воскресенье, 5 декабря 2010 г.

დალი ქვირია -- ეს პროექტი 50 წლით უკნ დაგვაბრუნებს განათლების საკითხებს მარტო გამარჯებული პარტია არ უნდა წყვეტდეს

ეს ინტერვიუ 2004 წლის ნოემბერში გამოვაქვეყნე გაზეთ „რეზონანსში,“.ვინაიდან განათლების რეფორმა სწორედ იმ კანონით განხორციელდა, როლის პროეტზეც საუბრობს ბატონი მიხეილი, ინტერვიუ დღესაც აქტუალურია, მით უმეტეს რომ ბლოგის მიზანია რეფორმის გატარების მთელი ისტორია გააცნოს მკითხველს. ასევე მქონდა სურვილი ბატონი მიხეილის ხსოვნა აღმენიშნა მისi ანალიზის თავიდან გამოქვეყნებით. მე ინტერვიუს ტექსტს მივყვები.
განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ წარმოდგენილი კანონპროექტის განხილვა დღითი დღე მეტ აქტუალობას იძენს. რეფორმატორები ოპონენტებს არგუმენტების უქონლობაში , სწავლების საბჭოთა სისტემის შენარჩუნების სურვილში, კორუმპირებულობაში და ბევრ სხვა რამეში სდებენ ბრალს. ჩვენ ივ. ჯავახიშვილის სახ. თბილისისსახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორს, ფილოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორს, გელათის აკადემიის აკადემიკოსს, „რუსთაველის საზოგადოების“ თავმჯდომარეს მიხეილ ქურდიანს ვესაუბრებით.
დალი ქვირია: --ბატონო მიხეილ, განათლების კანონპროექტის ავტორები და მათი მომხრეები მთელ რიგ ბრალდებებს უყენებენ ოპონენტებს. ზოგიერთი მათგანი ასეთია: ოპონენტების ნაწილს არ აქვს წაკითხული პროექტი და მიუხედავად ამისა ექსპერტებადაც გვევლინებიან., ზოგიერთს წაკითხული აქვს, მაგრამ კრიტიკისათვის არავითარი არგუმენტი არ გააჩნია,.არის ასეთი ბრალდებაც--ჩვენ საბჭოთა განათლების სისტემას ვებრძვით,ოპონენტები კი საბჭოურს ეროვნულთან აიგივებენ და ეროვნულთან ბრძოლაში გვადანაშაულებენო.
რას იტყვით ამაზე?
მიხეილ ქურდიანი:--პირველი ბრალდება აბსურდულია. პროექტის რამდენიმე ვერსია არსებობდა. პირადად მე , პროფესორ მარიამ ცაცანაშვილთან ერთად გავაკრიტიკე ორი ვერსია. ეს იყო ძალიან სერიოზული მუხლობრივი ანალიზი,
რომლითაც ჩვენ ვცადეთ დაგვემტკიცებინა, რომ ეს კანონპროექტი ფაქტობრივად არ შედგა .ჩვენ შემოგვთავაზეს სრულიად უმწიფარი რამ. ამას რამდენიმე სერიოზული მიზეზი აქვს და მე ვალდებული ვარ ავხსნა ეს მიზეზები. მე არ შემიძლია გავიგო, როდესაც ამბობენ, რომ რეფორმა ვიღაცას არ უნდა.რას ქვია არ უნდა,? აბა ადამიანს უნდა ისევ ისე ისწავლებოდეს და ხდებოდეს, როგორც საბჭოთა პერიოდში ხდებოდა? დღესაც ისე უნდა ვასწავლოთ? ან ისე როგორც მე-18-ე საუკუნეში ხდებოდა? ეს ვის შეიძლება უნდოდეს? ეს არგუმენტი არ არის.
