფოს პრინციპზეა აგებული. მისი წევრთა კორპუსი სენატის უფლებებით სარგებლობს, როგორც, მაგალითად, ინგლისის ლორდთა პალატა. წევრები სიცოცხლის ბოლომდე ინარჩუნებენ ამ ადგილს. მართვა ძალიან გამჭვირვალე და დემოკრატიულია. აკადემიკოსს ჯერ სამეცნიერო ინსტიტუტი ასახელებს, შემდეგ მისი სპეციალობის შესაბამისი აკადემიის განყოფილება ირჩევს და ბოლოს ასამბლეა ამტკიცებს.
დ.ქ.:--ყველა ამ ქვეყანაში აკადემიის სტრუქტურა ერთნაირია?
ვ.კ.:--გასხვავებულია ჩეხეთში, სადაც არ არსებობს აკადემიკოსთა კორპუსი. სხვა მხრივ ,მართვა ისეთივეა, როგორიც უნგრეთში.
დ.ქ.:--ჩეხეთის აკადემიის ასეთი თავისებურება რითი აიხსნება?
ვ.კ.:--ჩეხეთის მეცნიერებმა ჩათვალეს, რომ აკადემიის ხელმძღვანელობამ 1968 წლის ამბეში მათთვის მიუღებელი როლი ითამაშა. ამასთან დაკავშირებით უარი თქვეს აკადემიკოსთა კორპუსზე.
დ.ქ.:--როგორია დაფინანსების საკითხი ამ ქვეყნების აკადემიებში?
ვ. კ.:--დაფინანსება არის სახელმწიფო და ამაზე ლაპარაკიც არ არის. იქ არ ხდება რაღაცის დანგრევა მხოლოდ იმიტომ, რომ საბჭოთა პერიოდში აშენდა. იარლიყის მიკერება სისუსტისა და არგუმენტაციის უქონლობის ნიშანია. საბჭოთა წნეხისაგან, თუ ყველა იმ უბედურებისაგან , რაც ამ სისტემას ახასიათებდა, არც ადამიანი იყო თავისუფალი, და არც დაწესებულება. მაგრამ რაც უკვე მიღწეულია დიდი შრომით, იმას ვერ დავანგრევინებთ მხოლოდ იმიტომ, რომ ვიღაცას არ მოსწონს, ან იმიტომ, რომ ვიღაცას სიბნელე და გაუნათლებლობა უფრო აწყობს.
აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებთან დაკავშირებით განსაკუთრებით მინდა ხაზი გავუსვა იმას, რომ უნგრეთს, პოლონეთსა და ჩეხეთს საბჭოთა ფენომენის სიძულვილს ჩვენ ვერ ვასწავლით. ჩვენ 80-იანი წლების ბოლომდე ისეთი ძალითა და მასშტაბით არ გამოგვიხატავს ეს სიძულვილი., როგორც ეს 1956 წელს უნგრეთმა და 1968 წელს ჩეხეთმა გამოხატა და როგორც ამას მუდმივად გამოხატავდა პოლონეთი. ასე რომ, თუ ევროპულ აკადემიას ვაშენებთ, (რის შესახებაც, სამინისტროს ხელმძღვანელობამ ტელევიზით არაერთხელ გავაუწყა--ჩვენ ვქმნით კლასიკურ ევროპულ აკადემიასო. დ. ქ. ) ამ მაგალითებიდან რომელიმე რატომ არ არის გათვალისწინებული?
გაზეთი“ ‘რეზონანსი“ 16 ნოემბერი 2005 წელი
ეს მასალა რეფორმების დასაწყისშია გაკეთებული და შესაბამისად გამოხატავს ქართველი აკადემიკოსის აზრს იმის თაობაზე, რომ ქართული საზოგადოება არ დაუშვებს ქართული განათლებისა და მეცნიერების დანგრევას.
განათლების სამინისტროს მიერ დაწყებული მეცნიერებათა აკადემიის რეფორმა აკადემიიდან სამეცნიერო ინსტიტუტების გამოსვლას, ანუ მათთვის საბიუჯეტო დაფინანსების მოხსანას გულისხმობს. სამინისტროს ხელმძღვანელობამ ტელევიზიით არაერთხელ გვაუწყა--ჩვენ ვქმნით კლასიკურ ევროპულ აკადემიასო.
მეცნიერებათა აკადემიის მართვის სისტემების ინსტიტუტში მეცნიერ მუშაკად თითქმის 30 წელიწადი ვმუშაობდი, ამდენად, ეს სისტემა ჩემთვის უცხო არ არის და, რასაკვირველია, იმის შემყურე, თუ რა ცვლილებების გატარებას აპირებს საქართველოს განათლების სამინისტრო., მისი ასეთი განცხადება ჩემში ეჭვს იწვევს.
რას ნიშნავს კლასიკური ევროპული აკადემია--ამ კითხვით მათემატიკის ინსტიტუტის დირექტორს, აკადემიკოს ვანო კიღურაძეს მივმართე. ბატონი ვანო სულ ცოტა ხანია,რაც ამერიკიდან ჩამოვიდა, სადაც მოხსენების წასაკითხად იყო მიწვეული. შემდეგ კი ორი თვის განმავლობაში ამერიკელ მეცნიერებთან ერთად ერთობლივ სამეცნიერო კვლევებს აწარმოებდა. ვანო კიღურაძე მოფლიოს მრავალი სამეცნიერო ჟურნალის საერთაშორისო რედკოლეგიებისა და უცხოური აკადემიების სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტების საერთაშორისო საატესტაციო კომისიების წევრია. (არა მგონია ლომაიამ და ძმათა მისმა, უკეთ იცოდნენ, რას ნიშნავს კლასიკური ევროპული აკადემია.. დ. ქ.)
დალი ქვირია: -- როგორია მეცნიერებათა აკადემიების მოწყობა წამყვან ევროპულ ქვეყნებში?
ვანო კიღურეძე: ---მაგალითად, საფრანგეთში ცალკე არსემბობს სამეცნიერო -კვლევითი ნსტიტუტების ერთობლიობა--ფუნდამენტურ მეცნიერებათა ეროვნული ცენტრი. ის სამინისტროს არ ემორჩილება და პირდაპირ ხელისუფლებაზე გადის. ცენტრი დემოკრატიული პრინციპებით იმართება. აკადემია ცალკე არსებობს და მას საფრანგეთის ინსტიტუტი ჰქვია. ის ხუთ აკადემიას მოიცავს. ესენია: საფრანგეთის აკადემია, მეცნიერებათა, წარწერებისა და კაზმური მწერლობის, ნატიფ ხელოვნებათა და მორლურ და სოციალურ მეცნიერებათა აკადემიები. მათში აკადემიის წევრები და წევრ-- კორესპონდენტები არიან გაერთიანებულნი. ისინი ანაზღაურებას არ იღებენ, მაგრამ კადემიის წევრობა იმდენად პრესტიჟულია, რომ მათ ქვეყნის ნებისმიერი პრესტიჟული უნივერსიტეტისა თუ სამეცნიერო ცენტრის მაღალი პოზიცია შეუძლიათ დაიკავონ.. ეს პოზიციები კი მაღალანაზრაურებადია. საფრანგეთის აკადემიის, რომელსაც უკვდავთა აკადემიასაც უწოდებენ, მიზანია ფრანგული ენის ლექსიკონების გამოცემა. აკადემიის წევრობა ძალიან უნდოდა ბალზაკს, მაგრამ ის რატომღაც არ აირჩიეს,რაზეც ის ძალიან გულდაწყვეტილი იყო. აკადემიის წევრად ჰიუგო აირჩიეს. მისი გარდაცვალების შემდეგ კი ანატოლ ფრანსი. საფრნგეთის რევოლუციის შემდეგ, 1793 წელს ყველა ეს აკადემია კონვენტმა გააუქმა.ორი წლის შემდეგ კი დირექტორიამ ისინი აღადინა. როგორც ჩანს ყველა რევოლუცია ემტერება მეცნიერებას.
საფრანგეთის ფუნდამეტურ მეცნიერებათა ეროვნულ ცენტრს სახელმწიფო აფინანსებს, მას ეს 2 მილიარდ ევროზე მეტი უჯდება. ეს ციფრი საქართველოს ბიუჯეტზე მეტია .
გერმანიაში კვლევითი სამეცნიერო ინსტიტუტები გაერთიანებულნი არიან მაქს პლანკის საზოგადოებაში. გარდა ამისა, არსებობს ჰუმბოლტის საზოგადოება თავისი ინსტიტუტებით. მათ სახელმწიფო აფინანსებს და ორივეს დაფინანსება 2 მილიარდი ევროს ფარგლებშია.
დ.ქ.: ჩვენთვის განსაკუთრებით საინტერესო აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების აკადემიების მოწყობაა.
ვ. კ.:--იქ მეორე მსოფლიო ომამდე აკადემიები არ არსებობდა და მას შემდეგ შეიქმნა, რაც ისინი სახალხო-დემოკრატიულ ქვეყნებად ჩამოყალიბდნენ. მათ გარკვეულწილად ისარგებლეს აკადემიის საბჭოთა მოდელით, თუმცა საბჭოთა მოდელი სულაც არ არის შექმნილი კომუნისტების მიერ. ის კაიზერ ვილჰელმის საზოგადოების მოდელისაგან, ანუ გერმანული მოდელისაგან არის გადმოღებული.
სსრკ-ს უღლისაგან გათავისუფლების შემდეგ უნგრეთში, ჩეხეთში პოლონეთში, რუმინეთში, ბულგარეთში დაისვა აკადემიების შექმნის საკითხი. ამ ქვეყნებმა ჩათვალეს, რომ აკადემია ეროვნული მონაპოვარია და მისი დანგრევა ფასდაუდებელ ზარალს მიაყენებს ქვეყანას. აკადემიის ინსტიტუტებში ჩატარდა ატესტაციები. ჩეხეთის მეცნიერებათა აკადემიის მათემატიკის ინსტიტუტის საერთაშორისო საატესტაციო კომისიის წევრად მეც მიმიწვიეს. ამ ქვეყნევში აკადემიებისათვის სახელიც კი არ შეუცვლიათ, რადგანაც ყველა დაწესებულება, როგორც წესი, უფრთხილდება თავის საფირმო ნიშანს, რომლითაც მას საერთაშორისო სამეცნიერო საზოგადოება იცნობს. დასახელებული ქვეყნებიდან, როგორც ვიცით, უნგრეთი, ჩეხეთი, და პოლონეთი ევროკვშირის წევრები არიან.
დ.ქ.:--კონკრეტულად როგორი სტრუქტურა აქვს მეცნიერებათა აკადემიას, თუნდაც, უნგრეთში?
ვ. კ.:--უნრეთის მეცნიერებათა აკადემიის მართვის უმაღლესი ორგანო ასამბლეაა. ასამბლეის ნახევარს წარმოადგენენ აკადემიკოსები, ნახევარს კი სამეცნიერო კვლევითი ინსტიტუტებიდან არჩეული მეცნიერები. ასამბლეა აკადემიის პრეზიდენტს ირჩევს. აკადემია სახელმწიფოს პრინციპზეა აგებული. მისი წევრთა კორპუსი სენატის უფლებებით სარგებლობს, როგორც, მაგალითად, ინგლისის ლორდთა პალატა. წევრები სიცოცხლის ბოლომდე ინარჩუნებენ ამ ადგილს. მართვა ძალიან გამჭვირვალე და დემოკრატიულია. აკადემიკოსს ჯერ სამეცნიერო ინსტიტუტი ასახელებს, შემდეგ მისი სპეციალობის შესაბამისი აკადემიის განყოფილება ირჩევს და ბოლოს ასამბლეა ამტკიცებს.
დ.ქ.:--ყველა ამ ქვეყანაში აკადემიის სტრუქტურა ერთნაირია?
ვ.კ.:--გასხვავებულია ჩეხეთში, სადაც არ არსებობს აკადემიკოსთა კორპუსი. სხვა მხრივ ,მართვა ისეთივეა, როგორიც უნგრეთში.
დ.ქ.:--ჩეხეთის აკადემიის ასეთი თავისებურება რითი აიხსნება?
ვ.კ.:--ჩეხეთის მეცნიერებმა ჩათვალეს, რომ აკადემიის ხელმძღვანელობამ 1968 წლის ამბეში მათთვის მიუღებელი როლი ითამაშა. ამასთან დაკავშირებით უარი თქვეს აკადემიკოსთა კორპუსზე.
დ.ქ.:--როგორია დაფინანსების საკითხი ამ ქვეყნების აკადემიებში?
ვ. კ.:--დაფინანსება არის სახელმწიფო და ამაზე ლაპარაკიც არ არის. იქ არ ხდება რაღაცის დანგრევა მხოლოდ იმიტომ, რომ საბჭოთა პერიოდში აშენდა. იარლიყის მიკერება სისუსტისა და არგუმენტაციის უქონლობის ნიშანია. საბჭოთა წნეხისაგან, თუ ყველა იმ უბედურებისაგან , რაც ამ სისტემას ახასიათებდა, არც ადამიანი იყო თავისუფალი, და არც დაწესებულება. მაგრამ რაც უკვე მიღწეულია დიდი შრომით, იმას ვერ დავანგრევინებთ მხოლოდ იმიტომ, რომ ვიღაცას არ მოსწონს, ან იმიტომ, რომ ვიღაცას სიბნელე და გაუნათლებლობა უფრო აწყობს.
აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებთან დაკავშირებით განსაკუთრებით მინდა ხაზი გავუსვა იმას, რომ უნგრეთს, პოლონეთსა და ჩეხეთს საბჭოთა ფენომენის სიძულვილს ჩვენ ვერ ვასწავლით. ჩვენ 80-იანი წლების ბოლომდე ისეთი ძალითა და მასშტაბით არ გამოგვიხატავს ეს სიძულვილი., როგორც ეს 1956 წელს უნგრეთმა და 1968 წელს ჩეხეთმა გამოხატა და როგორც ამას მუდმივად გამოხატავდა პოლონეთი. ასე რომ, თუ ევროპულ აკადემიას ვაშენებთ, (რის შესახებაც, სამინისტროს ხელმძღვანელობამ ტელევიზით არაერთხელ გავაუწყა--ჩვენ ვქმნით კლასიკურ ევროპულ აკადემიასო. დ. ქ. ) ამ მაგალითებიდან რომელიმე რატომ არ არის გათვალისწინებული?
გაზეთი“ ‘რეზონანსი“ 16 ნოემბერი 2005 წელი
ეს მასალა რეფორმების დასაწყისშია გაკეთებული და შესაბამისად გამოხატავს ქართველი აკადემიკოსის აზრს იმის თაობაზე, რომ ქართული საზოგადოება არ დაუშვებს ქართული განათლებისა და მეცნიერების დანგრევას.
вторник, 22 февраля 2011 г.
დალი ქვირია----- მივბაძოთ ფრანგებს ენაზე ზრუნვის საკითხში
საქართველოს დღევანდელი მდგომარეობა საზოგადოებრივი თუ კულტურული ცხოვრების თითქმის ყველა სფეროში დიდ ძალისხმევას ნოითხოვს მისი ცივილიზებულ სამყაროში უკვე დამკვიდრებული ნორმები ს ფარგლებში მოსაქცევად. ამ კატაკლიზმების მიღმა, რომელიც ქვეყანამ ამ ბოლო წლებში გადაიტანა, არც ქართული სალიტერატურო ენის მდგომარეობა დარჩენილა.
ქართული ენის დღევანდელი მდგომარეობის შესახებ პროფესორ გიორგი გოგოლაშვილს ვესაუბრე.
დალი ქვირია: სახელმწიფო ენაზე ზრუნვის თვალსაზრისით, ხომ არ შეგიძლიათ რომელიმე ცივილიზებული ქვეყნის მაგალითის დასახელება?
გიორგი გოგოლაშვილი:---რა თქმა უნდა, შემიძლია, მაგ. საფრანგეთში ენის კანონი მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების მიერ ენობრივი ნორმების დარღვევისას ითვალისწინეს არა მარტო საჯარიმო სანქციებს, არამედ ამას შეიძლება მათი ფუნქციონირების დროებითი შეჩერებაც მოჰყვეს.ინგლისში კი, არსებობს „ინგლისურად მოლაპარაკეთა კაცშირი“ რომლის სათავეში ინგლისის დედოფალია, მოადგილე კი ერთ-ერთი ლორდი..ეს კეთდება ამ კავშირის პრესტიჟის ამაღლებისათვის, დ,ა ცხადია, ინგლისის დედოფალი კავშირის სხდომების ხშირი სტუმარი არ არის. ამ შემთხვევაშიც დიდი მუშაობა ტარდება ინგლისური ენის შესწავლის თვალსაზრისით..
დ.ქ.:--საფრანგეთთან დაკავშირებით მეც მომაგონდა ამასწინათ წაკითხული ინფორმაცია იმის თაობაზე,რომ საფრანგეთში ძალიან სერიოზული მუშაობა ტარდება ფრანგული ენის შესწავლის მეთოდოლოგიაზე, ყოველწლიურად გამოდის ახალ-ახალი სახელმძღვანელოები, ასევე ყოველწლიურად გამოდის სხვადასხვა სახის ლექსიკონები (ორთოგრაფიული, განმარტებითი, ტერმინოლოგიური, სინონიმური და სხვა.) რა კეთდება დღევანდელ საქარველოში ქართულ ენაზე ზრუნვის თვალსაზრისით?