ჩვენ ვართ განათლების სისტემის განვითარების მომხრენი, მაგრამ მიგვაჩნია, რომ უპირველეს ყოვლისა, სახელმწიფომ უნდა შეიმუშაოს განათლების სტრატეგია. ეს სტრატეგია უნდა იყოს იერარქიული და უნდა მოიცავდეს ყველა სფეროს, ყველა საფეხურს-დაწყებული ზოგადი განათლებიდან, დამთვრებული მეცნიერების ორგანიზაციით.არ შეიძლება ადამიანმა ეს გააკეთოს ნაწილ--ნაწილ. მთლიანი სტრატეგიის ფარგლეში უნდა გაკეთდეს ეს იერარქია .მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ჩვენ გვექნება სტრატეგია, ანუ გვეცოდინება, რას ფიქრობს ხელისუფლება, სახელმწიფო განათლებაზე, შეიძლება საუბარი განათლების. კანონებზე და ამ პროექტების განათლების სტრატეგიასთან შესაბამისობაზე.. ესენი კი არ გვაცნობენ სახელმწიფო ს სტრატეგიას განათლების სფეროში და პირდაპირ შემოაქვთ კანონ-პროექტები, რომლებიც არა მარტო კონსტიტუციასთან მიმართებაში წინააღმდეგობებს შეიცავენ, არამედ ეკლექტიკურები არიან თავის არსში.
დ.ქ.--მოცემული კანონპროექტების შესწორებებს თუ უჭერთ მხარს?
მ. ქ.:--მოცემული პროექტი არ წამოადგენს იმ შემთხვევას,როდესაც ამ შეცდომების გასწორების შედეგად ჩვენ რაიმე ნორმალურის და კარგის მიღებას შევძლებთ.მისი ცალკეული ნაწილები კონცეპტუალურად არ არიან ერთმანეთ თან დაკავშირებული და არც ბოლომდე გააზრებულია თითოეული მათგანი. ჩვენი ანალიზით შევეცადეთ გვეჩვენებინა საზოგადოებისათვის, რომ ეს პროექტი არ შეიძლება მსჯელობის საგანი გახდეს. იმ ადამიანებს, რომელთაც, ლოგიკური აზროვნების უნარი აქთ, არავითარი ეჭვი პროექტის არასრულყოფილებში აღარ ეპარებათ.
ამრიგად საჭიროა თუ არა რეფორმა, ეს ერთი საკითხია, ხოლო საჭიროა თუ არა რეფორმისათვის უმწიფარი კანონპროექტი, ეს მეორე. პროექტის არსებობის აუცილებლობის უარყოფაზე არ არის ლაპარაკი. ჩვნ ვაჩვენეთ და გარკვევით ვამბობთ, კანონპროექტი უნდა აკმაყოფილებდეს ორ პირობას: იგი უნდა იყოს გარკვეული სტრატეგიის შედეგი და მეორე- შინაგან წინააღმდეგობებს არ უნდა შეიცავდეს.,
დ.ქ.--თუ სტრატეგიისაგან დამოუკიდებლად განვიხილავთ მოცემულ კანონ--პროექტს, რა არის მაშინ თქვენი კრიტიკის ძითადი თემა?
მ.ქ.: პირველ ყოვლისა, მისი ეკლექტურობა. გარდა ამისა, პროექტში არეულია, რამდენიმე უმიშვნელოვანესი მომენტი, რომელთა მოწესრიგების გარეშე უნივერსიტეტს არსებობა არ შეუძლია. პროექტის ავტორები ბევრ რამეს ვერ ანსხვავებენ ერთმანეთისაგან. და აქვთ სრულიად შემთხვევითი დაკავშირებები სვადასხვა მომენტებისა.
დ. ქ.:--კანონ-პროექტის ორი ვერსიის თქვენეული კრიტიკის გამოქვეყნებას თუ მოჰყვა გამოხმაურება?
მ.ქ.:--უამრავი ადამიანი გამოგვეხმაურა. ბევრი გვიხდიდა მადლობას. პირდაპირ გეუბნბოდნენ, რომ ამ წერილების წაკითხვის შემდეგ გააცნობიერეს, თუ რასთან გვაქვს საქმე. და რამდენად საშიშია ეს პროექტი საზოგადოებისათვის.
დ. ქ.-- როგორ არის პტროექტში გადაწყვეტილი უნივერსიტეტის ავტონომიურობის საკითხი?