გ. გ.:--სამწუხაროდ,,საზოგადოების ნაწილს არ ესმის, რომ ენასაც შეიძლება ჰქონდეს პრობლემები, რომ საჭიროა ამ პრობლემებზე მუშაობა და სპეციალური კანონმდებლობის შექმნა. დღეს პრობლემები ქართულ სალიტერატურო ენას ნამდვილად აქვს.და ეს პრობლემები საზოგადოებისა და სახელმწიფოსაგან ყურადღებას მოითხოვს.
დ.ქ.:მე-19-ე საუკუნეში რომ ქართველ მოღვაწეებს ქართული ენისათვის ზრუნვა არ დაუკლიათ, ეს საყოველთაოდ ცნობილია. მე-20-ე საუკუნეში რა ხდებოდა ამ თვალსაზრისით?
გ.გ.:- ჯერ კიდევ 20-იანი წლებში ქართველი მწერლებისა და მეცნიერების--მიხეილ ჯავახიშვილის, აკაკი შანიძის, ვარლამ თოფურიას, გიორგი ახვლედიანის, ივანე ჯავახიშვილისა და სხვათა ინიციატივით შეიქმნა სამეცნიერო ტერმინოლოგიის კომისია, რომელმაც დიდი მუშაობა ჩაატარა ამ მიმართებით.1930 წლიდან კი ამოქმედდა ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დამდგენი კომისია, რომელმაც წინა კომისიის ფუნქციებიც შეითავსა.. ამ კომისიამაც დიდი სამუშაო ჩაატარა ქართული სალტერატურო ენის დახვეწისა და ნორმირებისათვის.
თუმცა ეს კომისიები საბჭოთა საბჭოთა პერიოდში ფუნქციონირებდა, მე არ ვიტყოდი, რომ ეს იყო საბჭოთა სტრუქტურა. ისინი არ შექმნილან კომუნისტების ინიციატივით. და ასეთი კომისიები არც ერთ სხვა საბჭოთა რესპუბლიკაში არ ფუნქციონირებდა
ქართული ენის ნორმების შემუშავება ხდებოდა ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ბაზაზე, კომისიაზე კი ხდებოდა განხილვა და დამტკიცება ამ ნორმებისა.
დ.ქ.-კომისია თუ ატარებდა საგამომცემლო საქმიანობას?.
გ.გ.:--ამ კომისიის მუშაობის შედეგად 70-იან წლებში გამოიცა თანამედროვე ქართული სალიტერატურო ნორმების პირველი კრებული, 20-იან წლებში კი ამავე დასახელების 3 ბიულეტენი. უკვე შემუშავებული ნორმების საფუძველზე გამოიც ა’“ქართული ენის ორთოგრაფიული ლექსიკონი“ ვ, თოფურიასა და ივ.გიგინეიშვილის რედაქტორობით. 40-იან წლებში კი გამოიცა სასკოლო ორთოგრაფიული ლექსიკონი. 1998 წელს ვ. თოფურიასა და ივ. გოგინეიშვილის ლექსიკონი განმეორებით გამოიცა...ასე რომ, ქართულ ენაზე ზრუნვ ს სისტემატური ხასიათი ჰქონდა.
დ.ქ.--როგორი მდგომარეობაა ქართულ ენაზე ზრუნვის თვალსაძრისით 90-იანი წლებიდან და შემდგომ პერიოდში?
გ.გ.:-90-იანი წლებიდან ამ მხრივ დიდი ჩავარდნა გვაქვს. თუმცა კი არსებობდა სახელმწიფო კომისია პრეზიდენტის ხელმძღვანელობით, და ენის სახ. პალატაც, მაგრამ პირველი იშვიათად იკრიბებოდა ,მეორემ კი ვერ შესძლო საჭირო დონეზე ფუნქციონირება საკანონმდებლო ბაზის უქონლობის გამო.
დ.ქ.:აისახა თუ არა ყოველივე ეს ენაზე, რომლითავ გვესაუბრება ტელევიზია, ენაზე, რომელზეც წერენ გაზეთები და ენაზე, რომლითაც მეტყველებენ ქართველები?
გ.გ.:- გარკვეულწილად , რა თქმა უნდა,აისახა.იყო დრო როდესაც უხეირო ქართულის ეთერში გაშვებისათვის ჟურნალისტი ან რედქტორი კიდევაც ისჯებოდა. გაზეთებს ჰყავდათ სტილისტები და ჟურნალისტები მიცემულ შენიშვნებს ითვალისწინებდნენ .და იმახსოვრებდნენ.. ცნობილია, რომ იაკობ გოგებაშვილი თავის „ბუნების კარს“ ქართულის კარგად მცოდნე ქალაქის თავს აკითხებდა ხოლმე, ხოლო ვინც მის სახელმძღვანელოში შეცდომას იპოვიდა, მას 5 კაპიკით აჯილდოვებდა. (სახელმძღვანელო სულ 10 კაპიკი ღირდა).
დ.ქ.:დღეს რა მდგომარეობაა ამ მხრივ?.
გ.გ.: დღეს ზოგიერთ გაზეთში დაშვებულ შეცდომას სათვალავი არა აქვს.ისეთი გაზეთებიც არსებობენ, ქართული ენის მცოდნე ერთი ჟურნალისტიც რომ არა ჰყავთ. გაზეთსა და ტელევიზიაში დაშვებულ ყოველ შეცდომას კი დიდი გავლენა აქვს მოსახლეობაზე. როდესაც ერთ-ერთი სატელევიზიო არხის საინფორმაციო პროგრამის წამყვანს მაყურებელმა შეცდომაზე მიუთითა, მან ასე უპასუხა’ „მე როდესაც ვსაუბრობ, მაგაზე არ ვფიქრობ, მთავარია რომ იგებენ, რას ვამბობო“ (პასუხიც ასეთი უნდა დ. ქ.) “ ე. ი. მაყურებელი იგებს, ქართული ენა კი აგებს.
დ.ქ.:_ყველაზე დახვეწილი ქართული ალბათ სცენიდან ისმის?
გ.გ.:-- აკადემიურ თეატრებს, ცხადია, არ შევეხები. მაგრამ ისეთი თეატრებიც მომრავლდა, რომელთა სცენიდანაც ჟარგონული ენა, ქუჩური მეტყველაბა და ბილწსიტყვაობაც კი გვესმის.. ხომ გახსოვთ, ილიამ თეატრალური საზოგადოების თავმჯდომარეობა აკაკის შესთავაზა, რომ ქართული ენა სცენაზე არ დაზარალებულიყო.,ჩვენ ხომ ვიცით,,რა დიდი გავლენა აქვს სპექტაკლებისა და კინოფილმების ენას, როგორ ვიმახსოვრებთ ხოლმე იქ გაგონილ მთელ ფრაზებს.
დ.ქ.:--რატომ არის, რომ საზოგადოების ნაწილი ძალინ ადვილად იტაცებს უცხო სიტყვებს და ქართულად საუბრისას ამ სიტყვებით ანაცვლებს მათ შესატყვის ქართულს.?
გ.გ.:-არ არსებობს მსოფლიოში არცერთი ენა, რომელშიც არ შედის უცხო ლექსიკა. როდესაც ახალი ტერმინი შემოდის, როგორ მოერგება ის ქართულ ენას, ეს სპეციალისტებმა უნდა განსაზღცვრონ,, უნდა შეიქმნას ტერმინოლოგიური კომისია.
დ.ქ.:-რა მდგომარეობაა გამომცემლობებში? როგორი ქართულით იბეჭდება წიგნები?
გ.გ.:--მდგომარეობა აქაც არასახარბიელოა გამომცემელი გამოსცემს ტერმინოლოგიურ ლექსიკონს, სპეციალისტებთან ყოველგვარი კონტაქტის გარეშე.
ენათმეცნიერების ინსტიტუტში არსებობს ტერმინოლოგიური, მეტყველების კულტურის, ლექსიკოლოგიური განყოფილებები, და ეს არ უნდა დაგვავიწყდეს.
რაც შეეხება საზოგადოების იმ ნაწილს, რომელიც ყოველგვარი კონტროლისა და პასუხისმგებლობის გარეშე ჩაანაცვლებს ქართულ სიტყვებს უცხოთი, ეს ცხადია, მისი განათლებისა და კულტურის მაღალი დონის მაჩვენებელი ვერაფრით ვერ იქნება. მაგალითად, ცეკვის სახელმწიფო ანსაბლის მიერ შემოტანილი „ასა-ფართი“ გამართული ქართულით მოსაუბრე სკოლის მოსწავლის გასაკრიტიკებელიც კი გახდა.“ფართი“ ინგლისურად წვეულებას ნიშნავს. ენისადმი ასეთი მიდგომა გულგრილობაზეც მიუთითებს.
დ.ქ.:--როგორც ჩანს ასეთი ტენდენცია უკვე გამოკვეთილია.
გ.გ.:--სამწუხაროდ ასეა. ძალინა ხშირად გვესმის „თინეიჯერი“, , სულხან-- საბას კი „ნინველი’“ აქვს. განა ეს უფრო კეთილხმოვანი სიტყვა არ არის? განა არ გვაქვს შესანიშნავი სიტვები: ყრმა, ყმაწვილი, ჭაბუკი,და სხვა უამრავი. .თუ ჩვენ უცხოური სიტყვებით ჩვენს ევროპულობას ვამტკიცებთ, ეს მხოლოდ ღიმილის მომგვრელია.
ჩვენ მაღალ დონეზე უნდა ვისწავლოთ უცხო ენები და არა ცალკეული უცხო სიტყვების ხმარებით თავი სასაცილო მდგომარეობაში ჩავიგდოთ.
დ.ქ.:-- რეკლამის ენაზე რას გვეტყვით?
გ.გ.:--რეკლამის კანონი არსებობს და ამის მუშაობაზე ანტიმონოპოლიური სამსახური იყო პასუხისმგებელი, , მაგრამ ეს კანონიც არ მუშაობს.
დ.ქ.:--როგორია პარლამენტის მიერ მიღებული კანონების ენა?
გ.გ.:-ამ მხრივ სიტუაცია ძალიან მძიმეა .წინა ორი მოწვევის პარლამენტში არსებობდა ქართული ენის ქვეკომიტეტი,რომელიც დღეს გაუქმებულია .კომიტეტის ფუნქცია იყო კანონების ენობრივად გამართვა. დღეს პარლამენტის მიერ მიღებული კანონების ენა არის ცუდი ქართული. როგორც პროფესორი გიორგი წიბახაშვილიწერს :“ დღეს ქართულ ენას უჭირს. როგორც ყველაფერ ქართულს“
ქართული ენისათვის ერთ-ერთი მტკივნეულ ადგილია კანონების , ოფიციალური დოკუმენტების ენა,, რომელიც სავსეა უცხოენოვანი კალკებით ჩემი აზრით , ოფიციალური დოკუმენტების,, კონკრეტულად კანონების ქართულის ასეთი დაბალი დონე გამოწვეულია იმით, რომ ისინი ძირითადად სხვა ენებიდან ითარგმნებიან..მაგრამ თარგმნისათვის რომ მხოლოდ დედანის ენის ცოდნა არ არის საკმარისი, და ის ენაც უნდა იცოდე, რომელზედაც თარგმნი, ეს ტრივიალურია.(მე მაგონდება რა დაბალი დონის ქართულით იყო გამოქვეყნებული პირველად „კანონი უმაღლესი განათლების შესახებ“დ.ქ.) მით უმეტეს, ძნელია ამის შეგუება ქართველბისთვის, რომლებსაც თარგმნის 15-20 საკუნოვანი კულტურა გაგვაჩნია..
დ.ქ.:-სახელმძღვნელოები როგორი ქართულით იწერება, ნუთუ აქაც ისეთივე მდგომარეობაა?
გ.გ.:-:-ქართულ ენას აქაც უჭირს. ბავშვს კარგი ქართული მხოლოდ ქართულის გაკვეთილზე კი არ უნდა ესმოდეს, არამედ ყველა სხვა გაკვეთილზეც და ყველა სხვა სახელმძღვანელო კარგი ქართულით უნდა იყოს დაწერილი.
დ.ქ.:_.ლექსიკონების გამოცემაზე რა იტყვით?
გ.გ.:--ერთადერთი ლექსიკონი,რომელიც ამ ბოლო დროს გამოვიდა, , ზემოთ დავასახელეთ--1998წ. ივ. გიგინეიშვილისა და ვ. თოფურიას რედაქტორობით.
დ.ქ.“-.ქართულ ენას, არც განათლების ახალი კანონი სწყალობს, როგორც ვიცით.
გ.გ.:-.დიახ. განათლების ახალ კანონში (მუხლი 4) ქართულ ენასთან, როგორც სწავლების ენასთან, ნებისმიერი სხვა ენაა გათანაბრებული. პროგრამის წამყვანისა და მსურველის არსებობის შემთხვევაში. აქ დაზარალებულია ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსი.
დ.ქ.:--ყოველივე ზემოთ თქმულიდან ჩანს, რომ მდგომარეობა საკმაოდ რთულია. რა გზებს ხედავთ ამ ჩიხიდან გამოსასვლელად?
გ.გ.:-ქართული ენის მცოდნეთა დეფიციტი საქართველოში არ არის, არის მხოლოდ ადამიანთა არასწორი დასაქმების ბევრი შემთხვევა. მე ვერ ვიტყვი, რომ ქართულ ენას პატრონი არ ჰყავს. ქართული ენის პატრონია ქართველი ხალხი.რომელსაც მას ისე შეინახავს, როგორც აქამდე ინახავდა.მაგრამ იმისათვის რომ ბევრი პრობლემა შვილებს არ გადავულოცოთ,. დღესვე უნდა მივიღოთ საჭირო ზომები. და ამაზე როგორც თითოეულმა მოქალაქემ, ისე სახელმწიფომ უნდა იზრუნოს. უნდა აღდგეს ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დამდგენი კომისია, .ქართულ ენის სახ. კომისია პრეზიდენტთან, უნდა აღდგეს სტილისტის პროფესია, გამოიცეს კარგი სახელმძღვანელოები და ლექსიკონები, არ უნდა შემცირდეს ქართული ენის გაკვეთილები სკოლაში და რაც მთავარია „‘პური მეპურემ უნდა გამოაცხოს“
ენაზე ზრუნვა არ განეკუთვნება იმ საკითხებს, , რომლებიც შეიძლება გადაიდოს . ჯერ ეკონომიკა ავაყვავოთ, ჯერ პოლიტიკურ საკითხებს მივხედოთ, და მერე ენასო.--ეს სწორი არ არის..ეკონომიკა შეიძლება რყევებს განიცდიდეს, , ქართული ენა კი ყოველდღე და მუდამ უნდა წარმოადგენდეს ყოველი ჩვენთაგანისა და სახელმწიფოს ზრუნვის საგანს. და თუ ასე მოგვწონს ევროპელობა, მივბაძოთ ფრანგებს ენაზე ზრუნვის საკითხში..,
გაზეთი“რეზონანში’(ბასტა) 13 02 05 წ.
ქართული ენის დღევანდელი მდგომარეობის შესახებ პროფესორ გიორგი გოგოლაშვილს ვესაუბრე.
დალი ქვირია: სახელმწიფო ენაზე ზრუნვის თვალსაზრისით, ხომ არ შეგიძლიათ რომელიმე ცივილიზებული ქვეყნის მაგალითის დასახელება?
გიორგი გოგოლაშვილი:---რა თქმა უნდა, შემიძლია, მაგ. საფრანგეთში ენის კანონი მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების მიერ ენობრივი ნორმების დარღვევისას ითვალისწინეს არა მარტო საჯარიმო სანქციებს, არამედ ამას შეიძლება მათი ფუნქციონირების დროებითი შეჩერებაც მოჰყვეს.ინგლისში კი, არსებობს „ინგლისურად მოლაპარაკეთა კაცშირი“ რომლის სათავეში ინგლისის დედოფალია, მოადგილე კი ერთ-ერთი ლორდი..ეს კეთდება ამ კავშირის პრესტიჟის ამაღლებისათვის, დ,ა ცხადია, ინგლისის დედოფალი კავშირის სხდომების ხშირი სტუმარი არ არის. ამ შემთხვევაშიც დიდი მუშაობა ტარდება ინგლისური ენის შესწავლის თვალსაზრისით..
დ.ქ.:--საფრანგეთთან დაკავშირებით მეც მომაგონდა ამასწინათ წაკითხული ინფორმაცია იმის თაობაზე,რომ საფრანგეთში ძალიან სერიოზული მუშაობა ტარდება ფრანგული ენის შესწავლის მეთოდოლოგიაზე, ყოველწლიურად გამოდის ახალ-ახალი სახელმძღვანელოები, ასევე ყოველწლიურად გამოდის სხვადასხვა სახის ლექსიკონები (ორთოგრაფიული, განმარტებითი, ტერმინოლოგიური, სინონიმური და სხვა.) რა კეთდება დღევანდელ საქარველოში ქართულ ენაზე ზრუნვის თვალსაზრისით?
გ. გ.:--სამწუხაროდ,,საზოგადოების ნაწილს არ ესმის, რომ ენასაც შეიძლება ჰქონდეს პრობლემები, რომ საჭიროა ამ პრობლემებზე მუშაობა და სპეციალური კანონმდებლობის შექმნა. დღეს პრობლემები ქართულ სალიტერატურო ენას ნამდვილად აქვს.და ეს პრობლემები საზოგადოებისა და სახელმწიფოსაგან ყურადღებას მოითხოვს.
დ.ქ.:მე-19-ე საუკუნეში რომ ქართველ მოღვაწეებს ქართული ენისათვის ზრუნვა არ დაუკლიათ, ეს საყოველთაოდ ცნობილია. მე-20-ე საუკუნეში რა ხდებოდა ამ თვალსაზრისით?