მ.ქ.:--როექტის მიხედვით უნივერსიტეტს ავტონომია დაკარგული აქვს. მკითხველი სურთ შეცდომაში შეიყვანონ, თითქოს უნივერსიტეტს შენარჩუნებული აქვს ავტონომია და უფრო მეტიც, ავტონომიას ფაკულტეტებსაც მივანიჭებთო..ეს იმას ჰგავს, ავტონომია სახელმწიფოს რომ წააართვა და მის ცალკეულ რეგიონებს კი დმოუკიდებლობა მიანიჭო. განა ეს ლოგიკურია?
დ.ქ.:-- პროექტში ნათქვამია, რომ ფაკულტეტი ანიჭებს სადოქტორო ხარისხს. რას გვეტყვიტ ამაზე?
მ.ქ.:-- საქმე ის არის, რომ ფაკულტეტი აკადემიურ ხარისხს ანიჭებს, ხოლო როგორ გადაწყდება სამეცნიერო ხარისხების მინიჭევბა, ამაზე პროექტი არაფერს ამბობს.აკადემიოური ხარისხი კი სასწავლო ხარისხი გახლავთ. ის განათლების დონი სმაჩვენებელია და არა მეცნიერული დონის.
დ.ქ.:-- პროექტში ნახსენები სადისერტაციო საბჭო რა ფუნქციის მატარებელი იქნება?
მ.ქ.: სადისერტაციო საბჭო სწორედ აკადემიური ხარსხის მიმნიჭებელი ორგანოა. აქ ერთი თავზარდამცემი ამბავიც ირკვევა. გვეუბნებიან, რომ აკადემიური ხარისხის მქონე ადამიანი 5 წელიწადში შეიძლება გახდე პროფესორი. იმაზე კი, რა განსხვავებაა აკადემიური ხარისხის მატარებელ და სამეცნიერო ხარისხის მატარებელ პროფესორს შოის, პროექტში არაფერია ნათქვამი. არადა მათი აღრევა სრულიად გამორიცხულია. ზეპირ საუბრებში ჩვენ გვეუბნებიან, რომ ეს საკითხი არის მეცნიერების შესახებ კანონის სფერო და ამ კანონში იქნება ყველაფერი გარკვეული. მაგრამ როგორი იქნება ის კანონი მეცნიერების შესახებ, ამაზე არაფერს ამბობენ, და საერთოდ განა შეიძლება შეიქმნას კანონი მეცნიერების შესახებ ისე, რომ ის არ იყოს შესაბამისობაში უმაღლესი განათლების კანონთან?
კიდევ ერთხელ მინდა აღვნიშნო, რომ დისერტაცია სულაც არ ნიშნავს სამეცნიერო შრომას. მაგალითად ზოგიერთ ქვეყანაში დისერტაციას მაგისტრის ხარისხის მოსაპოვებლად იცავენ.. ამ პროექტითაც სადისერტაციუო საბჭო დაამტკიცებ სსამაგისტრო შრომას, სადოქტორო შრომას, და ეს აკადემიური შრომები იქნება.
დ..ქ.--: ოპონენტები ამბობენ, რომ პროექტის დაკანონების შემთხვევაში, ის ორ კვირაში ამოქმედდება. ე. ი.უნივერსიტეტის რექტორი კარგავს უფლებამოსილებას. უნივერსიტეტში მოდის დანიშნული მმართველი, რომელიც ხელში იღებს მის ხელმძღვანელობას.
მ. ქ.--: მმართველზე მეტად ის ფაქტი მაწუხებს, რომ პროექტის მიხედვით უნივერსიტეტის რექტორი არის სრულიად უუფლებო. მისი მოხსნა მინისტრს შეუძლია. ფაკულტეტის დეკანისა კი არა. ამ დროს ორივე არჩევითი თამნამდებობაა. რამდენად ლოგიკურია ეს?
დავუშვათ, რომ ხელისუფლება უნივერსიტეტის მართვით არის დაინტერესებული და რეფორმების გასატარებლად სხვა გზა ვერ იპოვა--ანუ ყოველგვარი არჩევნებისა და დემოკრატიის წესების გარეშე თავის კანდიდატს მმართველად (თავმოყვარე სახელმწიფო ამას არ იკადრებს) ნიშნავს. ამ ფაქტის გამართლება ასეთი იქნება--ეს გამოწვეულია აუცილებლობით მოცემულ ეტაპზე, მერე კი დავუბრუნდებით დემოკრატიას და დავუბრუნდებით ასე:: ამ პროექტის მიხედვით რექტორი 6 წელიწადში ერთხელ აირჩევა, გარდა პირველი რექტორის-მმართველისა, რომელსაც ორწლიანი უფლებამოსილება ექნება. ეს რისთვის არის საჭირო? პირველი რექტორი ვადის შემცირება რას გვაძლვს, გაურკვეველია.
დ.ქ.:--- რექტორთან დაკავშირებით მე კიდევ ერთი კითხვა მებადებ. თუ პროექტი დაკანონდა, ის 15 დღეში შევა ძალაში. უნივსიტეტის დიდი საბჭო კი რექტორს 13 დეკემბერს ირჩევს..კანონის ამოქმედებას კი მმართველის დანიშვნა მოჰყვება. მაშინ რა ხანგრძლივობის იქნება არჩეული რექტორის უფლებამოსილება?
მ.ქ.:-- ამაზე მე უკვე გამოქვეყნებულ მასალაში ვთქვი:-„ვის ვირჩეთ, უნივერსიტეტის რექტორს 6 წლით,. თუ ხალიფს ერთი საათით?“
ეს მომენტი წინასწარ კარგაად არის გააზრებული. თუ დიდი საბჭო ისეთ ადამიანს აირჩევს რქტორად, რომელიც ხელისუფლებას არ აწყობს,, მაშინ ამ კანონის ძალით არჩეული რექტორი უფლებამოსილებას კარგავს მმართველის მოსვლის შემდეგ.
დ.ქ.--:რამდენად გამიჯნულია აკადემიური საბჭოსა და სენატის უფლებამოსილებანი?
მ.ქ.--: მე არ მესმის, როგორ შეიძლება იურისტი ეწოდოს ადამიანს, რომელიც ასეთ აბსურდს დაუშვებს: პროექტში წერია,რომ აკადემიური საბჭო უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოა და იქვე წერია, რომ უმაღლესი ორგანო თავის გადაწყვეტილებებს დასამტკიცებლად სენატს წარუდგენს.
პროექტის ავტორებს სურთ ოპონენტებისაგან ცივილიზაციის, პროგრესის მოწინააღმდეგეთა სახე შექმნან, მაგრამ ხომ ცხადია, რომ ასეთი არაკვალიფიციური პროექტის ავტორები ვერ იქნებიან და არც არიან პროგრესის მომხრენი.
სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ განათლების პროექტის ავტორები არაპროფესიონალები არიან, წრმოდგენა არ აქვთ კანონშემოქმედების ტექნიკაზე და მის სხვა მახასიათებლებზე. ჩვენ წინაშე ძალიან მძიმე შემთხვევაა. ყველაზე სამწუხარო კი ის არის, რომ ამ ადამიანებს სურთ ხარვეზები თავიანთ განათლებაში აქციონ საზოგადოებრივ პრობლემად.
ესპროექტი ჩვენ 50 წლით უკან დაგვაბრუნებს. თუმცა, არამგონია, რომ ხელისუფლება კბილებით დაიცავს ამ პროექტს. რატომ არ უნდა უნდოდეს ჩვენ ხელისუფლებას, რომ საქართველო იყოს წესიერი და ცივილიზებული ქვეყანა?
დ.ქ.--: როგორ არის გადაწყვეტილი ამ პროექტში სწავლების ენის საკითხი?
მ.ქ.--: ამ საკითხში პროექტში ანტიკონსტიტუციური ტექსტი შემოდის. მგონია, ვინც ეს კანონი შეუკვეთა, ამ შეცდომას მაინც გამოასწორებინებს.
დ.ქ.--: ერთიანი ეროვნული გამოცდების შესახებ რას იტყვით?
მ.ქ.-- გამოცდების ამ ფორმით ჩატარების საწინააღმდეგო არაფერი მაქვს .უნივერსიტეტი რომ განთვისუფლდება ამ ამ გამოცდები\საგან, ეს კარგია, მაგრამ რა გარანტია აქვთ პატივცემულ ავტორებს, რომ იქ არ იქნება კორუფცია?