გ.გ.:- ჯერ კიდევ 20-იანი წლებში ქართველი მწერლებისა და მეცნიერების--მიხეილ ჯავახიშვილის, აკაკი შანიძის, ვარლამ თოფურიას, გიორგი ახვლედიანის, ივანე ჯავახიშვილისა და სხვათა ინიციატივით შეიქმნა სამეცნიერო ტერმინოლოგიის კომისია, რომელმაც დიდი მუშაობა ჩაატარა ამ მიმართებით.1930 წლიდან კი ამოქმედდა ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დამდგენი კომისია, რომელმაც წინა კომისიის ფუნქციებიც შეითავსა.. ამ კომისიამაც დიდი სამუშაო ჩაატარა ქართული სალტერატურო ენის დახვეწისა და ნორმირებისათვის.
თუმცა ეს კომისიები საბჭოთა საბჭოთა პერიოდში ფუნქციონირებდა, მე არ ვიტყოდი, რომ ეს იყო საბჭოთა სტრუქტურა. ისინი არ შექმნილან კომუნისტების ინიციატივით. და ასეთი კომისიები არც ერთ სხვა საბჭოთა რესპუბლიკაში არ ფუნქციონირებდა
ქართული ენის ნორმების შემუშავება ხდებოდა ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ბაზაზე, კომისიაზე კი ხდებოდა განხილვა და დამტკიცება ამ ნორმებისა.
დ.ქ.-კომისია თუ ატარებდა საგამომცემლო საქმიანობას?.
გ.გ.:--ამ კომისიის მუშაობის შედეგად 70-იან წლებში გამოიცა თანამედროვე ქართული სალიტერატურო ნორმების პირველი კრებული, 20-იან წლებში კი ამავე დასახელების 3 ბიულეტენი. უკვე შემუშავებული ნორმების საფუძველზე გამოიც ა’“ქართული ენის ორთოგრაფიული ლექსიკონი“ ვ, თოფურიასა და ივ.გიგინეიშვილის რედაქტორობით. 40-იან წლებში კი გამოიცა სასკოლო ორთოგრაფიული ლექსიკონი. 1998 წელს ვ. თოფურიასა და ივ. გოგინეიშვილის ლექსიკონი განმეორებით გამოიცა...ასე რომ, ქართულ ენაზე ზრუნვ ს სისტემატური ხასიათი ჰქონდა.
დ.ქ.--როგორი მდგომარეობაა ქართულ ენაზე ზრუნვის თვალსაძრისით 90-იანი წლებიდან და შემდგომ პერიოდში?
გ.გ.:-90-იანი წლებიდან ამ მხრივ დიდი ჩავარდნა გვაქვს. თუმცა კი არსებობდა სახელმწიფო კომისია პრეზიდენტის ხელმძღვანელობით, და ენის სახ. პალატაც, მაგრამ პირველი იშვიათად იკრიბებოდა ,მეორემ კი ვერ შესძლო საჭირო დონეზე ფუნქციონირება საკანონმდებლო ბაზის უქონლობის გამო.
დ.ქ.:აისახა თუ არა ყოველივე ეს ენაზე, რომლითავ გვესაუბრება ტელევიზია, ენაზე, რომელზეც წერენ გაზეთები და ენაზე, რომლითაც მეტყველებენ ქართველები?
გ.გ.:- გარკვეულწილად , რა თქმა უნდა,აისახა.იყო დრო როდესაც უხეირო ქართულის ეთერში გაშვებისათვის ჟურნალისტი ან რედქტორი კიდევაც ისჯებოდა. გაზეთებს ჰყავდათ სტილისტები და ჟურნალისტები მიცემულ შენიშვნებს ითვალისწინებდნენ .და იმახსოვრებდნენ.. ცნობილია, რომ იაკობ გოგებაშვილი თავის „ბუნების კარს“ ქართულის კარგად მცოდნე ქალაქის თავს აკითხებდა ხოლმე, ხოლო ვინც მის სახელმძღვანელოში შეცდომას იპოვიდა, მას 5 კაპიკით აჯილდოვებდა. (სახელმძღვანელო სულ 10 კაპიკი ღირდა).
დ.ქ.:დღეს რა მდგომარეობაა ამ მხრივ?.
გ.გ.: დღეს ზოგიერთ გაზეთში დაშვებულ შეცდომას სათვალავი არა აქვს.ისეთი გაზეთებიც არსებობენ, ქართული ენის მცოდნე ერთი ჟურნალისტიც რომ არა ჰყავთ. გაზეთსა და ტელევიზიაში დაშვებულ ყოველ შეცდომას კი დიდი გავლენა აქვს მოსახლეობაზე. როდესაც ერთ-ერთი სატელევიზიო არხის საინფორმაციო პროგრამის წამყვანს მაყურებელმა შეცდომაზე მიუთითა, მან ასე უპასუხა’ „მე როდესაც ვსაუბრობ, მაგაზე არ ვფიქრობ, მთავარია რომ იგებენ, რას ვამბობო“ (პასუხიც ასეთი უნდა დ. ქ.) “ ე. ი. მაყურებელი იგებს, ქართული ენა კი აგებს.
დ.ქ.:_ყველაზე დახვეწილი ქართული ალბათ სცენიდან ისმის?
გ.გ.:-- აკადემიურ თეატრებს, ცხადია, არ შევეხები. მაგრამ ისეთი თეატრებიც მომრავლდა, რომელთა სცენიდანაც ჟარგონული ენა, ქუჩური მეტყველაბა და ბილწსიტყვაობაც კი გვესმის.. ხომ გახსოვთ, ილიამ თეატრალური საზოგადოების თავმჯდომარეობა აკაკის შესთავაზა, რომ ქართული ენა სცენაზე არ დაზარალებულიყო.,ჩვენ ხომ ვიცით,,რა დიდი გავლენა აქვს სპექტაკლებისა და კინოფილმების ენას, როგორ ვიმახსოვრებთ ხოლმე იქ გაგონილ მთელ ფრაზებს.
დ.ქ.:--რატომ არის, რომ საზოგადოების ნაწილი ძალინ ადვილად იტაცებს უცხო სიტყვებს და ქართულად საუბრისას ამ სიტყვებით ანაცვლებს მათ შესატყვის ქართულს.?
გ.გ.:-არ არსებობს მსოფლიოში არცერთი ენა, რომელშიც არ შედის უცხო ლექსიკა. როდესაც ახალი ტერმინი შემოდის, როგორ მოერგება ის ქართულ ენას, ეს სპეციალისტებმა უნდა განსაზღცვრონ,, უნდა შეიქმნას ტერმინოლოგიური კომისია.
დ.ქ.:-რა მდგომარეობაა გამომცემლობებში? როგორი ქართულით იბეჭდება წიგნები?
გ.გ.:--მდგომარეობა აქაც არასახარბიელოა გამომცემელი გამოსცემს ტერმინოლოგიურ ლექსიკონს, სპეციალისტებთან ყოველგვარი კონტაქტის გარეშე.
ენათმეცნიერების ინსტიტუტში არსებობს ტერმინოლოგიური, მეტყველების კულტურის, ლექსიკოლოგიური განყოფილებები, და ეს არ უნდა დაგვავიწყდეს.
რაც შეეხება საზოგადოების იმ ნაწილს, რომელიც ყოველგვარი კონტროლისა და პასუხისმგებლობის გარეშე ჩაანაცვლებს ქართულ სიტყვებს უცხოთი, ეს ცხადია, მისი განათლებისა და კულტურის მაღალი დონის მაჩვენებელი ვერაფრით ვერ იქნება. მაგალითად, ცეკვის სახელმწიფო ანსაბლის მიერ შემოტანილი „ასა-ფართი“ გამართული ქართულით მოსაუბრე სკოლის მოსწავლის გასაკრიტიკებელიც კი გახდა.“ფართი“ ინგლისურად წვეულებას ნიშნავს. ენისადმი ასეთი მიდგომა გულგრილობაზეც მიუთითებს.
დ.ქ.:--როგორც ჩანს ასეთი ტენდენცია უკვე გამოკვეთილია.
გ.გ.:--სამწუხაროდ ასეა. ძალინა ხშირად გვესმის „თინეიჯერი“, , სულხან-- საბას კი „ნინველი’“ აქვს. განა ეს უფრო კეთილხმოვანი სიტყვა არ არის? განა არ გვაქვს შესანიშნავი სიტვები: ყრმა, ყმაწვილი, ჭაბუკი,და სხვა უამრავი. .თუ ჩვენ უცხოური სიტყვებით ჩვენს ევროპულობას ვამტკიცებთ, ეს მხოლოდ ღიმილის მომგვრელია.
ჩვენ მაღალ დონეზე უნდა ვისწავლოთ უცხო ენები და არა ცალკეული უცხო სიტყვების ხმარებით თავი სასაცილო მდგომარეობაში ჩავიგდოთ.
დ.ქ.:-- რეკლამის ენაზე რას გვეტყვით?
გ.გ.:--რეკლამის კანონი არსებობს და ამის მუშაობაზე ანტიმონოპოლიური სამსახური იყო პასუხისმგებელი, , მაგრამ ეს კანონიც არ მუშაობს.
დ.ქ.:--როგორია პარლამენტის მიერ მიღებული კანონების ენა?
გ.გ.:-ამ მხრივ სიტუაცია ძალიან მძიმეა .წინა ორი მოწვევის პარლამენტში არსებობდა ქართული ენის ქვეკომიტეტი,რომელიც დღეს გაუქმებულია .კომიტეტის ფუნქცია იყო კანონების ენობრივად გამართვა. დღეს პარლამენტის მიერ მიღებული კანონების ენა არის ცუდი ქართული. როგორც პროფესორი გიორგი წიბახაშვილიწერს :“ დღეს ქართულ ენას უჭირს. როგორც ყველაფერ ქართულს“
ქართული ენისათვის ერთ-ერთი მტკივნეულ ადგილია კანონების , ოფიციალური დოკუმენტების ენა,, რომელიც სავსეა უცხოენოვანი კალკებით ჩემი აზრით , ოფიციალური დოკუმენტების,, კონკრეტულად კანონების ქართულის ასეთი დაბალი დონე გამოწვეულია იმით, რომ ისინი ძირითადად სხვა ენებიდან ითარგმნებიან..მაგრამ თარგმნისათვის რომ მხოლოდ დედანის ენის ცოდნა არ არის საკმარისი, და ის ენაც უნდა იცოდე, რომელზედაც თარგმნი, ეს ტრივიალურია.(მე მაგონდება რა დაბალი დონის ქართულით იყო გამოქვეყნებული პირველად „კანონი უმაღლესი განათლების შესახებ“დ.ქ.) მით უმეტეს, ძნელია ამის შეგუება ქართველბისთვის, რომლებსაც თარგმნის 15-20 საკუნოვანი კულტურა გაგვაჩნია..
დ.ქ.:-სახელმძღვნელოები როგორი ქართულით იწერება, ნუთუ აქაც ისეთივე მდგომარეობაა?
გ.გ.:-:-ქართულ ენას აქაც უჭირს. ბავშვს კარგი ქართული მხოლოდ ქართულის გაკვეთილზე კი არ უნდა ესმოდეს, არამედ ყველა სხვა გაკვეთილზეც და ყველა სხვა სახელმძღვანელო კარგი ქართულით უნდა იყოს დაწერილი.
დ.ქ.:_.ლექსიკონების გამოცემაზე რა იტყვით?
გ.გ.:--ერთადერთი ლექსიკონი,რომელიც ამ ბოლო დროს გამოვიდა, , ზემოთ დავასახელეთ--1998წ. ივ. გიგინეიშვილისა და ვ. თოფურიას რედაქტორობით.
დ.ქ.“-.ქართულ ენას, არც განათლების ახალი კანონი სწყალობს, როგორც ვიცით.
გ.გ.:-.დიახ. განათლების ახალ კანონში (მუხლი 4) ქართულ ენასთან, როგორც სწავლების ენასთან, ნებისმიერი სხვა ენაა გათანაბრებული. პროგრამის წამყვანისა და მსურველის არსებობის შემთხვევაში. აქ დაზარალებულია ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსი.
დ.ქ.:--ყოველივე ზემოთ თქმულიდან ჩანს, რომ მდგომარეობა საკმაოდ რთულია. რა გზებს ხედავთ ამ ჩიხიდან გამოსასვლელად?
გ.გ.:-ქართული ენის მცოდნეთა დეფიციტი საქართველოში არ არის, არის მხოლოდ ადამიანთა არასწორი დასაქმების ბევრი შემთხვევა. მე ვერ ვიტყვი, რომ ქართულ ენას პატრონი არ ჰყავს. ქართული ენის პატრონია ქართველი ხალხი.რომელსაც მას ისე შეინახავს, როგორც აქამდე ინახავდა.მაგრამ იმისათვის რომ ბევრი პრობლემა შვილებს არ გადავულოცოთ,. დღესვე უნდა მივიღოთ საჭირო ზომები. და ამაზე როგორც თითოეულმა მოქალაქემ, ისე სახელმწიფომ უნდა იზრუნოს. უნდა აღდგეს ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დამდგენი კომისია, .ქართულ ენის სახ. კომისია პრეზიდენტთან, უნდა აღდგეს სტილისტის პროფესია, გამოიცეს კარგი სახელმძღვანელოები და ლექსიკონები, არ უნდა შემცირდეს ქართული ენის გაკვეთილები სკოლაში და რაც მთავარია „‘პური მეპურემ უნდა გამოაცხოს“
ენაზე ზრუნვა არ განეკუთვნება იმ საკითხებს, , რომლებიც შეიძლება გადაიდოს . ჯერ ეკონომიკა ავაყვავოთ, ჯერ პოლიტიკურ საკითხებს მივხედოთ, და მერე ენასო.--ეს სწორი არ არის..ეკონომიკა შეიძლება რყევებს განიცდიდეს, , ქართული ენა კი ყოველდღე და მუდამ უნდა წარმოადგენდეს ყოველი ჩვენთაგანისა და სახელმწიფოს ზრუნვის საგანს. და თუ ასე მოგვწონს ევროპელობა, მივბაძოთ ფრანგებს ენაზე ზრუნვის საკითხში..,
გაზეთი“რეზონანში’(ბასტა) 13 02 05 წ.
пятница, 18 февраля 2011 г.
წერილი კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდან
2006 წლის 1 მარტს კანზასიდან თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში წერილი მოვიდა. მე მის შინაარსს გაგაცნობთ.
პატივცემულო რუსუდამ ლორთქიფანიძე
კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის დეპარტამენტს წილად ხვდა ბედნიერება, თავის რიგებში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რამდენიმე კურსდამთავრებული ჰყავდეს. ამ ადამიანებს დიდი წვლილი შეაქვთ ჩვენ ღონისძიებებსა და კვლევებში ფიზიკის დარგში. ჩვენთან მუშაობს ორი პიროვნება, რომელთაც სადოქტორო დისერტაციები ჩვენს უნივერსიტეტში აქვთ დაცული.: დოქტორი თინა კახნიაშვილი--მოწვეული ასოცირებული მკვლერვარი პროფესორი და დოქტორი გიორგი ვეშაპიძე--ასოცირებული მკვლევარი. ორივე ეს ფიზიკოსი მუშაობს ჩვენ ფაკუ;ლტეტზე და აწარმოებს უმაღლესი ხარისხის კვლევებს.
ჩვენს დეპარტამენტს ცოტა ხნის წინ შეემატა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული სამი სტუდენტი. ესენი:ა ქეთი ქააძე, მაია მაგრაქველიძე და ლადო სამუშია.. მათ გარდა, მოველით ირაკლი ჩაკაბერიასა და ირაკლი სვინტრაძის ჩამოსვლას. ორივემ მიიღო მაგისტრის წოდება თბილისის სახელმწიფო უნივესიტეტისაგან და 2006 წლიდან შეუდგებიან თავიანთ სადოქტორო ნაშრომებზე მიუშაობას. კანზასის უნივერსიტეტში. ყველა ეს სტუდენტი და თანამშრომელი კარგად არის მომზადებული თეორიულ ფიზიკასა და მათემათიკაში..ეს მომზადება მეტყველებს იმაზე, რომ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თეორიული ფიზიკის კათედრა გამორჩეულად კარგად ამზადებს მათ თეორიული კვლევებისათვის. ამ კარგი მომზადების წყალობით ისინი ძალიან მალე ჩვენი დეპარტამენტის ნაყოფიერ თანამშრომლებად იქცნენ.
ლადო სამუშია არის ძლიერი მომზადების ერთ-ერთი მაგალითი.ის შეუერთდა ჩვენს დეპარტამენტს 2004 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ბაკალავრიატისა და მაგისტრატურის დამთავრების შემდეგ. თეორიული და მათემატიკური ფიზიკის ცოდნის წყალობით, რომელიც მან შეიძინა თეორიული ფიზიკის განყოფილებაში. სწავლის დროს, იგი სწრაფად მოექცა ჩვენთან შემოსული სტუდენტების კლასის სათავეში კარგი მომზადების გამო, მას არ მოეთხოვებოდა ყველა ჩვეულებრივი სტუდენტისათვის სავალდებულო კურსის გავლა. მან დაამტკიცა, რომ გააჩნია ღრმა ცოდნა ელექტროდინამიკაში ,ქვანტურ მექანიკაში , სპეციალურ დინამიკასა და მათემატიკური ფიზიკის მეთოდებში, რომელიც მან მიიღო თქვენს უნივერსიტეტში. მისი აქ ყოფნის პირველივე სემესტრის ბოლოს მან ჩააბარა დოქტორანტის წინასწარი გამოცდა. სტუდენტების უმრავლესობა ვერ გადის ამ გამოცდაზე სრული სასწავლო წლის გასრულების შემდეგაც კი. შემდეგ ის შეუერთდა ჩვენს მაღალი ენერგიებისა და კოსმოლოგიის ჯგუფს მკვლევარი ასისტენტის რანგში...
ჩვენმა მრჩეველმა სტუდენტების საკითხებში, პროფესორმა ოძრშიმ მაღალი შეფასება მისცა ლადოს მომზადებას და დაასკვნა, რომ კარგი იქნებოდა მისი კურსის კრედიტების გადმოტანა თბილისის სახელმწიფო უნივრსიტეტიდან კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტში. ჩვენს გამოცდილებას თქვენს სტუდენტებთან და კურსდამთავრებულებთნ მუშაობისა, მივყავართ დასკვნამდე, რომ განათლების სტანდარტები თქვენს თეორიული ფიზიკის განყოფილებაში გათანაბრებულია ანალოგიურ მაჩვენებლებთან შეერთებული შტატების უნივერსიტეტებში. აშკარაა, რომ თბილსის სახემწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის ფაკულტეტი, გამოჩეულად კი თეორიული ფიზიკის კათედრა, უზრუნველჰყოფს განათლების მაღალ დონეს, და მყარ თანამედროვეობის ადექვატურ ცოდნას თეორიულ ფიზიკასა და მათემატიკის დარგში, რომელიც აუცილებელია ახალგაზრდა მეცნიერებისათვის მაღალი დონის კვლევების საწარმოებლად.
იმედი მაქვს, რომ განათლების მაღალი დონე შენარჩუნდება და ჩვენ გვექნება ხანგრძლივი და ნაყოფიერი თანამშრომლობა თქვენს უნივერსიტეტთან. ჩვენ მოხარულნი ვიქნებით, თუ გვეყოლება სხვა სტუდენტებიც, რომლებიც ასეთივე დონეზე სწავლობენ და მუშაობენ თბილისის სახელმწიფო უნივესიტეტში და გავაგრძელებთ მუშაობას თქვენს სამეცნიერო ხარისხის მქონე ფიზიკოსებთან.
პატივისცემით, კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი ზოლმანი
ამ პერიოდში თბილიის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულეტის თეორიული ფიზიკის კათედრის გამგე გახლდათ საქართველოს მეცნიერებათ ააკადემიის წევრი, პროფესორი ანზორ ხელაშვილი.
პატივცემულო რუსუდამ ლორთქიფანიძე
კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის დეპარტამენტს წილად ხვდა ბედნიერება, თავის რიგებში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რამდენიმე კურსდამთავრებული ჰყავდეს. ამ ადამიანებს დიდი წვლილი შეაქვთ ჩვენ ღონისძიებებსა და კვლევებში ფიზიკის დარგში. ჩვენთან მუშაობს ორი პიროვნება, რომელთაც სადოქტორო დისერტაციები ჩვენს უნივერსიტეტში აქვთ დაცული.: დოქტორი თინა კახნიაშვილი--მოწვეული ასოცირებული მკვლერვარი პროფესორი და დოქტორი გიორგი ვეშაპიძე--ასოცირებული მკვლევარი. ორივე ეს ფიზიკოსი მუშაობს ჩვენ ფაკუ;ლტეტზე და აწარმოებს უმაღლესი ხარისხის კვლევებს.
ჩვენს დეპარტამენტს ცოტა ხნის წინ შეემატა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული სამი სტუდენტი. ესენი:ა ქეთი ქააძე, მაია მაგრაქველიძე და ლადო სამუშია.. მათ გარდა, მოველით ირაკლი ჩაკაბერიასა და ირაკლი სვინტრაძის ჩამოსვლას. ორივემ მიიღო მაგისტრის წოდება თბილისის სახელმწიფო უნივესიტეტისაგან და 2006 წლიდან შეუდგებიან თავიანთ სადოქტორო ნაშრომებზე მიუშაობას. კანზასის უნივერსიტეტში. ყველა ეს სტუდენტი და თანამშრომელი კარგად არის მომზადებული თეორიულ ფიზიკასა და მათემათიკაში..ეს მომზადება მეტყველებს იმაზე, რომ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თეორიული ფიზიკის კათედრა გამორჩეულად კარგად ამზადებს მათ თეორიული კვლევებისათვის. ამ კარგი მომზადების წყალობით ისინი ძალიან მალე ჩვენი დეპარტამენტის ნაყოფიერ თანამშრომლებად იქცნენ.
ლადო სამუშია არის ძლიერი მომზადების ერთ-ერთი მაგალითი.ის შეუერთდა ჩვენს დეპარტამენტს 2004 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ბაკალავრიატისა და მაგისტრატურის დამთავრების შემდეგ. თეორიული და მათემატიკური ფიზიკის ცოდნის წყალობით, რომელიც მან შეიძინა თეორიული ფიზიკის განყოფილებაში. სწავლის დროს, იგი სწრაფად მოექცა ჩვენთან შემოსული სტუდენტების კლასის სათავეში კარგი მომზადების გამო, მას არ მოეთხოვებოდა ყველა ჩვეულებრივი სტუდენტისათვის სავალდებულო კურსის გავლა. მან დაამტკიცა, რომ გააჩნია ღრმა ცოდნა ელექტროდინამიკაში ,ქვანტურ მექანიკაში , სპეციალურ დინამიკასა და მათემატიკური ფიზიკის მეთოდებში, რომელიც მან მიიღო თქვენს უნივერსიტეტში. მისი აქ ყოფნის პირველივე სემესტრის ბოლოს მან ჩააბარა დოქტორანტის წინასწარი გამოცდა. სტუდენტების უმრავლესობა ვერ გადის ამ გამოცდაზე სრული სასწავლო წლის გასრულების შემდეგაც კი. შემდეგ ის შეუერთდა ჩვენს მაღალი ენერგიებისა და კოსმოლოგიის ჯგუფს მკვლევარი ასისტენტის რანგში...
ჩვენმა მრჩეველმა სტუდენტების საკითხებში, პროფესორმა ოძრშიმ მაღალი შეფასება მისცა ლადოს მომზადებას და დაასკვნა, რომ კარგი იქნებოდა მისი კურსის კრედიტების გადმოტანა თბილისის სახელმწიფო უნივრსიტეტიდან კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტში. ჩვენს გამოცდილებას თქვენს სტუდენტებთან და კურსდამთავრებულებთნ მუშაობისა, მივყავართ დასკვნამდე, რომ განათლების სტანდარტები თქვენს თეორიული ფიზიკის განყოფილებაში გათანაბრებულია ანალოგიურ მაჩვენებლებთან შეერთებული შტატების უნივერსიტეტებში. აშკარაა, რომ თბილსის სახემწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის ფაკულტეტი, გამოჩეულად კი თეორიული ფიზიკის კათედრა, უზრუნველჰყოფს განათლების მაღალ დონეს, და მყარ თანამედროვეობის ადექვატურ ცოდნას თეორიულ ფიზიკასა და მათემატიკის დარგში, რომელიც აუცილებელია ახალგაზრდა მეცნიერებისათვის მაღალი დონის კვლევების საწარმოებლად.
იმედი მაქვს, რომ განათლების მაღალი დონე შენარჩუნდება და ჩვენ გვექნება ხანგრძლივი და ნაყოფიერი თანამშრომლობა თქვენს უნივერსიტეტთან. ჩვენ მოხარულნი ვიქნებით, თუ გვეყოლება სხვა სტუდენტებიც, რომლებიც ასეთივე დონეზე სწავლობენ და მუშაობენ თბილისის სახელმწიფო უნივესიტეტში და გავაგრძელებთ მუშაობას თქვენს სამეცნიერო ხარისხის მქონე ფიზიკოსებთან.
პატივისცემით, კანზასის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი ზოლმანი
ამ პერიოდში თბილიის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულეტის თეორიული ფიზიკის კათედრის გამგე გახლდათ საქართველოს მეცნიერებათ ააკადემიის წევრი, პროფესორი ანზორ ხელაშვილი.
вторник, 15 февраля 2011 г.
დალი ქვირია --საკანონმდებლო მუშაობა ეროვნულ უმაღლეს საბჭოში
თავისუფალი არჩევანის შესაძლებლობა
ინტერვიუ უზენაესი საბჭოს კანონმდებლობისა და კანონის დაცვის კომისიის მდივანთან გიორგი გულბანთან.
--ბატონო გიორგი, არსებობდა თუ არა თქვენი კომისიის ანალოგიური კომისია ძველ უზენაეს საბჭოსთან და თუ არსებობდა, რა ინფორმაცია გაქვთ მისი მუშაობის შესახებ?
ძველ უზენაეს საბჭოსთან არსებობდა საკანონმდებლო განზრახულობათა კომისია, მაგრამ მაშინდელი უზენაესი საბჭო მუდმივადმოქმედი ორგანო არ იყო და შესაბამისად კომისიაც მხოლოდ სამ თვეში ერთხელ იკრიბებოდა ძირითად საკანოდებლო საქმიანობას ასრულებდა უზენაესი საბჭოს აპარატი, იურიდიული განყოფილება. კომისია კი განიხილავდა ამ განყოფილების მიერ მომზადებულ წინადადებებს და ფაქტობრივად მის მუშაობას ფორმალური ხასიათი ჰქონდა.. ეს ყველაფერი გამომდინარეობდა უზენაესი საბჭოს მაშინდელი სტრუქტურებიდან და მაშინდელი პოლიტიკური ვითარებიდან..
--როგრი ათქვენი კომისიის სტრუქტურა?
მუდმივ კომისიაში 10 კაცია, გვაქვს 2 ქვეკომისია,-საკანონმდებლო განზრახულობათა და კანონიერების დაცვის. სულ ჩვენ კომისიაში და ქვეკომისიებში 15 დეპუტატი და 5-6 არადეპუტატია გაერთიანებული. კონსულტანტების სტატუსით. ჩვენი კომისიის წევრთა ნაწილს უზენაესი საბჭოს გარეთ სამსახურეობრივი საქმიანობა არ შეუწყვეტია და სამუშაოთა დიდი მოცულობის გამო, ეს ფაქტი ართულებს მდომარეობას..დიდ დახმარებას გვიწევს უზენაესი საბჭოს სამდივნოს იურიდიული განყოფილება ბატონი ირაკლი ჩიქოვანის ხემძღვანელობით.
--აქვს თუ არა კომისიას ნორმალური მუშაობისათვის საჭირო პირობები?
კომისია უმძიმეს პირობებში მუშაობს. სულ ერთი ოთახი გვაქვს.აქ ხდება კანონპროექტებზე მუშაობა და მომჩივანთა მიღებაც.. ამის მიზეზი ის გახლავთ, რომ კომპარტიამ დააგვიანა ცეკას შენობის ჩვენთვის გადმოცემა,
--თუ შეიძლება ვრცლად გვესაუბრეთ კომისიის ფუნქციის შესახებ.
კომისიას ორი ფუნქცია აქვს. ერთი გახლავთ წმინდა საკანომდებლო შემოქმედება-- კანონების შემუშავება და წარდგენა უზენაეს საბჭოში დასამტკიცებლდ და მეორე მიღებული კანონების შესრულების კონტროლი. კომტროლის ცნება ადრე, შეიძლება ითქვას, შერყვნილი იყო..ჩვენ შემთხვევაში კონტროლი გულსხმობს ინფორმაციის შეგროვებას იმის შესახებ, თუ როგორ სრულდება უზენაესი საბჭოს მიერ მიღებული კანონები
კომისიის ფუნქციაში არ შედის ბრძანების გაცემა მიღებული კანონების შესრულებისათვის. თუ შეგროვილი ინფორმაციის საფუძველზე დადგინდა, რომ რომელიმე კანონი არ სრულდება, ჩვენი კომისია რეაგირებისათვის მიმართავს შესაბამის ორგანოებს..
--როგორია თქვენი ურთიერთობა სხვა კომისიებთან? .
სხვა კომისიების მიერ შემუშავებულმა კანონ-პროექტებმა ვიზირება აქ უნდა და გაიარონ. ეს ვითარება კიდევ ყფრო საპასუხისმგებლოს ქმნის ჩვენს საქმიანობას.მართალია, ეკონომიკურ საკითხებზე შემოსული კანონ-პროექტების ვიზირება ჩვენი კომპენტენცია არ არის, მაგრამ სახელმწიფო პოლიტიკისა და ზოგადი კანონიერების კუთხით, ჩვენ ამ საკითხებსაც შევისწავლით და შემდეგ შეგვაქვს წინადადებები კომისიაში დასამუშავებლად. ანალოგიურად ჩვენი ურთიერთობის ფორმები სხვა კომისიებთან, ამ თვალსაზრისით, ურთიერთთანამშრომლობის ხასიათისაა და არა იმპერატიული.
--რა არის თქვენ მიერ შემუშავებული კანონების ძირითადი მიზანდასახულობა?
--ჩვენს მიერ შემუშავებული კანონების ძირითადი მიზანია იურიდიული საფუძვლების მომზადება საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენისათვის.აქ ერთი დეტალია ყურადსაღები: კარგი საკანონმდებლო აქტების სისტემის შექმნა არცერთ მცოდნე იურისტს არ გაუჭირდება. ეს მხოლოდ დროის ამბავია. ჩვენი მიზანია, რომ ჩვენ მიერ შექმნილი კანონები რეალობას შეეფერებოდეს და არ შეიქმნას ისეთი კანონები, რომელთაც სიცოცხლე არ ეწერება. ჩვენს მიერ შექმნილი კანონი შეიძლება ვითარების შეცვლის შედეგად შეიცვალოს, რაც რეალურს ხდის ჩვენს კანონთა სისტემას და აგვაშორებს ექცესებს. ასეთი ფრთხილი ევოლუციური გზით მოხდება სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა მინიმალური დანახარჯებით, თუმცა ვერც იმას ვიტყვით, რომ საქართველოში ექსცესების ალბათობა გამორიცხულია, ჩვენ ვცდილობთ მინიმუმამდე დავიყვანოთ დაპირისპირება.
--რა სახის დაპირისპირება გაქვთ მხედველბაში?
ნებისმიერი სახის.. ავიღოთ თუნდაც ეკონომიკური სფერო. სოციალისტური სისტემა არანორმალური ეკონომიკური სისტემაა. იგი მყარად არის დაფუძნებული ადმიანთა ცნობიერებაშიც კი. ეკონომიკის ახალ რელსებზე გადასვლა უეჭველად დიდი წინააღმდეგობების გზით წავა.. პოლიტიკაში გაცილებით "გაბედული ნაბიჯების"გადადგმა შეიძლება, თუმცა პოლიტიკურ გაბედულებას თან ახლავს ცენტრის მიერ ინსპირირებული ეთნოკონფლიქტები, სადამსჯელო ოპერეციები ცენტრისა საქართველოს წინააღმდეგ.
--ეცნობით თუ არა მსოფლიოს დემოკრატიული ქვეყნების გამოცდილებას ამ დარგში, და თუ იყენებთ მას?
დღეს ჩვენ არა გვაქვს საშუალება, რომ უზენაეს საბჭოსთან შეიქმნას ძლიერი სამეცნიერო ცენტრი ფინანსური და სხვა პრობლემების გამო, მაგრმ არცერთ ცნობილ იურისტს არ უთქვამს უარი ჩვენთან თანამშრომლობაზე. ასე რომ, აქ შემუშავებული კანონპროექტები მარტო ჩვენი მუშაობის შედეგს არ წარმოადგენს,.აქ ხდება ჩვენი საზოგადოების ამ დარგში "ერუდირებული სპეციალისტების“ მიერ მოწოდებული იდეების მისადაგება ჩვენ პოლიტიკურ რეალობასთან. დემოკრატიული ქვეყნების გამოცდილება ამ დარგში გაზიარებულია თუნდაც იმის გამოც, რომ ჩვენი სპეციალისტ-ექსპერტების იურიდიული განათლება დასავლეთის დემოკრატიულ სახემწიფოთა კანონმდებლობის ღრმა ცოდნაზეც არის დამყარებული. ახლახან ჩვენთან შეიქმნა კანონი ადგილობრივი მმართველობის შესახებ. ეს დასავლეთისათვის დამახასიათებელი ინსტტუტია. პრეფექტის ინსტუტუტი არსებობს იტალიაში, საფრანგეთში. არსებობდა 82 წლამდე და მთელ რიგ სხვა ქვეყნებში. საუბარი იმაზე, რომ ეს ინსტიტუტი არადემოკრატიულია, მხოლოდ მცირე ინფორმირებულობის ბრალია.საუბარი შეიძლება იყოს მხოლოდ დემოკრატიული წესწყობილების დროს ხელისუფლების სიძლიერესა თუ სისუსტეზე. რაც უფრო სუსტია ადგილობრივი თვითმმართველობის საფუძვლები, როგორც დღეს საქართველოშია, მით უფრო ძლიერი უნდა იყოს ცენტრალური ხელისუფლება, რომ შესძლოს სახელმწიფოს, როგორც მთლინის, პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტერესების დაცვა.. დროთა განმავობაში, როდესაც იქნება რეალური საფუძველი სრულ თვითმმართველობაზე გადასვლისა, ეს კანონი თავის დროს მოჭამს და ჩვენ სრული შესაძლებლობა გვექნება თვითმმართველობის ისეთ სისტემაზე გადავიდეთ, როგორიც ამერიკის შეერთებულ შტატბშია, სადაც თვითმმართველობა სრული სახით არის წარმოდგენილი.