დ.ქ.-- უნივერსიტეტის თანამშრომელთა კორუფციულობაზე რეფორმატორები ხშირად საუბრობენ. თქვენ რას გვეტყვით ამის თაობაზე?
მ.ქ.--: ადამიანი პატიოსანი უნდა იყოს გარემოსაგან დამოუკიდებლად. მაგრამ უნდა გაიმიჯნოს კორუფცია და ქრთამის აღება..მექრთამეობა ინდივიდუალური დანაშაულია. ვიღაც გარეწარი იღებს ქრთამს. .კორუფცია კი სისტემაა. .სახელმწიფომ არ უნდა შექმნას ასეთი სისტემა, როდესაც ცალკეული ადამიანები ხდებიან ამ სისტემის მონაწილენი. ჩვენ იქ არ ვეძებთ კორუფციის მიზეზებს, სადაც საჭიროა.მიზეზი სიღარიბეში კი არ უნდა ვეძებოთ, არამედ სიტუაციაში .სულ რამდენიმე თვეა, რაც ახალი ხელისუფლება გვყავს, და უკვე რამდენიმე თავისი წარმომადგენელი დაიჭირა კორუფციის ბრალდებით.
მე ასე ვამბობ: უნივერსიტეტში ყველთვის უნდა იყოს შეურიგებელი ბრძოლა მექრთამეობასთან, პრინციპყული ბრძოლა. მაგრამ პირველი ქვა იმან უნდა გვესროლოს, ვინც შესძლებს კორუფციის აღმოფხვრას თავის რიგებში.
დ.ქ.---პროექტში მოცემულ დებულებათაგან არცერთი არ არის მისაღები?
მ.ქ.:-- ზოგიერთი დებულება შეიძლება იყოს კარგი, მაგრამ ამ კონტექსტში ისიც აზრსა და ღირებულებას კარგავს..
დ. .ქ.: --რა უნდა იღონოს საზოგადოებამ, რომ პროექტი არ დამტკიცდეს?
მ. ქ.. :-- ჩვენ უნდა გავაგებინოთ ხელისუფლებას, რომ განათლება ერის არსებობის სტრატეგიული მოვლენაა და მისი მისი კანონი არ შეიძლება მიღებულ იქნას ხმების უმრავლესობით.ეს უნდა იყოს ჩვენი ერის კონსენსუსის შედეგი. ერი უნდა შეთანხმდეს განათლების სტრატეგიაზე, როგორც თავისი მომავლის შემადგენელ ნაწილზე.. განათლების საკითხებს მხოლოდ გამარჯვებული პარტია არ უნდა წყვეტდეს.
დ.ქ.:--როგორია რუსთაველის საზოგადოების როლი ამ პროცესში?
მ.ქ.:--...რუსთაველის საზოგადოებამ შესთავაზა ქვეყნის უმაღლეს სასწავლებლებს, სხვა კულტურულ დაწესებულებებს, აქტიურად ჩაებან განათლების სისტემის შექმნის საკითხში. ჩამოვაყალიბეთ საკოორდინაციო საბჭო. უმაღლესი განათლების კანონპროექტთან ერთად, ვიმუშავებთ ზოგადი განათლებისა და მეცნიერების საკითხებზე. ეს იქნება საზოგადოებრივი მონიტორინგი..მე მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ რუსთაველის საზოგადოება ვალდებულია თავისი პოზიცია ჰქონდეს განათლების ნებისმიერი პროექტის მიმართ. მაგრამ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დავიყვანოთ ჩვენი პრობლემები კონკრეტულ ადამიანებამდე. ჩვენ უნდა ვებრძოლოთ არა პიროვნებებს, არამედ იდეებს.
დ.ქ.:--მოცემულ ეტაპზე რა არის უპირველესი, რაც უნდა გაკეთდეს განათლების სფეროში?
მ.ქ.:--საჭიროა სახელმწიფომ გამოაქვეყნოს განათლების ზოგადი სტრატეგია, ის გახდეს ზოგადი მსჯელობის საგანი, საჭიროა შევთანხმდეთ ამ სტრატეგიაზე და მხოლოდ ამის შემდეგ შეიქმნას ისეთი პროექტები, რომლებიც თავსებადი იქნება ამ სტრატეგიასთან და ქვეყნის კონსტიტუციასთან..