--საკანონმდენლო მუშაობის დროს ხომ არ ითვალისწინებთ დემოკრატიული საქართელოს საკანონმდებლო აქტებსა და დოკუმენტებს?
ჩვენი კონსულტანტები, სწავლული იურისტები ბრწყივალედ იცნობენ დემოკრატიული საქართველოს კანონმდებლობას და საჭიროების შემთხვევაში ,რასკვირვრლია, ამ გამოცდილებასაც იზიარებენ.
--რა მოცულობის სამუშაოა შესრულებული კომისიაში შემუშავებული კანონ-პროექტების რაოდენობის თვალსაზრისით?
ჩვენ დაახლოვებით 50-მდე საკანონმდებლო აქტი შევიმუშავეთ. ეს ზოგიერთს შეიძლბა ცოტად მოეჩვენოს.. ჩვენ მზად გვაქვს რიგი კანონ-პროექტებისა, მაგრამ დღევანდელი პოლიტიკური ვითარება საქართველოში არ გვაძლევს მათი დღის წესრიგში დაყენების საშუალებას.
--ტარდება თუ არა თქვენს მუშაობაში საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების გამიჯვნის ტენდენცია?
საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და მართლმსაჯულების ხელისუფლების ერთმანთისაგან გამიჯვნა დემოკრატიული ხელისუფლების საუკეთესო ფორმაა. პირველი ნაბიჯები ამ თვალსაზრისით გადაგმულია. გამიჯნულია საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება. გამონაკლისს წარმოადგენს ის ფაქტი,რომ პრეფექტი შეიძლება იყოს უზენაესი საბჭოს წევრი, მაგრამ ამას სისტემატური ხასიათი არ აქვს და საერთო სურათს არ ცვლის. მართლმსაჯულების სრული გამიჯვნა კი უახლოეს ხანშია მოსალოდნელი.
--მიღებული საკანონმდებლო აქტებიდან რომელს გამოყოფდით თავისი მნიშვნელობის მიხედვით? ჩვენს მიერ მიღებული ყველა საკანონმდებლო აქტი ერთ სისტემას წარმოადგენს და ეფუძნება 14 ნოემბრის სესიაზე მიღებული გარდამავალი პერიოდის აქტს, რომელიც ერთჯერადი აქტია და ამრიგად არ შეიცავს ცხოვრების ყველა სფეროს.
ამ აქტის იდეები ფაქტობრივად განსაზღვრავს ძირითად პოლიტიკას--ევოლუციური გზით საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღდგენის პოლიტიკას. ჩვენს მიერ მიღებულო აქტებიდან უმნიშვნელოვანესია ის აქტები, რომლებიც აჩერებენ საბჭოთა კავშირის კანონებისა და დადგენილებების მოქმედებას საქართველოს ტერიტორიაზე..თუმცა ეს ხდება ნაწილობრივ ავტომატურად ჩვენი კონსტიტუციის 77-ე მუხლის საშუალებით.მიუხედვად ამისა, ჩვენ შევაჩერეთ საბჭოთა კავშირის რიგი საკანონმდებლო აქტებისა, რომლებიც უარყოფენ საქართველოს იმ შეზღუდულ სუვერენიტეტსაც კი, რომელიც მას გააჩნია. მეორე რიგი საკანონმდებლო აქტებისა ემსახურება საქართველოში ახალი სახელმწიფო სტრუქტურების შექმნას. ასეთ აქტებს განეკუთვნება კანონი ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ..ამ სტრუქტურების ამოქმედების შემდეგ შეიძლება მოველოდეთ სასიკეთო ცვლილებებს. 11 დეკემბერს ჩვენ შევაჩერეთ ადგილობრივი საბჭოების მოქმედება..ამჟამად არსებული აღმასრულებელი კომიტეტები, კი იციან რა, რომ ხვალ აღარ იარსებებენ, ფაქტობრივად არ ფუნქციონირებენ. ამრიგდ 31 მარტის არჩევენები უმნიშვნელოვანესი მოვლენაა ჩვენ ცხოვრებაში და მისი წარმატებით ჩატარებისათვის დიდი ძალისხმევაა საჭირო.ასევე განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია კანონი რეფერენდუმის შესახებ. ცენტრის იურიდიულ აგრესიას ჩვენ უნდა დავუპირისპიროთ იურიდიული წინააღმდეგობა. ამის გარდ ა რეფერენდუმი საშუალებს აძლევს მისახლეობას მონაწილეობა მიიღოს უნმნიშვნრელოვანესი სახელმწიფო საკითხების გადაწყვეტაში. ამ კანონის რეალიზაცია 31 მარტს მოხდება და ამ თვალსაზრისითაც 31 მარტი უმნიშვნელოვანესი თარიღია ჩვენი ხალხის ცხოვრებაში.
--რა აზრის ხართ 31 მარტის რეფერენდუმის კითხვაზე?
ჩვენი სარეფერენდუმო კითხვა აბსოლუტურად ცალსახაა და არ ბადებს არავითარ ეჭვს იმის თაობაზე, თუ რის გარკვევა სურს რეფერენდუმის მომწყობს. შესაბამისად პასუხი შეიძლება მხოლოდ ცალსახა იყოს.
--თქვენი აზრით, რიგორია არაქართელი მოსხლეობის პოზიცია რეფერენდუმის მიმართ?
თითქმის დარწმუნეული ვარ, რომ ჩვეულებრივი მოსახლეობა, მე მხედველობაში არ მაქვს ცენტრის მიერ შემოგზავნილი აგენტურა, დაინტერსებული უნდა იყოს საქართველოს დამოუკიდებლობით, რომლის გარეშეც მათი ყოფა იქნება ისეთივე უბადრუკი, როგორიც დღეს არის. დამოუკიდებლობა კი იძლვა თავისუვალი არჩევანის საშუალებას, გამოიყვანს საქართველოს დღვანდელი იზოლციის პირობებიდან და შექმნის კეთილდღეობის ყოველგვარ პირობებს.
--რომელ კანონ-პროექტზე იმუშავებთ მომავალში?
უახლოეს მომავლაში მიიღება ეკონომიკური ხასიათის საკანონმდებლო აქტები, ეკონომიკურ რეფორმის დაწყებისათვის სახელმწიფო სტრუქტურა არსებითად მომზადებულია. ამგვარად, უკვე დგება ეკონომიკური კომისიის ჯერი, ჩემი საუბრის ბოლოს მინდა გამოვთქვა ღრმა რწმენა იმის თაობაზე, რომ ქართველი ხალხი 31 მარტს გააკეთებს სწორ არჩევანს,-ადგილობრივი თვითმმართველობის-- საკრებულოების არჩევნებში და სარეფერენდუმო კითხვაზე დადებითი პასუხით ერთხელ კიდევ საქვეყნოდ გამოთქვამს და დოკუმენტებით დაადასტურებს საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის ურყევ ნებას.
'საქართველოს რესპუბლიკა“ 31 03 91 წ.
ინტერვიუ უზენაესი საბჭოს კანონმდებლობისა და კანონის დაცვის კომისიის მდივანთან გიორგი გულბანთან.
--ბატონო გიორგი, არსებობდა თუ არა თქვენი კომისიის ანალოგიური კომისია ძველ უზენაეს საბჭოსთან და თუ არსებობდა, რა ინფორმაცია გაქვთ მისი მუშაობის შესახებ?
ძველ უზენაეს საბჭოსთან არსებობდა საკანონმდებლო განზრახულობათა კომისია, მაგრამ მაშინდელი უზენაესი საბჭო მუდმივადმოქმედი ორგანო არ იყო და შესაბამისად კომისიაც მხოლოდ სამ თვეში ერთხელ იკრიბებოდა ძირითად საკანოდებლო საქმიანობას ასრულებდა უზენაესი საბჭოს აპარატი, იურიდიული განყოფილება. კომისია კი განიხილავდა ამ განყოფილების მიერ მომზადებულ წინადადებებს და ფაქტობრივად მის მუშაობას ფორმალური ხასიათი ჰქონდა.. ეს ყველაფერი გამომდინარეობდა უზენაესი საბჭოს მაშინდელი სტრუქტურებიდან და მაშინდელი პოლიტიკური ვითარებიდან..
--როგრი ათქვენი კომისიის სტრუქტურა?
მუდმივ კომისიაში 10 კაცია, გვაქვს 2 ქვეკომისია,-საკანონმდებლო განზრახულობათა და კანონიერების დაცვის. სულ ჩვენ კომისიაში და ქვეკომისიებში 15 დეპუტატი და 5-6 არადეპუტატია გაერთიანებული. კონსულტანტების სტატუსით. ჩვენი კომისიის წევრთა ნაწილს უზენაესი საბჭოს გარეთ სამსახურეობრივი საქმიანობა არ შეუწყვეტია და სამუშაოთა დიდი მოცულობის გამო, ეს ფაქტი ართულებს მდომარეობას..დიდ დახმარებას გვიწევს უზენაესი საბჭოს სამდივნოს იურიდიული განყოფილება ბატონი ირაკლი ჩიქოვანის ხემძღვანელობით.
--აქვს თუ არა კომისიას ნორმალური მუშაობისათვის საჭირო პირობები?
კომისია უმძიმეს პირობებში მუშაობს. სულ ერთი ოთახი გვაქვს.აქ ხდება კანონპროექტებზე მუშაობა და მომჩივანთა მიღებაც.. ამის მიზეზი ის გახლავთ, რომ კომპარტიამ დააგვიანა ცეკას შენობის ჩვენთვის გადმოცემა,
--თუ შეიძლება ვრცლად გვესაუბრეთ კომისიის ფუნქციის შესახებ.
კომისიას ორი ფუნქცია აქვს. ერთი გახლავთ წმინდა საკანომდებლო შემოქმედება-- კანონების შემუშავება და წარდგენა უზენაეს საბჭოში დასამტკიცებლდ და მეორე მიღებული კანონების შესრულების კონტროლი. კომტროლის ცნება ადრე, შეიძლება ითქვას, შერყვნილი იყო..ჩვენ შემთხვევაში კონტროლი გულსხმობს ინფორმაციის შეგროვებას იმის შესახებ, თუ როგორ სრულდება უზენაესი საბჭოს მიერ მიღებული კანონები
კომისიის ფუნქციაში არ შედის ბრძანების გაცემა მიღებული კანონების შესრულებისათვის. თუ შეგროვილი ინფორმაციის საფუძველზე დადგინდა, რომ რომელიმე კანონი არ სრულდება, ჩვენი კომისია რეაგირებისათვის მიმართავს შესაბამის ორგანოებს..
--როგორია თქვენი ურთიერთობა სხვა კომისიებთან? .
სხვა კომისიების მიერ შემუშავებულმა კანონ-პროექტებმა ვიზირება აქ უნდა და გაიარონ. ეს ვითარება კიდევ ყფრო საპასუხისმგებლოს ქმნის ჩვენს საქმიანობას.მართალია, ეკონომიკურ საკითხებზე შემოსული კანონ-პროექტების ვიზირება ჩვენი კომპენტენცია არ არის, მაგრამ სახელმწიფო პოლიტიკისა და ზოგადი კანონიერების კუთხით, ჩვენ ამ საკითხებსაც შევისწავლით და შემდეგ შეგვაქვს წინადადებები კომისიაში დასამუშავებლად. ანალოგიურად ჩვენი ურთიერთობის ფორმები სხვა კომისიებთან, ამ თვალსაზრისით, ურთიერთთანამშრომლობის ხასიათისაა და არა იმპერატიული.
--რა არის თქვენ მიერ შემუშავებული კანონების ძირითადი მიზანდასახულობა?
--ჩვენს მიერ შემუშავებული კანონების ძირითადი მიზანია იურიდიული საფუძვლების მომზადება საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენისათვის.აქ ერთი დეტალია ყურადსაღები: კარგი საკანონმდებლო აქტების სისტემის შექმნა არცერთ მცოდნე იურისტს არ გაუჭირდება. ეს მხოლოდ დროის ამბავია. ჩვენი მიზანია, რომ ჩვენ მიერ შექმნილი კანონები რეალობას შეეფერებოდეს და არ შეიქმნას ისეთი კანონები, რომელთაც სიცოცხლე არ ეწერება. ჩვენს მიერ შექმნილი კანონი შეიძლება ვითარების შეცვლის შედეგად შეიცვალოს, რაც რეალურს ხდის ჩვენს კანონთა სისტემას და აგვაშორებს ექცესებს. ასეთი ფრთხილი ევოლუციური გზით მოხდება სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა მინიმალური დანახარჯებით, თუმცა ვერც იმას ვიტყვით, რომ საქართველოში ექსცესების ალბათობა გამორიცხულია, ჩვენ ვცდილობთ მინიმუმამდე დავიყვანოთ დაპირისპირება.
--რა სახის დაპირისპირება გაქვთ მხედველბაში?
ნებისმიერი სახის.. ავიღოთ თუნდაც ეკონომიკური სფერო. სოციალისტური სისტემა არანორმალური ეკონომიკური სისტემაა. იგი მყარად არის დაფუძნებული ადმიანთა ცნობიერებაშიც კი. ეკონომიკის ახალ რელსებზე გადასვლა უეჭველად დიდი წინააღმდეგობების გზით წავა.. პოლიტიკაში გაცილებით "გაბედული ნაბიჯების"გადადგმა შეიძლება, თუმცა პოლიტიკურ გაბედულებას თან ახლავს ცენტრის მიერ ინსპირირებული ეთნოკონფლიქტები, სადამსჯელო ოპერეციები ცენტრისა საქართველოს წინააღმდეგ.
--ეცნობით თუ არა მსოფლიოს დემოკრატიული ქვეყნების გამოცდილებას ამ დარგში, და თუ იყენებთ მას?
დღეს ჩვენ არა გვაქვს საშუალება, რომ უზენაეს საბჭოსთან შეიქმნას ძლიერი სამეცნიერო ცენტრი ფინანსური და სხვა პრობლემების გამო, მაგრმ არცერთ ცნობილ იურისტს არ უთქვამს უარი ჩვენთან თანამშრომლობაზე. ასე რომ, აქ შემუშავებული კანონპროექტები მარტო ჩვენი მუშაობის შედეგს არ წარმოადგენს,.აქ ხდება ჩვენი საზოგადოების ამ დარგში "ერუდირებული სპეციალისტების“ მიერ მოწოდებული იდეების მისადაგება ჩვენ პოლიტიკურ რეალობასთან. დემოკრატიული ქვეყნების გამოცდილება ამ დარგში გაზიარებულია თუნდაც იმის გამოც, რომ ჩვენი სპეციალისტ-ექსპერტების იურიდიული განათლება დასავლეთის დემოკრატიულ სახემწიფოთა კანონმდებლობის ღრმა ცოდნაზეც არის დამყარებული. ახლახან ჩვენთან შეიქმნა კანონი ადგილობრივი მმართველობის შესახებ. ეს დასავლეთისათვის დამახასიათებელი ინსტტუტია. პრეფექტის ინსტუტუტი არსებობს იტალიაში, საფრანგეთში. არსებობდა 82 წლამდე და მთელ რიგ სხვა ქვეყნებში. საუბარი იმაზე, რომ ეს ინსტიტუტი არადემოკრატიულია, მხოლოდ მცირე ინფორმირებულობის ბრალია.საუბარი შეიძლება იყოს მხოლოდ დემოკრატიული წესწყობილების დროს ხელისუფლების სიძლიერესა თუ სისუსტეზე. რაც უფრო სუსტია ადგილობრივი თვითმმართველობის საფუძვლები, როგორც დღეს საქართველოშია, მით უფრო ძლიერი უნდა იყოს ცენტრალური ხელისუფლება, რომ შესძლოს სახელმწიფოს, როგორც მთლინის, პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტერესების დაცვა.. დროთა განმავობაში, როდესაც იქნება რეალური საფუძველი სრულ თვითმმართველობაზე გადასვლისა, ეს კანონი თავის დროს მოჭამს და ჩვენ სრული შესაძლებლობა გვექნება თვითმმართველობის ისეთ სისტემაზე გადავიდეთ, როგორიც ამერიკის შეერთებულ შტატბშია, სადაც თვითმმართველობა სრული სახით არის წარმოდგენილი.
--საკანონმდენლო მუშაობის დროს ხომ არ ითვალისწინებთ დემოკრატიული საქართელოს საკანონმდებლო აქტებსა და დოკუმენტებს?
ჩვენი კონსულტანტები, სწავლული იურისტები ბრწყივალედ იცნობენ დემოკრატიული საქართველოს კანონმდებლობას და საჭიროების შემთხვევაში ,რასკვირვრლია, ამ გამოცდილებასაც იზიარებენ.
--რა მოცულობის სამუშაოა შესრულებული კომისიაში შემუშავებული კანონ-პროექტების რაოდენობის თვალსაზრისით?
ჩვენ დაახლოვებით 50-მდე საკანონმდებლო აქტი შევიმუშავეთ. ეს ზოგიერთს შეიძლბა ცოტად მოეჩვენოს.. ჩვენ მზად გვაქვს რიგი კანონ-პროექტებისა, მაგრამ დღევანდელი პოლიტიკური ვითარება საქართველოში არ გვაძლევს მათი დღის წესრიგში დაყენების საშუალებას.
--ტარდება თუ არა თქვენს მუშაობაში საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების გამიჯვნის ტენდენცია?
საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და მართლმსაჯულების ხელისუფლების ერთმანთისაგან გამიჯვნა დემოკრატიული ხელისუფლების საუკეთესო ფორმაა. პირველი ნაბიჯები ამ თვალსაზრისით გადაგმულია. გამიჯნულია საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება. გამონაკლისს წარმოადგენს ის ფაქტი,რომ პრეფექტი შეიძლება იყოს უზენაესი საბჭოს წევრი, მაგრამ ამას სისტემატური ხასიათი არ აქვს და საერთო სურათს არ ცვლის. მართლმსაჯულების სრული გამიჯვნა კი უახლოეს ხანშია მოსალოდნელი.
--მიღებული საკანონმდებლო აქტებიდან რომელს გამოყოფდით თავისი მნიშვნელობის მიხედვით? ჩვენს მიერ მიღებული ყველა საკანონმდებლო აქტი ერთ სისტემას წარმოადგენს და ეფუძნება 14 ნოემბრის სესიაზე მიღებული გარდამავალი პერიოდის აქტს, რომელიც ერთჯერადი აქტია და ამრიგად არ შეიცავს ცხოვრების ყველა სფეროს.
ამ აქტის იდეები ფაქტობრივად განსაზღვრავს ძირითად პოლიტიკას--ევოლუციური გზით საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღდგენის პოლიტიკას. ჩვენს მიერ მიღებულო აქტებიდან უმნიშვნელოვანესია ის აქტები, რომლებიც აჩერებენ საბჭოთა კავშირის კანონებისა და დადგენილებების მოქმედებას საქართველოს ტერიტორიაზე..თუმცა ეს ხდება ნაწილობრივ ავტომატურად ჩვენი კონსტიტუციის 77-ე მუხლის საშუალებით.მიუხედვად ამისა, ჩვენ შევაჩერეთ საბჭოთა კავშირის რიგი საკანონმდებლო აქტებისა, რომლებიც უარყოფენ საქართველოს იმ შეზღუდულ სუვერენიტეტსაც კი, რომელიც მას გააჩნია. მეორე რიგი საკანონმდებლო აქტებისა ემსახურება საქართველოში ახალი სახელმწიფო სტრუქტურების შექმნას. ასეთ აქტებს განეკუთვნება კანონი ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ..ამ სტრუქტურების ამოქმედების შემდეგ შეიძლება მოველოდეთ სასიკეთო ცვლილებებს. 11 დეკემბერს ჩვენ შევაჩერეთ ადგილობრივი საბჭოების მოქმედება..ამჟამად არსებული აღმასრულებელი კომიტეტები, კი იციან რა, რომ ხვალ აღარ იარსებებენ, ფაქტობრივად არ ფუნქციონირებენ. ამრიგდ 31 მარტის არჩევენები უმნიშვნელოვანესი მოვლენაა ჩვენ ცხოვრებაში და მისი წარმატებით ჩატარებისათვის დიდი ძალისხმევაა საჭირო.ასევე განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია კანონი რეფერენდუმის შესახებ. ცენტრის იურიდიულ აგრესიას ჩვენ უნდა დავუპირისპიროთ იურიდიული წინააღმდეგობა. ამის გარდ ა რეფერენდუმი საშუალებს აძლევს მისახლეობას მონაწილეობა მიიღოს უნმნიშვნრელოვანესი სახელმწიფო საკითხების გადაწყვეტაში. ამ კანონის რეალიზაცია 31 მარტს მოხდება და ამ თვალსაზრისითაც 31 მარტი უმნიშვნელოვანესი თარიღია ჩვენი ხალხის ცხოვრებაში.
--რა აზრის ხართ 31 მარტის რეფერენდუმის კითხვაზე?
ჩვენი სარეფერენდუმო კითხვა აბსოლუტურად ცალსახაა და არ ბადებს არავითარ ეჭვს იმის თაობაზე, თუ რის გარკვევა სურს რეფერენდუმის მომწყობს. შესაბამისად პასუხი შეიძლება მხოლოდ ცალსახა იყოს.
--თქვენი აზრით, რიგორია არაქართელი მოსხლეობის პოზიცია რეფერენდუმის მიმართ?
თითქმის დარწმუნეული ვარ, რომ ჩვეულებრივი მოსახლეობა, მე მხედველობაში არ მაქვს ცენტრის მიერ შემოგზავნილი აგენტურა, დაინტერსებული უნდა იყოს საქართველოს დამოუკიდებლობით, რომლის გარეშეც მათი ყოფა იქნება ისეთივე უბადრუკი, როგორიც დღეს არის. დამოუკიდებლობა კი იძლვა თავისუვალი არჩევანის საშუალებას, გამოიყვანს საქართველოს დღვანდელი იზოლციის პირობებიდან და შექმნის კეთილდღეობის ყოველგვარ პირობებს.
--რომელ კანონ-პროექტზე იმუშავებთ მომავალში?
უახლოეს მომავლაში მიიღება ეკონომიკური ხასიათის საკანონმდებლო აქტები, ეკონომიკურ რეფორმის დაწყებისათვის სახელმწიფო სტრუქტურა არსებითად მომზადებულია. ამგვარად, უკვე დგება ეკონომიკური კომისიის ჯერი, ჩემი საუბრის ბოლოს მინდა გამოვთქვა ღრმა რწმენა იმის თაობაზე, რომ ქართველი ხალხი 31 მარტს გააკეთებს სწორ არჩევანს,-ადგილობრივი თვითმმართველობის-- საკრებულოების არჩევნებში და სარეფერენდუმო კითხვაზე დადებითი პასუხით ერთხელ კიდევ საქვეყნოდ გამოთქვამს და დოკუმენტებით დაადასტურებს საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის ურყევ ნებას.
'საქართველოს რესპუბლიკა“ 31 03 91 წ.
вторник, 1 февраля 2011 г.
საქართველოში მეცნიერება დახვრიტეს, საკონტროლო გასროლაღა დარჩა
„საქართველოში მეცნიერება დახვრიტეს,საკონტროლო გასროლაღა დარჩათ"—„ხვალ შეიძლება ვიღაცამ გვითხრას, შენობა დატოვეთო"-ეს სიტჯვები 2009 წლის აგვისტოში ჩემთვის მოცემული ინტერვიუდან არის ამოღებული და ისინი საქართველოს ეროვნული მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსს,რაზმაძის სახელობის მათემატიკის ინსტიტუტის ერთ-ერთი განყოფილების გამგეს, ბატონ ვანო კიღურაძეს ეკუთვნის სამწუხაროდ, დიდი მეცნიერის ამ წინასწარმეტყველების შესრულებას უკვე შეუდგნენ და მათემატიკის ინსტიტუტს პირველი და მესამე სართულების დაცლას თხოვენ.გავეცნოთ ინტერვიუს.
--ბატონო ვანო,რას იტყვით საქართველოში ჩატარებული მეცნიერების რეფორმაზე?
დღეს უკვე ნათელია,რომ „ვარდების რევოლუციით"მოსული ხელისუფლების მიზანი მეცნიერების ამოძირკვა და თავისუფალი აზრის მქონე პიროვნებების განადგურებაა. მათი ძირითადი სამიზნე ეროვნული კულტურის ორი უმნიშვნელოვანესი კერა-მეცნიერებათა აკადემია და სახელმწიფო უნივერსიტეტი გახდა.
ზურაბ ნოღაიდელის მთავრობის მიერ 2005 წლის 31 ოქტომბერს პარლამენტში შეტანილი კანონპროექტი-„მაცნიერების, ტექნოლოგიების და მათი განვითარების შესახებ საქართველოს კანონში ცვლილებებისა და დამატებების შესახებ",რომლის შემოქმედნიც არიან ქართული მეცნიერების ჯალათი ალექსანდრე ლომაია და მისი დამქაშები--გიგი თევზაძე და სხვები, ითვალისწინებდა მეცნიერებათა აკადემიის, როგორც კვლევითი დაწესებულებების ერთიანი სისტემის დაშლას და კლევითი ინსტიტუტების განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს დაქვემდებარებაში გადასვლას, ინსტიტუტებიდან 65 წელზე უფროსი ასაკის მეცნიერების გაძევებას, საბაზო დაფინანსების შეწყვეტას, რაც ერთად აღებული ნიშნავდა სამეცნიერო კვლევითი ცენტრების ლიკვიდაციისათვის საფუძვლის მომზადებას
--რა შედეგი მოიტანა მეცნიერთა ბრძოლამ ამ რეფორმის წინააღმდე?.
-- მეცნიერთა მოძრაობის „მეცნიერების გადარჩენისათვის" და მისი მხარდამჭერი პოლიტიკური ძალების(„მემარჯვენეები") ბრძოლით, პროექტიდან საბაზო დაფინანსების შეწყვეტისა და მეცნიერთა ასაკობრივი დისკრიმინაციის შესახებ პუნქტები ამოიღეს. ამ სამარცხვინო დადგენილებას(2006 წლიი 16 მარტი) ხელს აწერს ახლანდელი ოპოზიციონერი ზურაბ ნოღაიდელი. დადგენილებით აკადემიის ინსტიტუტებს ჩამოერთვათ უძრავი ქონება (რომელიც ადრე აკადემიისათვის უზურფრუქტის წესით იყო გადაცემული) და დარჩათ მხოლოდ მოძრავი ქონება. ასე რომ, ხვალ, შესაძლოა ,ვიღაცამ მოგთხოვოს , შენობა დატოვეთო და ჩვენ თავდაცვის იურიდიული საფუძველი არ გვექნება .დადგენილების ტექსტი ისე იყო შედგენილი,თითქოს მანამდე არარსებული,ახალი ინსტიტუტები იქმნებოდა. მაგალითად, ხელნაწერთა ინსტიტუტს ხელნაწერთა ცენტრი დაერქვა და მისი სახელწოდებიდან გაქრა ცნობილი მეცნიერისა და ეროვნული მოღვაწის, კორნელი კეკელიძის სახელი, რომელმაც დიდი სამეცნიერო სკოლა შექმნა და ფასდაუდებელი ღვაწლი დასდო მრავალსაუკუნოვანი ქართული ლიტერატურის შესწავლას. ბოლშევიკებმა მას შვილი დაუხვრიტეს, ნეობოლშევიკებს კი მისი სახელის ამოგლეჯა სურთ მეცნიერებიდან.
---რა მდგომარეობაში არიან დღეს სამეცნიერო -კვლევითი ინსტიტუტები?
მეცნიერება დახვრიტეს და საკომტროლო გასროლაღა დარჩათ.
სამეცნიერო დაწესებულებების თანამშრომელთა ხელფასი საარსებო მინიმუმზე ნაკლებია. ხელისუფლებამ ინსტიტუტების მომავლის საკითხი მიანდო კომისიას, რომელსაც ხელმძღვანრლობს აკადემიის ერთ-ერთი დამანგრეველი ფრიდონ თოდუა .კომისიის წევრი კი, ამ ნგრევის ერთ-ერთი იდეოლოგი გიგი თევზაძეა.თუ დღეს საქართველოში მეცნიერება არსებობს, ეს რომანტიკოსი ქართველი მეცნიერების დამსახურებაა.
-მათემატიკის ინსტიტუტის მუშაობაზე ხომ არაფერს იტყოდით?
მათემატიკის ინსტიტუტს სამეცნიერო პოზიციები არ დაუთმია. ინსტიტუტის 9 განყოფილებაში ინტენსიური კვლევები მიმდინარეობს.
--უცხოელ კოლეგებთან თუ გაქვთ კავშირი?
ინსტიტუტის თანამშრომელთა სამეცნიერო სტატიები და მონოგრაფიები იბეჭდება დასავლეთის ცნობილ სამეცნიერო ჟურნალებსა და გამომცემლობებში. ინსტიტუტში გამოდის სამი სამეცნიერო ჟურნალი, სამივე ინგლისურენოვანია, იბეჭდება მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყნის მეცნიერთა შრომები. ძნელია იმ ქვეყნის დასახელება, რომელთანაც არ გვაქვს სამეცნიერო ურთიერთობა. განსაკუთრებით აქტიურად ვთანამშრომლობთ ამერიკელ და ევროპელ მეცნიერებთან, რაც გამოიხატება ერთობლივი სამეცნიერო კვლევების შესრულებაში,სალექციო კურსების მიწვევით წაკითხვაში,სამეცნიერო ფორუმებში ძირითადი მომხსნებლის რანგით მონაწილეობაში.
--მოხდა თუ არა „ტვინების გადინება' თქვენი სფეროდან?
თაობა,რომელმაც უმაღლესი სასწავლებელი 2004 წლის შემდეგ დაამთავრა, დაკარგული თაობაა . სამეცნიერო კვლევით ინსტიტუტებს წაერთვათ ახალგაზრდა სამეცნიერო კადრების მომზადების ფუნქცია. ასპირანტურა გაუქმდა, დოქტურანტურა ფასიანია და არ დგას სათანადო დონეზე. ამის გამო ახალგაზრდობის ნაწილმა თავს უცხოეთში წასვლით უშველა, ნაწილი კი ჩამოშორდა მეცნიერებას. თუ ასე გაგრძელდა ,საქართველოი მეცნიერების ყველა დარგი ჩაკვდება..
--იქნებ დაგვისახელოთ უცხოეთში მოღვაწე ქართველი მეცნიერები.
უცხოეთში მოღვაწე ქართველ მეცნიერებს, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აქვთ დამთავრებული და სამეცნიერო ხარისხებიც აქ აქვთ მოპოვებული. აშშ-ში მოღვაწეობენ: იოსებ გუბელაძე,არჩილ გულისავილი,, ტარიელ კიღურაძე, გია კვერნაძე.ევროპულ უნივრსიტეტებში მოღვაწეობენ პროფესორები როსტომ გეწაძე, ალექსანდრე ლომთათიძე, თეიმურაზ ფირაშვილი,, ევგენი შავგოროდსკი და თეო შარია.. ახალ ზელანდიაში-ესტატე ხმალაძე,, სამხრეთ აფრიკაში-გიორგი ჯანელიძე.
---როგორ გესახებათ ქართული მეცნიერების განვითარების მომავალი?
მჯერა,რომ არც თუ შორეულ მომავალში ხელისუფლებაში ჯანსაღი პოლიტიკური ძალები მოვლენ, რომლებიც მეცნიერებთან მჭიდრო თანამშრომლობით შეძლებენ ქართული მეცნიერებისა და განათლების დღევანდელი მდგომარეობიდან გამოყვანას.
დალი ქვირია.
2009 წლის აგვისტო გაზეთი"ყველა სიახლე"
--ბატონო ვანო,რას იტყვით საქართველოში ჩატარებული მეცნიერების რეფორმაზე?
დღეს უკვე ნათელია,რომ „ვარდების რევოლუციით"მოსული ხელისუფლების მიზანი მეცნიერების ამოძირკვა და თავისუფალი აზრის მქონე პიროვნებების განადგურებაა. მათი ძირითადი სამიზნე ეროვნული კულტურის ორი უმნიშვნელოვანესი კერა-მეცნიერებათა აკადემია და სახელმწიფო უნივერსიტეტი გახდა.
ზურაბ ნოღაიდელის მთავრობის მიერ 2005 წლის 31 ოქტომბერს პარლამენტში შეტანილი კანონპროექტი-„მაცნიერების, ტექნოლოგიების და მათი განვითარების შესახებ საქართველოს კანონში ცვლილებებისა და დამატებების შესახებ",რომლის შემოქმედნიც არიან ქართული მეცნიერების ჯალათი ალექსანდრე ლომაია და მისი დამქაშები--გიგი თევზაძე და სხვები, ითვალისწინებდა მეცნიერებათა აკადემიის, როგორც კვლევითი დაწესებულებების ერთიანი სისტემის დაშლას და კლევითი ინსტიტუტების განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს დაქვემდებარებაში გადასვლას, ინსტიტუტებიდან 65 წელზე უფროსი ასაკის მეცნიერების გაძევებას, საბაზო დაფინანსების შეწყვეტას, რაც ერთად აღებული ნიშნავდა სამეცნიერო კვლევითი ცენტრების ლიკვიდაციისათვის საფუძვლის მომზადებას
--რა შედეგი მოიტანა მეცნიერთა ბრძოლამ ამ რეფორმის წინააღმდე?.
-- მეცნიერთა მოძრაობის „მეცნიერების გადარჩენისათვის" და მისი მხარდამჭერი პოლიტიკური ძალების(„მემარჯვენეები") ბრძოლით, პროექტიდან საბაზო დაფინანსების შეწყვეტისა და მეცნიერთა ასაკობრივი დისკრიმინაციის შესახებ პუნქტები ამოიღეს. ამ სამარცხვინო დადგენილებას(2006 წლიი 16 მარტი) ხელს აწერს ახლანდელი ოპოზიციონერი ზურაბ ნოღაიდელი. დადგენილებით აკადემიის ინსტიტუტებს ჩამოერთვათ უძრავი ქონება (რომელიც ადრე აკადემიისათვის უზურფრუქტის წესით იყო გადაცემული) და დარჩათ მხოლოდ მოძრავი ქონება. ასე რომ, ხვალ, შესაძლოა ,ვიღაცამ მოგთხოვოს , შენობა დატოვეთო და ჩვენ თავდაცვის იურიდიული საფუძველი არ გვექნება .დადგენილების ტექსტი ისე იყო შედგენილი,თითქოს მანამდე არარსებული,ახალი ინსტიტუტები იქმნებოდა. მაგალითად, ხელნაწერთა ინსტიტუტს ხელნაწერთა ცენტრი დაერქვა და მისი სახელწოდებიდან გაქრა ცნობილი მეცნიერისა და ეროვნული მოღვაწის, კორნელი კეკელიძის სახელი, რომელმაც დიდი სამეცნიერო სკოლა შექმნა და ფასდაუდებელი ღვაწლი დასდო მრავალსაუკუნოვანი ქართული ლიტერატურის შესწავლას. ბოლშევიკებმა მას შვილი დაუხვრიტეს, ნეობოლშევიკებს კი მისი სახელის ამოგლეჯა სურთ მეცნიერებიდან.
---რა მდგომარეობაში არიან დღეს სამეცნიერო -კვლევითი ინსტიტუტები?
მეცნიერება დახვრიტეს და საკომტროლო გასროლაღა დარჩათ.
სამეცნიერო დაწესებულებების თანამშრომელთა ხელფასი საარსებო მინიმუმზე ნაკლებია. ხელისუფლებამ ინსტიტუტების მომავლის საკითხი მიანდო კომისიას, რომელსაც ხელმძღვანრლობს აკადემიის ერთ-ერთი დამანგრეველი ფრიდონ თოდუა .კომისიის წევრი კი, ამ ნგრევის ერთ-ერთი იდეოლოგი გიგი თევზაძეა.თუ დღეს საქართველოში მეცნიერება არსებობს, ეს რომანტიკოსი ქართველი მეცნიერების დამსახურებაა.
-მათემატიკის ინსტიტუტის მუშაობაზე ხომ არაფერს იტყოდით?
მათემატიკის ინსტიტუტს სამეცნიერო პოზიციები არ დაუთმია. ინსტიტუტის 9 განყოფილებაში ინტენსიური კვლევები მიმდინარეობს.
--უცხოელ კოლეგებთან თუ გაქვთ კავშირი?
ინსტიტუტის თანამშრომელთა სამეცნიერო სტატიები და მონოგრაფიები იბეჭდება დასავლეთის ცნობილ სამეცნიერო ჟურნალებსა და გამომცემლობებში. ინსტიტუტში გამოდის სამი სამეცნიერო ჟურნალი, სამივე ინგლისურენოვანია, იბეჭდება მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყნის მეცნიერთა შრომები. ძნელია იმ ქვეყნის დასახელება, რომელთანაც არ გვაქვს სამეცნიერო ურთიერთობა. განსაკუთრებით აქტიურად ვთანამშრომლობთ ამერიკელ და ევროპელ მეცნიერებთან, რაც გამოიხატება ერთობლივი სამეცნიერო კვლევების შესრულებაში,სალექციო კურსების მიწვევით წაკითხვაში,სამეცნიერო ფორუმებში ძირითადი მომხსნებლის რანგით მონაწილეობაში.
--მოხდა თუ არა „ტვინების გადინება' თქვენი სფეროდან?
თაობა,რომელმაც უმაღლესი სასწავლებელი 2004 წლის შემდეგ დაამთავრა, დაკარგული თაობაა . სამეცნიერო კვლევით ინსტიტუტებს წაერთვათ ახალგაზრდა სამეცნიერო კადრების მომზადების ფუნქცია. ასპირანტურა გაუქმდა, დოქტურანტურა ფასიანია და არ დგას სათანადო დონეზე. ამის გამო ახალგაზრდობის ნაწილმა თავს უცხოეთში წასვლით უშველა, ნაწილი კი ჩამოშორდა მეცნიერებას. თუ ასე გაგრძელდა ,საქართველოი მეცნიერების ყველა დარგი ჩაკვდება..
--იქნებ დაგვისახელოთ უცხოეთში მოღვაწე ქართველი მეცნიერები.
უცხოეთში მოღვაწე ქართველ მეცნიერებს, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი აქვთ დამთავრებული და სამეცნიერო ხარისხებიც აქ აქვთ მოპოვებული. აშშ-ში მოღვაწეობენ: იოსებ გუბელაძე,არჩილ გულისავილი,, ტარიელ კიღურაძე, გია კვერნაძე.ევროპულ უნივრსიტეტებში მოღვაწეობენ პროფესორები როსტომ გეწაძე, ალექსანდრე ლომთათიძე, თეიმურაზ ფირაშვილი,, ევგენი შავგოროდსკი და თეო შარია.. ახალ ზელანდიაში-ესტატე ხმალაძე,, სამხრეთ აფრიკაში-გიორგი ჯანელიძე.
---როგორ გესახებათ ქართული მეცნიერების განვითარების მომავალი?
მჯერა,რომ არც თუ შორეულ მომავალში ხელისუფლებაში ჯანსაღი პოლიტიკური ძალები მოვლენ, რომლებიც მეცნიერებთან მჭიდრო თანამშრომლობით შეძლებენ ქართული მეცნიერებისა და განათლების დღევანდელი მდგომარეობიდან გამოყვანას.
დალი ქვირია.
2009 წლის აგვისტო გაზეთი"ყველა სიახლე"
четверг, 27 января 2011 г.
ბ.ელცინისა და ზ. გამსახურდიას ყაზბეგის ოქმი 1991წ.23 მარტი
1991 წლის 23 მარტს ყაზბეგში ერთმანეთს შეხვდნენ რუსეთის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარე ბორის ელცინი და საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარე ზვიად გამსახურდია.
რუსეთის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკის თავმჯდომარისა და საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის შეხვედრის და მოლაპარაკების ოქმი
1.-1991 წლის აპრილის მანძილზე ხელმოსაწერად მომზადდეს რუსეთის სფსრ და საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობის ხელშეკრულების პროექტი., რისთვისაც შეიქმნას სამუშაო ჯგუფი.
.
. . .
ყოფილ სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის რეგიონში ვითარების სტაბილიზაციისათვის ერთობლივი მოქმედების შეთანხმების შედეგად მხარეები მორიგდნენ:
2)-რუსეთის სფსრ და საქართველოს რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამინისტრომ 10 დღეში შექმნან ერთობლივი კომისია აღნიშნულ რეგიონში ვითარების შესასწავლად და მიმდინარე წლის 20 აპრილამდე სიტუაციის ობიექტურად შეფასების მიზნით.
3)-რუსეთის სფსრ შინაგან საქმეთა სამინისტრომ და საქართველოს რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამიისტრომ 10 აპრილამდე შექმნან მილიციის გაერთიანებული რაზმი ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის ტერიტორიაზე ყველა უკანონო ფორმირების განსაიარაღებლად. ამ რაზმს დაევალება საოგადოებრივი წესრგის დაცვა მოცემულ ტერიტორიაზე ვითარების სტაბილიზაციამდე.
4)_სსრ კავშირის თავაცვის სამინისტროს წინადადება მიეცეს გაიყვანოს ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის ტერტორიიდან აქ დისლოცირებული საბჭოთა არმიის ნაწილები.
5)-რუსეთის სფსრ, საქართვლოს რესპუბლიკის და ჩრდილოეთ ოსეთის სსრ მინისტრთა საბჭოებმა დაუყოვნებლივ დაიწყონ საიმისო მუშაობა, რომ ლტოლვილებს მუდმივ საცხოვრებელ ადგილებში დაბრუნების პირობები შეექმნათ .უზრუნველყონ ადგილობრივი ხელისუფლების კანონიერი ორგანოების აღდგენა.
6)-საქართველოს რესპუბლიკის,, რუსეთის სფსრ და ჩრდილოეთ ოსეთის სსრ
მთარობებმა შექმნან ლტოლვილებისათვის მიყენებული ზარალის შემფასებელი კომისია და დამატებითი მატერიალურ --ტექნიკური და ფინანსური სახსრები გამოჰყონ ამ ზარალის ასანაზღაურებლად.
7)-შექმნილი კომისიებისა და რაზმების საბოლოო ამოცანად ჩაითვალოს რეგიონში მშვიდობისა და სიმშვიდის აღდგენა.
8)-შეიქმნას მუდმივი ჯგუფი, რომელიც კონტროლს გაუწევს ამ ოქმის შესრულებას და განიხილავს წამოჭრილ მიმდინარე საკითხებს.
რუსეთის სფსრ საქართველოს რესპუბლიკის
უზენაესი საჭოს უზენაესი საბჭოს
თავმჯომარე თავმჯდომარე
ბ. ელცინი ძ. გამსახურდია
დაბა ყაზბეგი.1991 წ. 23 მარტი
საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის
პრესცენტრი
რუსეთის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკის თავმჯდომარისა და საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის შეხვედრის და მოლაპარაკების ოქმი
1.-1991 წლის აპრილის მანძილზე ხელმოსაწერად მომზადდეს რუსეთის სფსრ და საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობის ხელშეკრულების პროექტი., რისთვისაც შეიქმნას სამუშაო ჯგუფი.
.
. . .
ყოფილ სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის რეგიონში ვითარების სტაბილიზაციისათვის ერთობლივი მოქმედების შეთანხმების შედეგად მხარეები მორიგდნენ:
2)-რუსეთის სფსრ და საქართველოს რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამინისტრომ 10 დღეში შექმნან ერთობლივი კომისია აღნიშნულ რეგიონში ვითარების შესასწავლად და მიმდინარე წლის 20 აპრილამდე სიტუაციის ობიექტურად შეფასების მიზნით.
3)-რუსეთის სფსრ შინაგან საქმეთა სამინისტრომ და საქართველოს რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამიისტრომ 10 აპრილამდე შექმნან მილიციის გაერთიანებული რაზმი ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის ტერიტორიაზე ყველა უკანონო ფორმირების განსაიარაღებლად. ამ რაზმს დაევალება საოგადოებრივი წესრგის დაცვა მოცემულ ტერიტორიაზე ვითარების სტაბილიზაციამდე.
4)_სსრ კავშირის თავაცვის სამინისტროს წინადადება მიეცეს გაიყვანოს ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქის ტერტორიიდან აქ დისლოცირებული საბჭოთა არმიის ნაწილები.
5)-რუსეთის სფსრ, საქართვლოს რესპუბლიკის და ჩრდილოეთ ოსეთის სსრ მინისტრთა საბჭოებმა დაუყოვნებლივ დაიწყონ საიმისო მუშაობა, რომ ლტოლვილებს მუდმივ საცხოვრებელ ადგილებში დაბრუნების პირობები შეექმნათ .უზრუნველყონ ადგილობრივი ხელისუფლების კანონიერი ორგანოების აღდგენა.
6)-საქართველოს რესპუბლიკის,, რუსეთის სფსრ და ჩრდილოეთ ოსეთის სსრ
მთარობებმა შექმნან ლტოლვილებისათვის მიყენებული ზარალის შემფასებელი კომისია და დამატებითი მატერიალურ --ტექნიკური და ფინანსური სახსრები გამოჰყონ ამ ზარალის ასანაზღაურებლად.
7)-შექმნილი კომისიებისა და რაზმების საბოლოო ამოცანად ჩაითვალოს რეგიონში მშვიდობისა და სიმშვიდის აღდგენა.
8)-შეიქმნას მუდმივი ჯგუფი, რომელიც კონტროლს გაუწევს ამ ოქმის შესრულებას და განიხილავს წამოჭრილ მიმდინარე საკითხებს.
რუსეთის სფსრ საქართველოს რესპუბლიკის
უზენაესი საჭოს უზენაესი საბჭოს
თავმჯომარე თავმჯდომარე
ბ. ელცინი ძ. გამსახურდია
დაბა ყაზბეგი.1991 წ. 23 მარტი
საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის
პრესცენტრი
пятница, 14 января 2011 г.
დალი ქვირია. საქართველო მცდარი იდეისა და უვარგისი სისტემის რეანიმაციის პოლიგონია
(ინვესტიცია უმაღლეს განათლებაში (6-10)ჯერ უფრო მომგებიანია, ვიდრე ნებისმიერ სფეროში).
ევროპული უნივერსიტეტების თანამეგობრობის ჩამოყალიბება „უნივერსიტეტების დიდი ქარტიის“ (ბოლონია,1988წ.) ეგიდით და განათლებისა და მეცნიერების სისტემათა გაერთიანება ევროპულ სისტემად, ერთიანი მოთხოვნებით, კატეგორიებითა და სტანდარტებით--ბოლონიის პროცესის მიზანია. ამ მიზნის მისაღწევად ბოლონიის დოკუმენტები აუცილებლად თვლის ევროპის ქვეყნების--მთავრობების, მეცნიერებისა და განათლების სფეროს წარმომადგენლების ძალისხმევის კონსოლიდაციას, მეცნიერებისა და განათლების ევროპული სისტემის კონკურენტუნარიანობის არსებითი გაუმჯობესებისათვის მსოფლიო განზომილებაში, აგრეთვე ამ სისტემის როლის ამაღლებისათვის საზოგადოებრივ გარდაქმნებში.
„უნივერსიტეტის დიდი ქარტიის“ პრეამბულაში უნივერსიტეტის ახალ, დროის გამოწვევის შესაბამის დანიშნულებაზეა მითითებული: “უნივერსიტეტის დანიშნულება--გაავრცელოს ცოდნა ახალგაზრდებს შორის--დღეს მთელ საზოგადოებაზე უნდა გავრცელდეს. საზოგადოების კულტურული, სოციალური და ეკონომიკური მომავალი საჭიროებს მნიშვნელოვან ინვესტიციებს უწყვეტი განათლების მისაღებად.“
2005 წლის მაისში ბერგენის დოკუმენტზე ხელმოწერით საქართველომ ოფიციალურად აღიარა ბოლონიის პროცესის მოთხოვნები. ამ მოთხოვნებსა და საქართველოში გატარებულ რეფორმებს შორის შესაბამისობაზე ,ზემოთ განხილული საკითხების თვალსაზრისით, გვესაუბრება ფიზიკა- მათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორი, სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი, პროფესორი ლერი ქურდაძე.
--ბატონო ლერი, როგორია თქვენეული ხედვა განათლების როლის თაობაზე დღევანდელ მსოფლიოში.?
განათლება და საგანმანათლებლო თანამშრომლობა გადამწყვეტი ფაქტორია სტაბილური, მშვიდობიანი და დემოკრატიული საზოგადოების განვითარებისა და გაძლიერებისათვის. უმაღლესი განათლების მიღება აღარ არის მხოლოდ ცალკეული ადამიანის პირადი საქმე. 21-ე საუკუნეში ის გადაიქცა არამარტო ეკონომიკური პროგრესის,, არამედ ქვეყნის უსაფრთხოების განმსაზღვრელ ფაქტორად
--როგორ შეესაბამება განათლების ქართული რეფორმა ბოლონიის მოთხოვნებს ზოგადად.?
სამწუხაროდ, ჩვენთან მიმდინარე რეფორმა ყველა პუნქტში საპირისპირო მიმართულებით ვითარდება.
--როგორია დაფინანსების საერთაშორისო სტაბდარტები უმაღლესი განათლების სფეროში?
უმაღლესი განათლების დაფინანსება არის არა სუბსიდია, არამედ ინვესტიცია..ასეთია სადღეისო რეალობა. ინვესტიცია უმაღლეს განათლებაში (6-10) ჯერ უფრო მომგებიანია, ვიდრე ნებისმიერ სფეროში. აშშ-ში, მაგალითად, ჯამური ხარჯები უმაღლეს განათლებაზე ერთიანი ეროვნული პროდუქტის (5-6) %-ს შეადგენს. ექსპერტთა შეფასებით, ერთიანი ეროვნული პროდუქტის მატება (50-60)% ამ ქვეყანაში სწორედ მეცნიერებატევადი ტექნოლოგიებით არის განპირობებული.
ინვესტიციები განათლების სფეროში უნდა შეადგენდე ს ერთიანი ერვნული პროდუქტის (4-6) %-ს, ხარჯები უმაღლეს განათლებაზე კი, განათლების ჯამური ხარჯების (15-20 )% -ს. თუ პირველი ციფრი, ასე თუ ისე, ახლოს არის ჩვენთან არსებულ რეალობასთან,, მეორე-- უმაღლესი განათლების დაფინანსება, ორჯერ უფრო მცირეა რეკომენებულ სიდიდეზე..პროცენტულ განსხვავებაზე მეტად თვალშისაცემია უმაღლესი განათლების დაფინანსების აბსოლუტური მაჩვენებლები,.. განსაკუთრებით იმ ფონზე, როდესაც განვითარებულ ქვეყნებში არსებობს დაფინანსების მოპოვების სხვადასხვა ეფექტური მექანიზმიც. საქართველოში უახლოეს მომავალშს ბიუჯეტის მკვეთრი გაზრდა ნაკლებად მოსალოდნელია. კერძო სექტორის აქტივობა ასე თუ ისე შეავსებდა დაფინანსების დეფიციტს., მაგრამ ამას ხელს უშლის მოუქნელი კანონმდებლობა, კერძოდ ქველმოქმედების კანონის უქონლობა.
--რას გვეტყვით მათემატიკურ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სწავლებაში გატარებულ ცვლილებებზე?
როდესაც ლაპარაკია ცოდნაზე დაფუძნებულ საზოგადოებაზე, განვითარებულ ქვეყნებში იგულისხმება საბუნებისმეტყველო და მათემატიკური მეცნიერებები, რომლებიც ქმნიან ეკონომიკის წინამძღვრებს. ჩვენთან კი ეს დარგები ყველაზე მეტად დაზარალდა. სასკოლო სასწავლო პროგრამებში რამდენჯერმე შეამცირეს ამ საგნების სწავლების მოცულობა; უმაღლეს სასწავლებლებში ფაკულტეტების გაერთიანებისას, ბევრი ისეთი აქტუალური მიმართულება გაუქმდა,, რომელიც განაპირობებდა თანამედროვე ტექნოლოგიურ წარმატებებს..ამ სფეროში სტუდენტებისათვის (100-200) ლარიანი სტიპენდიები უნდა დაენიშნათ დაინტერესების გაზრდის მიზნით., მით უმეტეს ,რომ გვაქვს ასეთი პრეცენდენტი ოფიცრებთან დაკავშირებით., რაც ძალიან კარგია.
--როგორ აფასებთ დაფინანსების ვაუჩერულ სისტემას?-
ვაუჩერული სისტემის იდეოლოგიური საფუძველი არის ერთ-ერთი ნეოლიბერალური პოსტულატი--ყველაფერს ბაზარი დაარეგულირებს. სასწავლო დაწესებულებები განხილულია , როგორც საბაზრო ეკონომიკის სუბიექტი და უმაღლესი განათლება როგორც ბაზრის პროდუქტი .აშშ-ში 20-30 წლის წინათ,
რამდენიმე შტატის საშუალო განათლება ექსპერიმენტის სახით გადაიყვანეს ვაუჩერულ დაფინანსებაძე,. რამდენიმე წელიწადში ექსპერიმენტი შეწყდა მისი დაფინანსების სისტემის უვარგისობის გამო.. მსოფლიოს არცერთი ქვეყანა არ სარგებლობს დაფინანსების ასეთი სისტემით. საქართველო კი გახდა ამ მცდარი იდეისა და უვარგისი სისტემის რეანიმაციის პოლიგონი. აღსანიშნავია ისიც ,რომ ყველაზე მდიდარი ქვეყნებიც კი ვერ აფინანსებენ კერძო სასწავლებლებს ისეთივე წესით, როგორითაც სახელმწიფო სასწავლებლებს. ჩვენთან კი იმის ნაცვლოდ რომ უმძიმესი 15-წლიანი პერიოდის შემდეგ მთავრობას საგანგებოდ მოეძიებინა და გაეზარდა დაფინანსება სახელმწიფო უნივერსიტეტების ინფრატრუქტურის, სასწავლო და კვლევითი ლაბორატორიების რეაბილიტაციისათვის, უმაღლესი განათლების ისედაც მიზერული ბიუჯეტიდან ფინანსდება კერძო სექტორიც. ამრიგად ხახელმწიფო და კერძო სექტორები გათანაბრებულები არიან.
--რამდენად ხელმისაწვდომია უმაღლესი განათლება განვითარებულ ქვეყნებში?
საშუალო დასაქმებული ამერიკელის განათლების დონე აღემატება 14 წლიან სწავლებას, რაც შეესაბამება სრულ საშუალო განათლებას პლუს კოლეჯის კურსი.
განვითარებულ ქვეყნებში (18-23) წლიანი ასაკობრივი ჯგუფის ახალგაზრდების 60%-ი საწავლობს უმაღლეს სასწავლებლებში. მდიდარ ქვეყნებში, მაგალითად იაპონიაში, ეს მაჩვენებელი პრაქტიკულად 100%-ს აღწევს..აღსანიშნავია,რომ იაპონია ემზადება საყოველთაო უმაღლეს განათლებაზე გადასასვლელად. საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებში ახალგაზრდობის დაახლოებით 20%-ი იღებს უმაღლეს განათლებას, ღარიბ ქვეყნებში კი, მხოლოდ 6%.-ი.
-- როგორ გადაიჭრა მაგისტრატურაში მიღების საკითხი 2006 წელს?
მაგისტრატურაში სწვლლა, როგორც წესი, პირველ ოქტომბერს იწყებოდა ხოლმე, 2006 წლის ზაფხულში მაგისტრატურაში მისაღები გამოცდები არ ჩატარებულა, რადგანაც არც დებულება იყო მზად და არც მიღების პროცედურა. გამოცდები გადაიდო 2006 წლის დეკემბრისათვის და საბოლოოდ მხოლოდ თებერვალში ჩატარდა. მაგალითად, ფიზიკის მიმართულებაზე მაგისტრატურაში მისაღები ზღვარი გადალახა 24-მა ახალგაზრდამ., უფასო ადგილი კი არის 3.. ამასთანავე , მაგისტრატურის გახსნისათვის აუცილებელია 8 მაგისტრანტის არსებობა. ჯერჯერობით არ არის ცნობილი, გამოჩნდება თუ არა 5 ისეთი ახალგაზრდა, რომელიც წელიწადში 1800 ლარის გადახდას შესძლებს. მაგისტრატურის გახსნის ბრძანება ჯერ არ დაწერილა. მხოლოდ ცნობილია, რომ რექტორატის დონეზე არის ლაპარაკი დაფინანსების სხვა წყაროების მოძიებაზე. რამდენი ადგილი იქნება დაფინანსებული, უცნობია.
არადა წინა წლებში ფიზიკის ფაკულტეტის ასპირანტურაში სწავლობდა (30-35) ახალგაზრდა, რაც კარგად შეესაბამებოდა მაშინ არსებულ 15 სპეციალიზაციას. დღეისათვის მაგისტრატურაში ადგილების რაოდენობა ფაქტობრივად 10-ჯერ შემცირა, დოქტურანტურაში კი, მიღება სამი წელიწადია არ ყოფილა. ყოველივე ეს საგრძნობლად დააზარალებს სამეცნიერო კადრების მომზადებას.
ამრიგად ჩვენ აღმოვჩნდით მსოფლიოში ერთადერთი ქვეყანა, სადაც პრაქტიკულად აღარ არსებობს უფასო სრული უმაღლესი განათლება .(როგორც ვიცით, უმაღლესი განათლება .არის ბაკალავრიატი პლუს მაგისტრატურა.)
ბოლოს მინდა გითსრათ: განათლების სფეროში ჩვენთან განხორციელებული რეფორმის შედეგები სრულად (5-10 ) წლის შემდეგ გამოვლინდება და ვითარების გამოსწორებას დიდი დრო და ფინანსები დასჭირდება.
„საქართველოს რესპუბლიკა“ 2007 წელი.მარტი
ევროპული უნივერსიტეტების თანამეგობრობის ჩამოყალიბება „უნივერსიტეტების დიდი ქარტიის“ (ბოლონია,1988წ.) ეგიდით და განათლებისა და მეცნიერების სისტემათა გაერთიანება ევროპულ სისტემად, ერთიანი მოთხოვნებით, კატეგორიებითა და სტანდარტებით--ბოლონიის პროცესის მიზანია. ამ მიზნის მისაღწევად ბოლონიის დოკუმენტები აუცილებლად თვლის ევროპის ქვეყნების--მთავრობების, მეცნიერებისა და განათლების სფეროს წარმომადგენლების ძალისხმევის კონსოლიდაციას, მეცნიერებისა და განათლების ევროპული სისტემის კონკურენტუნარიანობის არსებითი გაუმჯობესებისათვის მსოფლიო განზომილებაში, აგრეთვე ამ სისტემის როლის ამაღლებისათვის საზოგადოებრივ გარდაქმნებში.
„უნივერსიტეტის დიდი ქარტიის“ პრეამბულაში უნივერსიტეტის ახალ, დროის გამოწვევის შესაბამის დანიშნულებაზეა მითითებული: “უნივერსიტეტის დანიშნულება--გაავრცელოს ცოდნა ახალგაზრდებს შორის--დღეს მთელ საზოგადოებაზე უნდა გავრცელდეს. საზოგადოების კულტურული, სოციალური და ეკონომიკური მომავალი საჭიროებს მნიშვნელოვან ინვესტიციებს უწყვეტი განათლების მისაღებად.“
2005 წლის მაისში ბერგენის დოკუმენტზე ხელმოწერით საქართველომ ოფიციალურად აღიარა ბოლონიის პროცესის მოთხოვნები. ამ მოთხოვნებსა და საქართველოში გატარებულ რეფორმებს შორის შესაბამისობაზე ,ზემოთ განხილული საკითხების თვალსაზრისით, გვესაუბრება ფიზიკა- მათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორი, სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი, პროფესორი ლერი ქურდაძე.
--ბატონო ლერი, როგორია თქვენეული ხედვა განათლების როლის თაობაზე დღევანდელ მსოფლიოში.?
განათლება და საგანმანათლებლო თანამშრომლობა გადამწყვეტი ფაქტორია სტაბილური, მშვიდობიანი და დემოკრატიული საზოგადოების განვითარებისა და გაძლიერებისათვის. უმაღლესი განათლების მიღება აღარ არის მხოლოდ ცალკეული ადამიანის პირადი საქმე. 21-ე საუკუნეში ის გადაიქცა არამარტო ეკონომიკური პროგრესის,, არამედ ქვეყნის უსაფრთხოების განმსაზღვრელ ფაქტორად
--როგორ შეესაბამება განათლების ქართული რეფორმა ბოლონიის მოთხოვნებს ზოგადად.?
სამწუხაროდ, ჩვენთან მიმდინარე რეფორმა ყველა პუნქტში საპირისპირო მიმართულებით ვითარდება.
--როგორია დაფინანსების საერთაშორისო სტაბდარტები უმაღლესი განათლების სფეროში?
უმაღლესი განათლების დაფინანსება არის არა სუბსიდია, არამედ ინვესტიცია..ასეთია სადღეისო რეალობა. ინვესტიცია უმაღლეს განათლებაში (6-10) ჯერ უფრო მომგებიანია, ვიდრე ნებისმიერ სფეროში. აშშ-ში, მაგალითად, ჯამური ხარჯები უმაღლეს განათლებაზე ერთიანი ეროვნული პროდუქტის (5-6) %-ს შეადგენს. ექსპერტთა შეფასებით, ერთიანი ეროვნული პროდუქტის მატება (50-60)% ამ ქვეყანაში სწორედ მეცნიერებატევადი ტექნოლოგიებით არის განპირობებული.
ინვესტიციები განათლების სფეროში უნდა შეადგენდე ს ერთიანი ერვნული პროდუქტის (4-6) %-ს, ხარჯები უმაღლეს განათლებაზე კი, განათლების ჯამური ხარჯების (15-20 )% -ს. თუ პირველი ციფრი, ასე თუ ისე, ახლოს არის ჩვენთან არსებულ რეალობასთან,, მეორე-- უმაღლესი განათლების დაფინანსება, ორჯერ უფრო მცირეა რეკომენებულ სიდიდეზე..პროცენტულ განსხვავებაზე მეტად თვალშისაცემია უმაღლესი განათლების დაფინანსების აბსოლუტური მაჩვენებლები,.. განსაკუთრებით იმ ფონზე, როდესაც განვითარებულ ქვეყნებში არსებობს დაფინანსების მოპოვების სხვადასხვა ეფექტური მექანიზმიც. საქართველოში უახლოეს მომავალშს ბიუჯეტის მკვეთრი გაზრდა ნაკლებად მოსალოდნელია. კერძო სექტორის აქტივობა ასე თუ ისე შეავსებდა დაფინანსების დეფიციტს., მაგრამ ამას ხელს უშლის მოუქნელი კანონმდებლობა, კერძოდ ქველმოქმედების კანონის უქონლობა.
--რას გვეტყვით მათემატიკურ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა სწავლებაში გატარებულ ცვლილებებზე?
როდესაც ლაპარაკია ცოდნაზე დაფუძნებულ საზოგადოებაზე, განვითარებულ ქვეყნებში იგულისხმება საბუნებისმეტყველო და მათემატიკური მეცნიერებები, რომლებიც ქმნიან ეკონომიკის წინამძღვრებს. ჩვენთან კი ეს დარგები ყველაზე მეტად დაზარალდა. სასკოლო სასწავლო პროგრამებში რამდენჯერმე შეამცირეს ამ საგნების სწავლების მოცულობა; უმაღლეს სასწავლებლებში ფაკულტეტების გაერთიანებისას, ბევრი ისეთი აქტუალური მიმართულება გაუქმდა,, რომელიც განაპირობებდა თანამედროვე ტექნოლოგიურ წარმატებებს..ამ სფეროში სტუდენტებისათვის (100-200) ლარიანი სტიპენდიები უნდა დაენიშნათ დაინტერესების გაზრდის მიზნით., მით უმეტეს ,რომ გვაქვს ასეთი პრეცენდენტი ოფიცრებთან დაკავშირებით., რაც ძალიან კარგია.
--როგორ აფასებთ დაფინანსების ვაუჩერულ სისტემას?-
ვაუჩერული სისტემის იდეოლოგიური საფუძველი არის ერთ-ერთი ნეოლიბერალური პოსტულატი--ყველაფერს ბაზარი დაარეგულირებს. სასწავლო დაწესებულებები განხილულია , როგორც საბაზრო ეკონომიკის სუბიექტი და უმაღლესი განათლება როგორც ბაზრის პროდუქტი .აშშ-ში 20-30 წლის წინათ,
რამდენიმე შტატის საშუალო განათლება ექსპერიმენტის სახით გადაიყვანეს ვაუჩერულ დაფინანსებაძე,. რამდენიმე წელიწადში ექსპერიმენტი შეწყდა მისი დაფინანსების სისტემის უვარგისობის გამო.. მსოფლიოს არცერთი ქვეყანა არ სარგებლობს დაფინანსების ასეთი სისტემით. საქართველო კი გახდა ამ მცდარი იდეისა და უვარგისი სისტემის რეანიმაციის პოლიგონი. აღსანიშნავია ისიც ,რომ ყველაზე მდიდარი ქვეყნებიც კი ვერ აფინანსებენ კერძო სასწავლებლებს ისეთივე წესით, როგორითაც სახელმწიფო სასწავლებლებს. ჩვენთან კი იმის ნაცვლოდ რომ უმძიმესი 15-წლიანი პერიოდის შემდეგ მთავრობას საგანგებოდ მოეძიებინა და გაეზარდა დაფინანსება სახელმწიფო უნივერსიტეტების ინფრატრუქტურის, სასწავლო და კვლევითი ლაბორატორიების რეაბილიტაციისათვის, უმაღლესი განათლების ისედაც მიზერული ბიუჯეტიდან ფინანსდება კერძო სექტორიც. ამრიგად ხახელმწიფო და კერძო სექტორები გათანაბრებულები არიან.
--რამდენად ხელმისაწვდომია უმაღლესი განათლება განვითარებულ ქვეყნებში?
საშუალო დასაქმებული ამერიკელის განათლების დონე აღემატება 14 წლიან სწავლებას, რაც შეესაბამება სრულ საშუალო განათლებას პლუს კოლეჯის კურსი.
განვითარებულ ქვეყნებში (18-23) წლიანი ასაკობრივი ჯგუფის ახალგაზრდების 60%-ი საწავლობს უმაღლეს სასწავლებლებში. მდიდარ ქვეყნებში, მაგალითად იაპონიაში, ეს მაჩვენებელი პრაქტიკულად 100%-ს აღწევს..აღსანიშნავია,რომ იაპონია ემზადება საყოველთაო უმაღლეს განათლებაზე გადასასვლელად. საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებში ახალგაზრდობის დაახლოებით 20%-ი იღებს უმაღლეს განათლებას, ღარიბ ქვეყნებში კი, მხოლოდ 6%.-ი.
-- როგორ გადაიჭრა მაგისტრატურაში მიღების საკითხი 2006 წელს?
მაგისტრატურაში სწვლლა, როგორც წესი, პირველ ოქტომბერს იწყებოდა ხოლმე, 2006 წლის ზაფხულში მაგისტრატურაში მისაღები გამოცდები არ ჩატარებულა, რადგანაც არც დებულება იყო მზად და არც მიღების პროცედურა. გამოცდები გადაიდო 2006 წლის დეკემბრისათვის და საბოლოოდ მხოლოდ თებერვალში ჩატარდა. მაგალითად, ფიზიკის მიმართულებაზე მაგისტრატურაში მისაღები ზღვარი გადალახა 24-მა ახალგაზრდამ., უფასო ადგილი კი არის 3.. ამასთანავე , მაგისტრატურის გახსნისათვის აუცილებელია 8 მაგისტრანტის არსებობა. ჯერჯერობით არ არის ცნობილი, გამოჩნდება თუ არა 5 ისეთი ახალგაზრდა, რომელიც წელიწადში 1800 ლარის გადახდას შესძლებს. მაგისტრატურის გახსნის ბრძანება ჯერ არ დაწერილა. მხოლოდ ცნობილია, რომ რექტორატის დონეზე არის ლაპარაკი დაფინანსების სხვა წყაროების მოძიებაზე. რამდენი ადგილი იქნება დაფინანსებული, უცნობია.
არადა წინა წლებში ფიზიკის ფაკულტეტის ასპირანტურაში სწავლობდა (30-35) ახალგაზრდა, რაც კარგად შეესაბამებოდა მაშინ არსებულ 15 სპეციალიზაციას. დღეისათვის მაგისტრატურაში ადგილების რაოდენობა ფაქტობრივად 10-ჯერ შემცირა, დოქტურანტურაში კი, მიღება სამი წელიწადია არ ყოფილა. ყოველივე ეს საგრძნობლად დააზარალებს სამეცნიერო კადრების მომზადებას.
ამრიგად ჩვენ აღმოვჩნდით მსოფლიოში ერთადერთი ქვეყანა, სადაც პრაქტიკულად აღარ არსებობს უფასო სრული უმაღლესი განათლება .(როგორც ვიცით, უმაღლესი განათლება .არის ბაკალავრიატი პლუს მაგისტრატურა.)
ბოლოს მინდა გითსრათ: განათლების სფეროში ჩვენთან განხორციელებული რეფორმის შედეგები სრულად (5-10 ) წლის შემდეგ გამოვლინდება და ვითარების გამოსწორებას დიდი დრო და ფინანსები დასჭირდება.
„საქართველოს რესპუბლიკა“ 2007 წელი.მარტი
Подписаться на:
Сообщения (Atom)